Yargı Görevlileri

Yargı görevlileri;

1. Yargıçlar,
2. Avukatlardır.

Yargıç Nedir?

Yargıç, önüne getirilen hukuksal uyuşmazlıkları sav ve savunmalar ışığında çözen bağımsız ve yansız kamu görevlileridir. Yargıçlar bağımsızdır ve kimseden emir almazlar.

Yargıcın Yasaklılığı Nedir?

Yargıcın yasaklılığı, davada tarafsız olamayacağı varsayılan veya öyle olacağına kesin gözüyle bakılan hallerde yargıcın davaya bakamamasıdır.

Yargıcın Yasaklı olduğu haller Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 34’te sayılmıştır. Bunlar;

“Yasaklılık sebepleri

MADDE 34- (1) Hâkim, aşağıdaki hâllerde davaya bakamaz; talep olmasa bile çekinmek zorundadır:

1. Kendisine ait olan veya doğrudan doğruya ya da dolayısıyla ilgili olduğu davada.
2. Aralarında evlilik bağı kalksa bile eşinin davasında.
3. Kendisi veya eşinin altsoy veya üstsoyunun davasında.
4. Kendisi ile arasında evlatlık bağı bulunanın davasında.
5. Üçüncü derece de dâhil olmak üzere kan veya kendisini oluşturan evlilik bağı kalksa dahi kayın hısımlığı bulunanların davasında.
6. Nişanlısının davasında.
7. İki taraftan birinin vekili, vasisi, kayyımı veya yasal danışmanı sıfatıyla hareket ettiği davada.”

Yargıcın çekinmesi gerektiğini taraflar yargılamanın her aşamasında ileri sürebilirler. Tek yargıçlı mahkemelerde çekinme kararını yargıcın kendisi verirken toplu mahkemelerde heyet karar verir.

Yargıcın Çekinmesinin Sonuçları Nelerdir?

Yargıcın çekinmesinin sonuçlar Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 35’te sayılmıştır. Madde metni şu şekildedir;

“Çekinme kararının sonuçları

MADDE 35- (1) Çekinme kararına karşı üst mahkemeye başvurulabilir. Yasaklama sebebinin doğduğu tarihten itibaren, o hâkimin huzuru ile yapılan bütün işlemler, üst mahkemenin kararı ile iptal olunabilir. Hüküm ve kararlar ise herhâlde iptal olunur. Bu durumda, hâkim yargılama giderlerine mahkûm edilebilir.

(2) Çekinme kararının ilk derece mahkemesi hâkimince verildiği hâllerde, başvuru üzerine bölge adliye mahkemesinin vereceği karar kesindir.”

Yargılamanın yenilenmesi sebeplerinden biri de yasaklılık hali mevcut olan yargıcın karar vermiş veya karara katılmış olmasıdır.

Yargıcın Reddi Nedir?

Yargıcın reddi, yargıcın davada tarafsız olacağının mutlak olmadığı ama kuşku duyulduğu durumlarda davadan çekilmesinin istenmesidir.

Yargıcın reddi sebepleri Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 36’da sayılmıştır.

“Ret sebepleri

MADDE 36- (1) Hâkimin tarafsızlığından şüpheyi gerektiren önemli bir sebebin bulunması hâlinde, taraflardan biri hâkimi reddedebileceği gibi hâkim de bizzat çekilebilir. Özellikle aşağıdaki hâllerde, hâkimin reddi sebebinin varlığı kabul edilir:

1. Davada, iki taraftan birine öğüt vermiş ya da yol göstermiş olması.
2. Davada, iki taraftan birine veya üçüncü kişiye kanunen gerekmediği hâlde görüşünü açıklamış olması.
3. Davada, tanık veya bilirkişi olarak dinlenmiş veya hâkim ya da hakem sıfatıyla hareket etmiş olması; uyuşmazlıkta arabuluculuk veya uzlaştırmacılık yapmış bulunması.
4. Davanın, dördüncü derece de dâhil yansoy hısımlarına ait olması.
5. Dava esnasında, iki taraftan birisi ile davası veya aralarında bir düşmanlık bulunması.”

Bu sebepler sınırlı sayıda değildir. Yargıcın tarafsızlığından kuşku duyulan bütün nedenlere dayanılarak yargıcın reddi istenilebilir.

Yargıcı Kimler Reddedebilir?

Yargıcı; taraflardan her biri ve kendisi reddedebilir. Zorunlu dava arkadaşları hep birlikte yargıcı reddedebilirler. İhtiyari dava arkadaşları, asli müdahil, fer’i müdahil ise tek başına yargıcı reddedebilirler.

Taraflar ret sebebini öğrendikten sonra en geç ilk duruşmada yargıcın reddini istemek zorundadırlar. Eğer belirtilen sürede yani öğrendikten sonraki ilk duruşmadan sonra istemde bulunurlarsa bu ret istemi dinlenmez. Ret istemi ne kadar geç öğrenilirse öğrenilsin en geç hüküm verilinceye kadar yapılabilir.

Yargıç ise reddini bir süreye tabi olmadan yargılamanın her aşamasında isteyebilir.

Yargıcın Reddi Nasıl İstenir?

Yargıcın reddi dilekçe ile istenir. Bu dilekçe ayrı verilebileceği gibi verilen bir dilekçenin içerisinde de yargıcın reddi isteminde bulunulabilir.

Yargıcın reddi istemi karcı tarafa tebliğ edilir. Karşı taraf bir hafta içerisinde bu dilekçeye yanıt verebilir. Tüm bu dilekçeler ve ekleri yargıca sunulur. Yargıç bir hafta içerisinde bunları inceler ve ret isteminin yasaya uygun olup olmadığı hakkındaki düşüncesini yazı ile bildirerek dosyayı hemen merciine gönderilmek üzere yazı işleri müdürüne verir.

Yargıcın ret istemi geri çevrilebilir veya incelenebilir bulunabilir. Ret isteminin geri çevrilmesi şu durumlarda olur;

1. Ret talebi süresinde yapılmamışsa.
2. Ret sebebi ve bu sebebe ilişkin inandırıcı delil veya emare gösterilmemişse.
3. Ret talebinin davayı uzatmak amacıyla yapıldığı açıkça anlaşılıyorsa.

Ret isteminin geri çevrilmesi hakkındaki karar, hukuksal niteliği bakımından bir ara karardır.

Ret istemi incelenebilir bulunursa, incelemeye yetkili merciiye gönderilir. Yargıcın reddi istemi, reddi istenen yargıç katılmaksızın mensup olduğu mahkemece incelenir. Ret talebini incelemeye yetkili mercii Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 40’ta düzenlenmiştir.

“Ret talebini incelemeye yetkili merci

MADDE 40- (1) Hâkimin reddi talebi, reddi istenen hâkim katılmaksızın mensup olduğu mahkemece incelenir.

(2) Reddedilen hâkimin katılmamasından dolayı mahkeme toplanamıyor ya da mahkeme tek hâkimden oluşuyor ise ret talebi, o yerde asliye hukuk hâkimliği görevini yapan diğer mahkeme veya hâkim tarafından incelenir. O yerde, asliye hukuk hâkimliği görevi tek hâkim tarafından yerine getiriliyorsa, o hâkim hakkındaki ret talebi, asliye ceza hâkimi varsa onun tarafından, yoksa en yakın asliye hukuk mahkemesince incelenir.

(3) Sulh hukuk hâkimi reddedildiği takdirde, ret talebi, o yerdeki diğer sulh hukuk hâkimi tarafından incelenir. O yerde, sulh hukuk hâkimliği görevi tek hâkim tarafından yerine getiriliyorsa, o hâkim hakkındaki ret talebi, bulunma sıralarına göre; o yerdeki sulh ceza hâkimi, asliye hukuk hâkimi, asliye ceza hâkimi, bunların da bulunmaması hâlinde, en yakın yerdeki sulh hukuk hâkimi tarafından incelenir.

(4) Bölge adliye mahkemesi hukuk dairelerinin başkan ve üyelerinin reddi talebi, reddedilen başkan ve üye katılmaksızın görevli olduğu dairece karara bağlanır. Hukuk dairelerinin toplanmasını engelleyecek şekildeki toplu ret talepleri dinlenmez.”

Yargıcın reddi istemine ilişkin karar, duruşma yapılmaksızın da verilebilir. Ret nedeni hakkında kesin kanıya gerek yoktur. Muhtemel olasılık yeterlidir.

Mercii Ne Şekilde Karar Verir?

1. Ret

Ret isteminin reddi halinde şu durumlar ortaya çıkar:

1. Ret talebinin merci tarafından kabul edilmemesi hâlinde, reddi istenen hâkim davaya bakmaya devam eder.
2. Ret talebinin, kötü niyetle yapıldığının anlaşılması ve esas yönünden kabul edilmemesi hâlinde, talepte bulunanların her biri hakkında beşyüz Türk Lirasından beşbin Türk Lirasına kadar disiplin para cezasına hükmolunur.
3. Hâkim hakkında aynı davada aynı tarafça ileri sürülen ret talebinin reddi hâlinde verilecek disiplin para cezası, bir önceki disiplin para cezasının iki katından az olamaz.
4. Disiplin para cezasının tahsili için, davaya bakan mahkeme, dosyanın geliş tarihinden başlayarak iki hafta içinde gereğini yapar.
5. Kabul

Ret isteminin kabulü halinde şu durumlar ortaya çıkar:

1. Ret talebinin reddine ilişkin merci kararının bölge adliye mahkemesince uygun bulunmayarak kaldırılması veya ret talebinin kabulüne ilişkin merci kararının bölge adliye mahkemesince uygun bulunması hâlinde, ret sebebinin doğduğu tarihten itibaren reddedilen hâkimce yapılmış olan ve ret talebinde bulunan tarafça itiraz edilen esasa etkili işlemler, davaya daha sonra bakacak hâkim tarafından iptal olunur.
2. Bölge adliye mahkemesi hâkiminin reddine ilişkin talebin reddi konusundaki kararın temyizi üzerine Yargıtay’ca bozulması veya ret talebinin kabulüne ilişkin kararın Yargıtay’ca onanması hâlinde, ret sebebinin doğduğu tarihten itibaren reddedilen hâkimce yapılmış olan ve ret talebinde bulunan tarafça itiraz edilen esasa ilişkin işlemler, davaya daha sonra bakacak olan bölge adliye mahkemesi tarafından iptal olunur.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Nisanur KARABACAK