Ticari Defterler

Ticari defterler; tacirlerin yükümlülükleri arasındadır. Her tacir, ticari defter tutmak, ticari işlemleri ve işletmeleriyle ilgili kazançları, borç ve alacak ilişkilerini açıkça ortaya koymak zorundadır.

Ticaret siciline tescil ile birlikte tacirin ticari defter tutma yükümlülüğü başlamış olup sicilden silinene kadar devam etmektedir.

Tacirlerin Tutacağı Defter Nelerdir?

Her tacirin tutması zorunlu olan ve muhasebeyle ilgili defterler aşağıda sayılmıştır:

• Yevmiye defteri,
• Envanter defteri,
• Defteri kebir.

Her tacir için tutulması zorunlu olmayan defterler şunlardır:

• Yönetim kurulu karar defteri,
• Pay defteri,
• Genel kurul toplantı ve müzakere defteri.

Ticari Defter Tutma Yükümlülüğü ve Sorumlulukları

Ticari defterler; uzman üçüncü kişilere, işletmenin faaliyetleri ve finansal durumu hakkında fikir verebilecek şekilde tutulmalıdır. Tutulan defterlerden işletmenin oluşumu ve gelişimi gözlemlenebilmelidir.

Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte Türk Ticaret Kanunu’na düzenleme getirilmiş ve tacirin işletmesiyle alakalı belge, bilgilerin bir kopyasının elektronik ortamda saklamakla yükümlü olduğu hususu düzenlenmiştir. Yine Türk Ticaret Kanunu’nda defterlerin ve kayıtların Türkçe tutulacağı düzenlenmiştir.

Her tacir, ticari defterlerini, bilançolarını, yıllık faaliyet raporlarını, ticari mektupları yapılan kayıtları ve dayanak belgelerini saklamakla yükümlüdür. Tacirin saklama yükümlülüğü, bu belgelerin oluşturulduğu takvim yılının bitiminden itibaren 10 yıldır.

Tacirin saklamakla yükümlü olduğu bilgi ve belgeler; yangın, su baskın gibi afet veya hırsızlık sebebiyle zıyaa olursa, tacir zıyaı öğrendiği tarihten itibaren otuz günlük süre içerisinde mahkemeden kendisine belge verilmesini isteyebilir. Mahkemeden alınan belge; belgelerin zayi olduğuna kesin bir delil teşkil etmez adi bir karine yaratır.

Tacirin ölümü halinde mirasçıları, ticari terk etmesi halinde kendisi; belgeleri aynı şekilde saklamakla yükümlüdür. Ticari defterlerin onayları noter tarafından yapılmaktadır.

Açılış onayına tabi ticari defterler: Yevmiye defteri, defteri kebir, envanter defteri, pay defteri, yönetim kurulu karar defteri, limited şirketler için müdürler kurulu karar defteri, genel kurul toplantı ve müzakere defteri.

Kapanış onayına tabi ticari defterler: Yevmiye defteri ve yönetim kurulu karar defteridir. Yevmiye defterinin kapanış onayı, izleyen faaliyet döneminin altıncı ayının sonuna kadar; yönetim kurulu karar defterinin kapanış onayı ise izleyen faaliyet döneminin birinci ayının sonuna kadar notere yaptırılır.

Ticari Defterlerin İspat Gücü

Ticari defterlerin ispat gücü konusunda Türk Ticaret Kanunu’nda herhangi bir düzenleme yer almamakta olup Hukuk Muhakemeleri Kanunu hükümleri uygulanacaktır.

Mahkeme, her iki tarafın tacir olduğu ve her iki tarafın ticari işletmesi ile ilgili uyuşmazlıklarda ticari defterlerine ibrazına taraflardan birinin talebi üzerine veya kendiliğinden karar verebilmektedir.

Ticari defterlerin uyuşmazlıklarda delil olarak kullanılabilme şartları:

• Ticari defterler eksiksiz ve usulüne uygun olarak tutulmuş olmalıdır,
• Ticari defterlerin açılış ve kapanış onayları yaptırılmış olmalı,
• Ticari defter kayıtlarının birbirini doğrulamış olması gerekmektedir.

Bu şekilde tutulmamış ticari defterler sahibi aleyhine delil olmaktadır.

Yukarıda sayılan şartları taşıyan ticari defterlerin sahibi lehine delil olarak kullanılabilmesi bazı şartlara tabidir. Bu şartlar:

• Karşı tarafın aynı şartlara uygun olarak tuttuğu ticari defter kayıtlarının bunlara aykırı olmaması veya
• Karşı tarafın ticari defterlerini ibraz etmemesi veya
• Defter kayıtlarının aksinin senet veya diğer kesin delillerle ispatlanmamış olması gerekmektedir.

Karşı taraf usulüne uygun tutulmuş ticari defteri ile davacının iddiasını çürütebilir. Bunun şartları şöyledir:

• Usulüne uygun tutulmuş defterde davacının iddiasının aksi yazılı ise,
• Usulüne uygun tutulmuş defterlerde konu ile ilgili herhangi bir kayıt bulunmuyorsa,
• Kendi ticari defterini ibraz edemese dahi, kendi defter kayıtlarına dayanan tarafın iddialarını kesin delillerle çürütebiliyorsa hasım taraf, karşı tarafın iddialarını çürütmüş olmaktadır.

Karşı Tarafın Defterlerine Dayanma

Ticari defterlere dayanmak için her iki tarafın tacir olması gerekliliği kuralına istisna getirilerek taraflardan biri tacir olmasa dahi tacir olan diğer tarafın defterine dayanabilmektedir.

Tacir olmayan tarafın, tacir olanın ticari defterini ibraz talebinin akabinde karşı taraf ticari defterini ibrazdan çekinirse, ibrazı talep eden iddiasını ispatlamış sayılmaktadır.

Ekin Hukuk Bürosu olarak ticaret hukukuyla alakalı hukuki sürecin takibini gerçekleştirebilir. Uzman avukat kadromuzla iletişime geçmek için bize ulaşabilirsiniz.

Stj. Av. Ebrugül KOÇAK & Av. Ahmet EKİN