Vasiyetnamenin İptali

Vasiyetnamenin iptali bir ölüme bağlı tasarruf olan vasiyetnamenin hangi nedenlerle iptal edileceği 4721 sayılı Medeni Kanun’da düzenlenmiştir. Vasiyetnamenin iptal edilmesi için kanundaki sebeplerin varlığı yeterli değildir, süresi içerisinde iptal davası açılmalıdır. Bunu mirasçı veya lehine tasarrufta bulunulan kişi talep etmelidir. Hâkim kendiliğinden buna karar veremez.

Medeni Kanun m.557’de:

• Tasarruf ehliyetinin yokluğu
• Şekil noksanlığı
• Vasiyetnamenin içeriğinin ahlak ve adaba aykırı olması
• Vasiyetnameyi yapanda irade sakatlığının varlığı iptal sebepleri olarak gösterilmiştir.

Vasiyetnamenin İptali Sebepleri

Vasiyetname yapacak kişinin ayırt etme gücüne sahip ve 15 yaşını tamamlamış olması gerekir. Aksi durumda vasiyetname yapma ehliyeti olmayacaktır.

Yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama ile yapılmış vasiyetnameler geçersizdir. İrade sakatlığı halinde tasarrufta bulunma arzusu mevcut fakat iradenin teşekkülü sakattır.  Hâkim somut olaya göre irade sakatlığı olup olmadığını araştıracaktır.

Miras hukukundaki yanılma borçlar hukukunda bilinen yanılmadan farklıdır. Miras hukukunda her türlü hata iptal nedenidir. Borçlar hukukunda yanılmanın iptal sebebi olması için esaslı olması aranır ancak miras hukukunda her türlü yanılma iptal sebebidir. Vasiyetnamenin iptal edilebilmesi için hata ile vasiyetname arasında illiyet bağı bulunmalıdır. Bunun yorumunda irade prensibine göre hareket edilmelidir. İradenin oluşumuna neden olan düşüncenin gerçek duruma uymaması durumunda saik hatası söz konusu olacaktır.

Saikte hata olduğunu iddia eden taraf bunu ispatla yükümlüdür. Hata geçmişteki bir duruma, vasiyetname yapılırken var olduğu zannedilen veya gelecekte olacağına inanılan bir duruma ilişkin olabilir. Miras bırakan bir beyan hatası yapmışsa m. 50/II hükmün göre bunu düzeltebilecektir. Bu durumda iptal davasının açılmasına gerek yoktur.

Madde 504

Miras bırakanın yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama etkisi altında yaptığı ölüme bağlı tasarruf geçersizdir. Ancak, miras bırakan yanıldığını veya aldatıldığını öğrendiği ya da korkutma veya zorlamanın etkisinden kurtulduğu günden başlayarak bir yıl içinde tasarruftan dönmediği takdirde tasarruf geçerli sayılır.

Ölüme bağlı tasarrufta kişinin veya şeyin belirtilmesinde açık yanılma hâlinde miras bırakanın gerçek arzusu kesin olarak tespit edilebilirse, tasarruf bu arzuya göre düzeltilir.

Hile ile miras bırakanda hatalı bir tasavvur uyandırılarak veya tasavvurun devam etmesi sağlanarak miras bırakanın vasiyet yapmasına sebep olmak aldatma(hile) olarak nitelendirilir. Hile ile vasiyetname arasında illiyet bağı bulunmalıdır. Hile üçüncü kişi tarafından yapılmış olsa da lehine hile yapılan kişi durumu bilmiyor olsa da vasiyetname iptal edilir.

Hile yapan kişi MK. 578 hükmüne göre mirastan yoksun olur.

Miras bırakan vasiyetname yapılırken haksız olarak korkutulduysa ve zorlandıysa bu vasiyetname de iptal ile sakat olacaktır. Burada korkutma psikolojik, zorlama fiziki baskıyı ifade eder.

Tehdidin iptal sebebi olması için de hukuka aykırı olması gerekir. Tehdidin varlığının tespitinde miras bırakanın tehdidin farkında olması yetecektir. Tehdit miras bırakana veya yakınlarına ilişkin olabilir.

Miras bırakana ya da yakınlarına yönelik tehditte bulunan mirastan yoksun olur.

Zorlama halinde örnek olarak kişinin eli tutularak yazıldıysa işlem geçersizdir. Durumun tespiti için tespit davası açılmalıdır.

Miras bırakan, iptal sebebini öğrendiği andan veya korkutmanın ortadan kalktığı andan itibaren 1 yıl içinde vasiyetinden dönmezse vasiyetname geçerli sayılır. Buna rağmen miras bırakan vasiyetnamesinden her zaman dönebilecektir. Bu durumda mirasçıların dava açma hakkı kaybolur. Bu süre hak düşürücü süre niteliğindedir.

Tasarrufun içeriğinin veya koşul ve yüklemelerin hukuka veya ahlaka aykırı olması durumunda da vasiyetname iptal ile sakat olacaktır. Hukuka aykırılık hususunda değerlendirme yapılırken mirasın geçiş anında söz konusu olan aykırılık dikkate alınmalıdır. Ahlaka aykırılıkta vasiyetnamenin yapıldığı an esas alınmalıdır.

Şekil noksanlığı durumu el yazılı vasiyetnamelerde söz konusu olur. Medeni Kanun’un 538.maddesinde el yazılı vasiyetname düzenlenirken uyulması gereken kurallar bulunur.

Madde 538

El yazılı vasiyetnamenin yapıldığı yıl, ay ve gün gösterilerek başından sonuna kadar miras bırakanın el yazısıyla yazılmış ve imzalanmış olması zorunludur.

El yazılı vasiyetname, saklanmak üzere açık veya kapalı olarak notere, sulh hâkimine veya yetkili memura bırakılabilir.

İptal Davası Nasıl Açılır?

Bir ölüme bağlı tasarrufun geçersiz olması için iptal sebebinin mevcut olması yeterli değildir. Mutlaka dava açılması gerekir. Dava, tasarrufun iptalinde menfaati olan mirasçı ya vasiyet alacaklısı tarafından açılır. Davacı, menfaati bulunduğunu ispatlamalıdır. Her mirasçı tek başına iptal davası açabilir. İptal kararı sadece davacı için hüküm doğuracaktır.

Tereke alacaklıları, mirasçının alacaklıları, mirasçının mirasçıları ve tereke temsilcisi iptal davası açamaz.

Davalılar tasarrufun geçerli kalması menfaatine olan kişilerdir. Yasal ve atanmış mirasçılar, vasiyet alacaklısı, vakfın organları, yüklemeden yararlananlar, tayini şüpheli olacak olan vasiyeti yerine getirme görevlisi davalı olabilecek kişilerdir.

Davanın açılması için iki süre öngörülmüştür. Nispi hak düşürücü süre, davacının iptal sebebini ve ölüme bağlı tasarrufun varlığını ve hak sahibi olduğunu kesin olarak öğrendiği andan itibaren 1 yıldır. Süre kural olarak vasiyetnamenin açıldığı anda işlemeye başlar. Mutlak hak düşürücü sür iyi niyetli davalılara karşı 10 yıl, iyi niyetli olmayan davalılara karşı 20 yıldır.

İptal davası miras bırakanın son yerleşim yerindeki asliye hukuk mahkemesidir. Bu dava ile vasiyetname geriye yürüyerek ortadan kalkar. Miras, yasal düzenlemeler uyarınca mirasçılara geçer ya da daha önceden yapılmış bir tasarruf varsa o yürürlüğe girer. Vasiyetnamenin iptali nedeniyle tazminat davası açılamaz.

Stj. İle ilgili. Sena TÜRK & Av. Ahmet EKİN