Yetki Uyuşmazlıkları

Yetki Uyuşmazlıkları;

Yetki kuralları, davaya yer bakımından hangi mahkemenin bakabileceğini gösterir. Mahkemenin yargılama yetkisine sahip olduğu coğrafi alana yargı çevresi denir. Mahkemeler bulundukları il ve ilçeler ile bunlara adli yönden bağlanan ilçelerin idari sınırları içinde yargı yetkisine sahiptir.

Yetki Kuralları

A) Genel Yetki Kuralları

Genel yetki kuralları, özel bir düzenleme olmadığı sürece, açılan bütün hukuk davalıları için yetkili olan mahkemeye gösteren kuraldır.

Türkiye’de yerleşim yeri olanlara karşı açılacak davalar: Türkiye’de yerleşim yeri olanlara karşı açılacak davalarda, genel yetki kural, davalının yerleşim yerinde açılmasıdır. Genel yetkili mahkeme, davalı gerçek veya tüzel kişinin davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesidir. Yerleşim yeri, sürekli kalmak niteliyle oturulan yerdir.

Türkiye’de yerleşim yeri olmayanlara karşı açılacak davalar: Türkiye’de yerleşim yeri olmayanlara karşı açılacak davalarda, mal varlığına ve kişi varlığına ilişkin davalarda farklılık göstermektedir. Türkiye’de yerleşim yeri bulunmayanlar hakkında genel yetkili mahkeme, davalının Türkiye’deki mutad meskenin bulunduğu yer mahkemesidir. Ancak HMK 9. Madde gereğince, uyuşmazlık konusu mal varlığı unsurunun bulunduğu yerde de açılabilir. Davalının Türkiye’de yerleşim yeri belli değilse, ilgilinin sakin olduğu yer, Türkiye’de oturmuyorsa, Türkiye’deki son yerleşim yeri mahkemesi, o da bulunmadığı takdirde, Ankara, İstanbul veya İzmir mahkemelerinden birinde görülür. Mirasa ilişkin davalar ölenin son yerleşim yeri mahkemesi, son yerleşim yerinin Türkiye’de bulunmaması halinde, terekenin bulunduğu yer mahkemesinde görülür.

• Tüzel kişiler bakımından genel yetkili mahkeme, davalı tüzel kişinin davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri, yani işlerin yönetildiği yer mahkemesidir.

Davalıların birden fazla olması: Davalı birden fazla ise, bunlardan birinin yerleşim yeri mahkemesinde açılabilir. Ancak dava nedenine göre kanunda, davalıların tamamı ortak yetkiyi taşıyan bir mahkeme belirtilmişse davaya o yer mahkemesinde bakılır. Davacı, davalılardan birini sırf kendi yerleşim yeri mahkemesinden başka bir mahkemeye getirmek amacıyla kanıtlanırsa, mahkeme ilgilinin itirazı üzerine, onun hakkındaki davaya yetkisizlik kararı verir. 

B) Özel Yetki Kuralları

Belli davalar için öngörülen yetki kurallarına özel yetki kuralları denir.

Sözleşmeden doğan davalar, sözleşmenin ifa edileceği yer mahkemesinde açılır.

Miras davalarında yetki kuralları üç grupta toplanır:

• • Ölen kimsenin son yerleşim yeri mahkemesinde görülecek davalar:
    • Terekenin paylaşılmasına ilişkin davalar
    • Yapılan paylaşma sözleşmesinin geçersizliğine ilişkin davalar
    • Ölüme bağlı tasarrufların iptali ve tenkisine ilişkin davalar
    • Miras nedeniyle istihkaka ilişkin davalar
    • Mirasçılar arasında terekenin yönetiminden kaynaklanan davalar
  • Terekede bulunan bir mal hakkında açılmak istenen istihkak davası, terekenin yazımı ve tespiti zamanında malın bulunduğu yerde açılabilir
  • Mirasçılık belgesi alınması taleplerinde, talepte bulunan kişinin veya ilgililerden birinin oturduğu yer mahkemesi yetkilidir

Taşınmaza ilişkin davalar, kural olarak taşınmazın bulunduğu yer mahkemesinde açılır. Taşınmazlar birden fazla ise, taşınmazın birinin bulunduğu yerde, diğerleri hakkında da açılabilir.

• Karşı davalar: Kesin yetkinin söz konusu olmadığı durumlarda, asıl davaya bakan mahkeme, karşı davaya bakmaya da yetkilidir.

Şubenin yaptığı işlemlerden doğan davalarda, o şubenin bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir.

Özel hukuk tüzel kişilerinin kendilerine ilişkin davalar, ilgili tüzel kişinin merkezinin bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir.

İflas davaları, borçlunun işlem merkezinin bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir.

• Zarar sigortalarından doğan davalar, sigorta, bir taşınmaza veya niteliği gereği bir yerde sabit bulunması gereken ya da kararlaştırılan taşınıra ilişkinse, malın bulunduğu yerde de açılabilir.
• Can sigortalarında, sigorta ettirenin, sigortalının veya lehtarın leh veya aleyhine açılacak davalarda onların yerleşim yeri mahkemesi kesin yetkilidir.

Alacak ve taşınır mal davaları: Memur, işçi, öğrenci, asker gibi bir yerde geçici olarak oturanlara karşı açılacak alacık veya taşınır mal davaları için orada bulunmamaları uzunca bir süre devam edebilecekse, bulundukları yer mahkemesi yetkilidir.

Haksız eylem doğan davalarda, yetki kuralı seçimlik olarak düzenlenmiştir. Haksız fiilin işlendiği yer mahkemesi, zararın oluştuğu yer mahkemesi, zarar doğma olasılığının bulunduğu yer mahkemesi, zarar görenin yerleşim yeri mahkemesi.

Boşanma, ayrılık ve mal rejimi davalarında, yetkili mahkeme eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir.

• Soy bağına ilişkin davalarda, birinci yetkili mahkeme, taraflardan birinin dava sırasındaki yerleşim yer mahkemesidir. İkinci yetkili mahkeme, taraflardan birinin doğum sırasındaki yerleşim yeri mahkemesidir.

Yetki Kuralların Niteliği

Yetki kurallar, kesin yetki kuralları ve kesin olmayan yetki kuralları olmak üzere ikiye ayrılır.

Kesin olmayan yetki kuralları, genel yetkili mahkemenin genel yetkinin korunduğu ve davaya yer bakımından bakabilecek mahkemelerin kanunda sınırlanmadığı yetki kurallarıdır. Yetki sözleşmesiyle yetkisiz bir mahkeme yetkili kılınabilir.

Kesin yetki kuralları, davaya yer bakımından bakabilecek mahkemelerin kanunda sınırlandırdığı yetki kurallarıdır. Kesin yetki halinde taraflar yetki sözleşmesi yaparak başka mahkemeyi görevlendiremezler. Kesin yetkiye uyulmaması dava şartı eksikliği nedeniyle usulden reddedilir.

Yetki Sözleşmesi

Tarafların, yetkisiz bir mahkemeyi yetkili veya yetkili mahkemeye yetkisiz kılmak amacıyla yaptıkları sözleşmeye, yetki sözleşmesi denir. Yetki sözleşmesi uyuşmazlık çıkmadan yapılabileceği gibi, uyuşmazlık çıktıktan sonra da yapılabilir. Yetki sözleşmesinin HMK 17. Maddesinde düzenlenmiştir. Sözleşmenin tarafı, tacirler veya kamu tüzel kişileri olmalıdır.

Yetki sözleşmesinin şartları HMK 18. Maddesinde düzenlenmiştir. Yetki sözleşmesi yapılması kesin yetkinin varlığı halinde geçersizdir. Yetki sözleşmesinin konusu, tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebileceği bir konu olmalıdır. Yetki sözleşmesi yazılı olarak yapılmalı. Uyuşmazlığın kaynaklandığı hukuki ilişkinin belirli veya belirlenebilir olması ve yetkili kılınan mahkeme veya mahkemelerin gösterilmesi şarttır.

Olumlu ve olumsuz yetki sözleşmesi olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Olumsuz yetki sözleşmesinde taraflar davanın sadece belirledikleri mahkemelerde açılabilmesini ifade ediyor. Olumlu yetki sözleşmesinde ise sözleşmeyle belirlenen mahkemenin yanında, kanun gereği yetkili kılınan genel veya özel mahkemelerin de yetkisi devam etmektedir.

Yetki İtirazı

Yetki itirazı, mahkemenin önündeki davaya yer bakımından bakma hakkının olmadığına ilişkin yapılan itirazdır. Kesin yetkinin varlığı halinde, mahkeme yetkili olup olmadığını davanın sonuna kadar kendiliğinden araştırmak zorundadır. Taraflar da mahkemenin yetkisiz olduğunu her zaman ileri sürebilir.

Yetkinin kesin olmadığı durumlarda, yetki itirazı cevap dilekçesinde sunulması gerekir. Hukuki niteliği itibariyle ilk itiraz olarak ileri sürülür. Süresi içinde ve usule uygun olarak yetki itirazında bulunulmazsa, davanın açıldığı mahkeme kendiliğinden yetkili hale gelir.

Yetkisizlik Kararı

Yetkisizlik kararı, mahkemenin önündeki davaya yer yönünden bakma hakkının bulunmadığını açıklayan karardır. Hukuki nitelik bakımından nihai bir karardır. Mahkeme, yetkisizlik kararında yetkili mahkemeyi göstermek zorundadır.

Yetkisizlik kararı verilmesi üzerine, mahkeme re ’sen dava dosyasını yetkili mahkemeye gönderemez. Taraflardan birinin, iki hafta içinde yetkisizlik kararını veren mahkemeye başvurarak dosyanın yetkili mahkemeye gönderilmesini talep etmelidir. İki haftalık süre tebliğ tarihinden itibaren başlar. Dosya kendisine gönderilen mahkeme, kendiliğinden taraflara davetiye gönderir. Yetkili mahkemedeki dava, yetkisiz mahkemede açılan davanın devamı niteliğindir. Yetkisiz mahkemede yapılan işlemler yetkili mahkemede geçerliğini korumaktadır. Yetkisizlik kararından sonra davaya bir başka mahkemede devam edilmesi durumunda, yargılama giderlerine o mahkeme hükmeder.

Tüm dava, dosya ve sorularınız için bizimle İletişime Geçiniz!