Ücret Ödeme Borcu

Ücret ödeme borcu işverenin iş sözleşmesinden kaynaklanan temel borcudur. Ücret nakdi olarak ödenir. Ancak ikramiye, prim, sosyal yardımlar ve diğer ücret ekleri ayni olarak kararlaştırılabilir.

Ücret Çeşitleri

Asıl Ücret

İşçinin iş görme borcu karşılığında aldığı nakdi ücrete asıl ücret denir.

Ücret Ekleri

Asıl ücret dışında kalan ve kanundan veya sözleşmeden kaynaklanan işçinin hak kazandığı ayni veya nakdi tüm çıkarları ücret eklerini oluşturur.

İkramiye

İşverenin, işçilere yaptıkları işten duyduğu memnuniyeti belirtmek için ya da yılbaşı, bayram ve doğum günü gibi bazı vesileler nedeniyle    verdiği ek ücrete ikramiye denir. İşveren kural olarak işçilere ikramiye ödenmek zorunda değildir ancak 6772 sayılı Kanuna göre, kamu kurum veya kuruluşlarında çalışanlara yılda en az 1 aylık      ücretleri tutarında en az 1 ikramiye ödenmek zorundadır.

Prim

İşveren tarafından başarılı olan işçiyi ödüllendirmek ve isteklendirip verimini artırmak amacıyla işçiye verilen ek ücrete prim denir. İşyeri uygulaması haline gelmeyen durumlarda işveren işçiye prim ödemek zorunda değildir.

İşin Sonucundan Pay Alma

Sözleşmeyle işçiye ücretle birlikte üretilenden, cirodan veya kardan belli bir pay verilmesi kararlaştırılabilir.

Komisyon Ücreti

İşçinin yaptığı iş sonucunda işverene sağladığı çıkar üzerinden genellikle belirli bir yüzde miktarıyla ödenen ücrete komisyon ücreti denir. Komisyon ek ücret olarak kararlaştırılabileceği gibi asıl ücret olarak da kararlaştırılabilir.

Zamana Göre Ücret

Zamana göre ücrette, ücret çalışma süresinin uzunluğuna göre hesaplanır. İşçinin ücreti; aylık, haftalık, günlük veya saatlik olarak zamansal ölçü esas alınarak belirlenir. Kural olarak işçinin verimi ücretini almasına engel olmaz. Taraflarca aksi kararlaştırılmadığı sürece ücreti tam olarak ödenen işçi; hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücrete hak kazanamaz. Bunun yanında işçi hasta, izinli veya diğer nedenlerle mazeretli olduğu günlerde de ücrete hak kazanamaz.

Verime Göre Ücret

Ücret işçinin yaptığı işin sonucu olarak üretilen mal veya hizmet miktarına göre belirlenir.

Parça Başına Ücret

Parça başına ücrette işçi, yapılan işin ağırlığına, uzunluğuna veya miktarına göre ücret alabilir. Örneğin gıda firmasına ambalajlama işinde çalışan işçinin yaptığı ambalaj sayısına göre aldığı ücret parça başına ücrettir.

Götürü Ücret

Götürü ücret de yapılan işin sonucuna göre belirlenir ancak götürü ücret genellikle birim saptanmasının zor olduğu veya seri olarak yapılması mümkün olmayan veyahut birbirine benzemeyen ve genellikle    süreklilik göstermeyip bir süre sonra biten işlerde kararlaştırılır. İşveren, işçiye yeterli iş vermekle yükümlüdür. Yeteri        iş verilmediği takdirde işçiye, ücreti zaman esasına göre ödenmek    zorundadır.

Yüzde Usulü Ücret

Otel ve lokanta gibi yerlerde işçilerin ücreti müşterilerin hesaplarına yansıtılarak yüzde usulü ile ödenmesi kararlaştırılabilir. Bu şekil durumlarda, müşterilerin hesabına belirli bir oranda ekleme yapılarak veya farklı şekillerde alınan paralarla ya da müşterilerin kendi isteğiyle bıraktığı paralarla işçi ücretlerinin bir kısmı veya tamamının müşteriler tarafından sağlanabilir.

Ücretin Belirlenmesi

Taraflar, asgari ücretin altında kalmamak şartıyla sözleşme özgürlüğü çerçevesinde ücretin miktarını serbestçe kararlaştırabilirler. Ücret miktarı belirlenmediği takdirde işveren işçiye asgari ücretin altında olmama şartıyla emsal ücreti ödemekle yükümlüdür.

Asgari Ücret

Asgari ücret, işçileri normal bir çalışma günü karşılığı ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücreti ifade eder. Asgari ücret, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığınca Asgari Ücret Tespit Komisyonu aracılıyla belirlenir. Komisyon, ücretin belirlenmesinde; ülkenin içinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumu, ücretliler geçinme indekslerini, bu indeksler yoksa geçinme indekslerini, fiilen ödenmekte olan ücretlerin genel durumunu ve geçim şartlarını göz önünde bulundurur.

Ücretin Ödenmesi

Ücretin Ödenme Şekli

İşçinin asıl ücreti nakdi olarak ödenmek zorundadır. Ek ücretler ise nakdi veya ayni olarak ödenebilir. Kural olarak ücret Türk parası ile ödenir. Ancak yabancı para kararlaştırılmış olması durumunda, ödeme günündeki rayice göre Türk parası ile ödeme yapılabileceği belirtilmiştir. Ancak 85 sayılı Cumhurbaşkanı kararıyla bu kurala bir istisna getirilmiştir. Türkiye’de yerleşik kişilerin iş sözleşmesine yönelik ücret yükümlülüklerinde yabancı para ile ödeme kararlaştırılamaz.

Ücretin Ödenme Yeri

İşçinin ücreti kural olarak işyerinde veya özel olarak açılan bir banka hesabında ödenir. Türkiye genelinde en az 5 işçisi çalışan işverenler, işçiye o ay içinde yapacakları her türlü ödemenin kanuni kesintiler düşüldükten sonra kalan net tutarını banka aracılığıyla ödemek zorundadırlar.

Ücretin Ödenme Zamanı

Ücret işin yapılmasından sonra ve en geç ayda bir ödenir. Ancak iş sözleşmesine göre ödeme süresi bir haftaya indirilebilir. Ücret kural olarak iş gününde ödenmelidir. Gazetecilerin ücretleri her ayın başında peşin olarak ödenir. Bunun yanında İş Kanunu’nda da yıllık izin ücretinin işçiye peşin olarak ödenmesi gerektiği düzenlenmiştir. Ücretin zamanında ve tam olarak ödenmemesi durumunda işçi sözleşmeyi haklı nedenle feshedebilir.

Ücretin Belgelendirilmesi

İş Kanunu’nun 37. Maddesinde ücretin nasıl belgelendirilmesi gerektiği düzenlenmiştir:

Ücret miktarı ve ekleri konusunda ispat yükü işçi üzerindeyken ücretin ödenip ödenmediği konusunda taraflar arasında uyuşmazlık bulunan durumlarda ücretin ödenmediğini ispat yükümlülüğü işverenin üzerindedir. Bu durumlarda tanıkla ispat mümkün değildir.

Ücret Alacaklarında Zamanaşımı

Ücret alacaklarında zamanaşımı süresi 5 yıldır. Bu süreye ücret ekleri de dâhildir. Zamanaşımı, ücret alacağının doğduğu tarihten itibaren başlar.

Ücretin Ödenmemesi

Ücretin mücbir neden dışında belirli bir süre ödenmemesi durumunda işçinin çalışmaktan kaçınma hakkını kullanabilir. Çalışmaktan kaçınma hakkında ücret kavramına ikramiye, prim gibi ücret ekleri de dâhildir. İşçinin çalışmaktan kaçınma hakkını kullanabilmesi aşağıdaki şartlara bağlıdır:

• İşçinin ücreti, ödeme gününden itibaren 20 gün içinde ödememiş olmalıdır.
• Ücretin ödenmemesi mücbir bir nedene dayanmamalıdır.

Gününde ödenmeyen ücretler için mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı uygulanır. Çalışmaktan kaçınma hakkı doğan işçiler, hakkını kullandıkları takdirde sözleşmeleri çalışmadıkları için feshedilemez, yeni işçiler alınamaz ve bu işler başkalarına yaptırılamaz.

Ücretin Korunması

Ücretin Haczi, Devri ve Rehni

Kural olarak işçilerin aylık ücretlerinin ¼’ünden fazlası haczedilemez veya başkasına devir veya temlik olunamaz. Ancak, işçinin bakmak zorunda olduğu aile üyeleri için hâkim tarafından takdir edilecek miktar bu paraya dâhil değildir. Nafaka borcu alacaklılarının hakları saklıdır. İşçinin gelecekteki ücret alacaklarının rehnedilmesi de geçersizdir.

Ücretin Takası

İşveren, işçinin kasten sebebiyet verdiği yargı kararlarıyla sabit bir zarardan doğan alacağı için işçinin ücretinin ¼’ünü takas edilebilirken bunun dışındaki alacaklarından işçinin rızası olmadıkça takas yapamayacaktır.

İşverenin Ödeme Güçlüğüne Düşmesi

İşsizlik Sigortası Kanuna göre, sigortalı sayılan kişileri iş sözleşmesine tabi olarak çalıştıran işveren ödeme güçlüğüne düştüğü hallerde, işçilerin iş ilişkisinden kaynaklanan 3 aylık ödenmeyen ücret alacaklarını karşılamak amacı ile Ücret Garanti Fonu oluşturulmuştur.

Ücret Alacağı Önceliği

İşçilerin ücretleri ve alacakları imtiyazlı alacak sayıldığından dolayı sıra cetvelinde bazı alacaklardan önce yer alır; kamu alacaklarından ve rehinli alacaklardan sonra gelmek üzere birinci sıraya kaydedilir.

Ücretten İndirim Yapılamaması

İşveren, işçi ücretlerinden her ne şekilde olursa olsun eksiltme yapamaz.

Ücret Kesme Cezası

İş Kanunu’na göre işveren, iş sözleşmelerinde gösterilmiş olan nedenlerle işçisine ücret cezası verebilmektedir. Sözleşmeden gösterilmeyen bir nedenle veya nedensiz olarak işçiye ücret kesme cezası verilemez. İşçi ücretlerinden bu yolda yapılacak kesintiler 1 ayda 2 gündelikten veya parça başına yahut yapılan iş miktarına göre verilen ücretlerde işçinin 2 günlük kazancından fazla olamaz.

Tüm dava, dosya ve sorularınız için bizimle İletişime Geçiniz!