Ticari İşletme Nedir? Unsurları Nelerdir?

Türk Ticaret Kanunu’nda hareket noktası olarak ticari işletme kavramı esas alınarak düzenlemeler, ticari işletme kavramı üzerinden şekillenmiştir.

İşletme, bir kimse tarafından ekonomik menfaat etmek maksadıyla emek ve sermayenin bir araya getirilmesi ile oluşturulan üretim birimidir. Kısaca tanımlamak gerekirse işletme; mal ve hizmetin (ticari faaliyetin) yürütüldüğü birimdir ve tüzel kişiliği bulunmamaktadır.

Ticari İşletmenin Unsurları

Ticari işletmenin unsurları Türk Ticaret Kanunu 11. Maddesinde sayılmıştır. Ticari işletmenin unsurları aşağıda belirtilmiştir:

• Gelir elde etmeyi hedef tutmalıdır.
• Ticari işletme bağımsızdır. Bu durumda şubeler iç ilişkide bağımlı olduklarından ticari işletme sayılmayacaktır.
• İşletmenin faaliyetlerinin devamlı olması gerekmektedir.
• İşletmenin yürüttüğü faaliyetin esnaf sınırını aşması gerekmektedir. (2023 yılı için; yıllık alış tutarı 890.000 TL, satış tutarı 1.270,000 TL’dir. Bu limitlerin yarısını aşan gerçek kişilerin işletmeleri ticari işletme sayılmaktadır. Yıllık gayrisafi satış hasılatı 440.000 TL’yi aşanlar da tacir konumundadır.)

Ticari İşletmelerde Merkez Kavramı

Merkez kavramı; işletmenin idari, ticari ve teknik faaliyetlerinin toplandığı ve yürütüldüğü yer olarak belirtilmektedir. Şirketlerin şirket sözleşmesinde merkezinin gösterilmesi zorunludur.

Ticari İşletmelerde Şube Kavramı

Şube kavramı; Ticaret Sicil Yönetmeliği’nde tanımlanmıştır. Buna göre; bir ticari işletmeye bağlı olarak kendi başına sınai veya ticari faaliyetin yürütüldüğü yerler ve satış mağazaları şubedir.

Şubenin Unsurları Nelerdir?

Ticari işletmelerde şubenin unsurları aşağıda sayılmıştır:

• Şube iç ilişkide merkeze bağlıdır.
• Şube dış ilişkide merkeze bağlı değildir, bağımsızdır. Şube merkezin ad ve hesabına hak ve borç sahibi olabilmektedir.
• Şube, yer ve yönetim yönünden merkezden ayrı olması gerekmektedir.

Türk Ticaret Kanunu m.48’e göre; şubeler, merkezin ticaret unvanını şube olduğunu belirtir şekilde kullanmalıdır.

Merkezi Türkiye’de bulunan işletmelerin şubeleri de bulundukları yer ticaret siciline tescil edilir ve ilan olunur.

Gerçek veya tüzel kişinin farklı yerlerde şubelerinin bulunması halinde; şubenin yaptığı işlemlerden dolayı merkeze karşı, o şubenin bulunduğu yerde de dava açılabilmektedir.

Ticari İşletmenin Devri

Ticari işletmenin devri; hak ve borçlarıyla birlikte bir bütün halinde bir işletmenin bir başka kişiye devredilmesidir.

Ticari işletme devrinin aşamaları aşağıdaki gibidir:

• Yazılı devir sözleşmesi yapılmalıdır.
• Devir sözleşmesi Ticaret Siciline tescil edilmelidir.
• Ticari işletmenin devri ilan edilmelidir.

Ticari işletme devrinde; işletmenin asli unsurlarının devredilmiş olması yeterlidir. Devredilen unsurlarla ticari işletme faaliyetlerini sürdürebiliyorsa devir sözleşmesi ile işletmeye ait bazı hususlar devir dışı bırakılabilir.

Ticari İşletme Devrinin Sonuçları

Ticari işletme devrinin sonuçları aşağıda sayılmıştır:

• Devreden, devreden kişi ile aynı konuda aynı yerde işletme açamaz, rekabet yasağı vardır.
• Ticari işletmeyi devreden tacir, tacir sıfatını kaybeder ve ticareti terk ettiğini tescil ve ilan ettirmelidir.
• Ticari işletmenin borçlarından devredenin sorumluluğu iki yıl ile sınırlı iken devralan her borcun tabi olduğu zamanaşımı süresi ile borçlardan sorumludur.
• Ticari işletmeyi devreden tacir, on beş gün içerisinde bu durumu tescil ve ilan ettirmelidir. Ticari terk eden tacir, ilandan itibaren bir yıl süreyle iflas yolu ile takip edilebilir.

Ticari İşletme Rehni (6750 sayılı Ticari İşletmelerde Taşınır Rehni Kanunu)

6750 sayılı Kanunun amacı; teslimsiz taşınır rehini hakkının güvence olarak kullanımının yaygınlaştırılmasıdır. Teslim gerçekleştirilmeden taşınır rehni kurulması halinde işletmenin devamlılığı da sağlanmış olacaktır.

6750 sayılı Kanun m. 5’te sayıla taşınır ve haklardan bir veya birden fazlası üzerinde rehin hakkı tesis edilebilir.

Ticari işletmenin tamamı üzerinde rehin kurulması halinde; rehinin kurulması sırasında işletmenin faaliyetine tahsis edilmiş olan her türlü varlık rehnedilmiş sayılır. Bu hususun sınırı ise; rehnin kapsamına giren taşınır varlıkların borcu karşılaması halinde işletmenin bütünü üzerinde rehin tesis edilemeyecektir.

Rehnin Kurulması

Rehinin kurulmasıyla ilgili önemli hususları belirlemek üzere aşağıda maddeler halinde sıralanmıştır. Bu maddeler, taraflar arasında yapılan rehin sözleşmesinin kayıt altına alınması ve rehin hakkının üçüncü kişilere karşı geçerli olmasıyla ilgili önemli detayları içermektedir.

• Taraflar arasında rehin sözleşmesi yapılmalıdır.
• Rehin sözleşmesi, Rehinli Taşınır Sicili’ne tescil edilmelidir.
• Rehin Sözleşmesinin tarafları: Kredi kuruluşları ile tacir, esnaf, üretici örgütü, serbest meslek erbabı veya tacir ya da esnaf ile tacir ya da esnaf olabilir.
• Rehinli Taşınır Sicili alenidir.
• Rehin hakkı; rehin sözleşmesinin sicile tescil edilmesiyle birlikte üçüncü kişilere karşı hüküm ifade etmektedir.

Rehnin Son Bulması

Rehin alacaklısı, alacağının son bulmasıyla birlikte on beş iş günü içerisinde rehin kaydının Sicilden terkini için başvuruda bulunur. Rehin alacaklısı tarafından başvuru yapılmaması halinde idari para cezasıyla karşı karşıya kalacaktır.

Ekin Hukuk Bürosu olarak; ticari işletme devriyle ilgili konularda sürecin takipçisi olabiliriz. Ticaret hukuku alanında uzman avukat kadromuzla görüşmek için bizimle iletişime geçebilirsiniz.

Av. Ahmet EKİN &  Stj. Av. Ebrugül KOÇAK