Tebligat Nedir? Tebligat Çeşitleri Nelerdir?
Tebligat, hukuki sonuç doğuran işlemlerin taraflara duyurulmasıdır. Hukuki süreçlerde, davaların açılması, dava dilekçelerinin karşı tarafa iletilmesi, mahkeme kararlarının taraflara bildirilmesi gibi birçok durumda tebligat işlemi gerçekleştirilir. Tebligatın usulüne uygun yapılması, hukuki sonuçların doğru şekilde ortaya çıkabilmesi için temel bir öneme sahiptir.
Tebligat hukuku, hukuki işlemlerin ve davalardaki belgelerin ilgili taraflara resmi bir şekilde bildirilmesi ve iletilmesi sürecini düzenleyen hukuk dalıdır. Tebligat işlemi, hukuki süreçlerde taraflar arasında iletişimi sağlamak, bilgi vermek ve tarafları yasal yükümlülükleri konusunda bilgilendirmek amacıyla önem taşır. Bu hukuk dalı, hangi belgelerin, nasıl, ne zaman ve kim tarafından tebliğ edileceğini düzenler.
Tebligat Çeşitleri Nelerdir?
Tebligat hukuku, özel hukuk ve kamu hukukunun kesişim noktasında önemli bir rol oynar. Bu hukuki disiplin, tebligatın gerçekleştiği hukuki süreçleri düzenler ve bu süreçlerde etkili iletişimi sağlamak amacıyla çeşitli unsurlara odaklanır. Tebligat hukukunda yapılan tasnifler, tebligatın yapılış şekli, içeriği, sorumlularının nitelikleri gibi unsurları içerir. Bu bağlamda, tebligat hukuku, hukuki ilişkilerin düzenlenmesinde ve hukuki güvencenin sağlanmasında önemli bir araçtır.
Posta Yoluyla Tebligat
Posta yoluyla tebligat kural olarak PTT tarafından yapılır (TK m. 4). PTT tebligatı yazılı olarak yapabileceği gibi Tebligat Kanunu’nun öngördüğü kişilere elektronik tebligat da yapabilir.
Yönetmeliğe göre, PTT tarafından yapılacak tebligat, uçakla veya postada kullanılan diğer seri ve özel vasıtalarla veya muhtelif işaretli telgraflarla da yaptırılabilir. Tebligatın bu vasıtalardan hangisiyle yapılacağı ilgilinin talebi üzerine veya resen, mahkeme veya tebligatı yaptıracak diğer merciler tarafından belirlenir. Seri vasıtalardan biriyle tebligat yapılabilmesi için, tebligatı çıkaran merci tarafından sebebinin evrak üzerinde gösterilmesi gerekir (TK m. 10).
Memur Aracılığıyla Tebligat Nedir?
Kanunlarda özel hüküm bulunan durumlar veya zarar doğabilecek durumlarda tebligat, memur vasıtasıyla gerçekleştirilebilir. Bu yöntemde, tebligat evrakında neden memur aracılığıyla yapıldığı net bir şekilde belirtilmelidir.
Doğrudan Doğruya Tebligat Nedir?
Tebligatı çıkaran merci makam veya merci tarafından bir vasıtadan yararlanmaksızın yapılan tebligattır. Görülmekte olan bir davada duruşma arasında davaya ilişkin belgenin taraflara verilmesi tebliğidir.
Elektronik Tebligat Nedir?
Elektronik tebligat ise Kanun ve Yönetmelik’te belirlenen gerçek ve tüzel kişilerin, belirli niteliklere sahip elektronik posta adreslerine Kanun ve Elektronik Tebligat Yönetmeliği hükümleri uyarınca Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi tarafından kurulan ve işletilen Ulusal Elektronik Tebligat Sistemi üzerinden elektronik ortamda yapılan tebligattır. Kanun elektronik tebligat yapılması zorunlu olan gerçek ve tüzel kişileri sınırlı olarak saymıştır.
| Tebligat Kanunu’nun 28.2.2018 tarihli 7101 sayılı Kanun’la değişik 7/a maddesine göre; “MADDE 7/a- Aşağıda belirtilen gerçek ve tüzel kişilere tebligatın elektronik yolla yapılması zorunludur. 1. 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli (I), (II), (III) ve (IV) sayılı cetvellerde yer alan kamu idareleri ile bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlar. 2. 5018 sayılı Kanunda tanımlanan mahallî idareler. 3. Özel kanunla kurulmuş diğer kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan fonlar ve kefalet sandıkları. 4. Kamu iktisadi teşebbüsleri ile bunların bağlı ortaklıkları, müessese ve işletmeleri. 5. Sermayesinin yüzde ellisinden fazlası kamuya ait diğer ortaklıklar. 6. Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşları. 7. Kanunla kurulanlar da dahil olmak üzere tüm özel hukuk tüzel kişileri. 8. Noterler. 9. Baro levhasına yazılı avukatlar. 10. Sicile kayıtlı arabulucular ve bilirkişiler. 11. İdareleri, kamu iktisadi teşebbüslerini veya sermayesinin yüzde ellisinden fazlası kamuya ait diğer ortaklıkları; adli ve idari yargı mercileri, icra müdürlükleri veya hakemler nezdinde vekil sıfatıyla temsile yetkili olan kişilerin bağlı bulunduğu birim.
Birinci fıkra kapsamı dışında kalan gerçek ve tüzel kişilere, talepleri hâlinde elektronik tebligat adresi verilir. Bu durumda bu kişilere tebligatın elektronik yolla yapılması zorunludur.
Birinci ve ikinci fıkra hükümlerine göre elektronik yolla tebligatın zorunlu bir sebeple yapılamaması hâlinde bu Kanunda belirtilen diğer usullerle tebligat yapılır. Elektronik yolla tebligat, muhatabın elektronik adresine ulaştığı tarihi izleyen beşinci günün sonunda yapılmış sayılır. Bu Kanun uyarınca yapılan elektronik tebligat işlemleri, Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi tarafından kurulan ve işletilen Ulusal Elektronik Tebligat Sistemi üzerinden yürütülür. Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi, sistemin güvenliğini ve bu sistemde kayıtlı verilerin muhafazasını sağlayacak her türlü tedbiri alır. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir.” |
İlanen Tebligat Nedir?
İlan yoluyla tebligat, adresi meçhul sayılanlara basın ve yayın araçlarıyla yapılan tebligattır. Tebligat yapılmasına ilişkin Kanun ve Yönetmelik hükümlerine göre tebligat yapılamayan ve tebliğ memuru tarafından adresi tespit edilemeyen, adres kayıt sisteminde yerleşim yeri adresi bulunmayan ve tebligatı çıkaran merci tarafından adres araştırması yapılmasına rağmen adresi bulunamayan kişinin adresi meçhul sayılır ve bu kişilere ilanen tebligat yapılabilir (TK m. 28; TK m. 48).
Tebligat Yapılabilecek Kişiler Kimlerdir?
Tebligat yapılacak kişi, muhatap olarak adlandırılır. Tebligat, kural olarak muhatabın kendisine yapılır.
Muhatap gerçek veya tüzel kişi olabilir. Gerçek kişilere tebligat, muhatabın adresinde bulunmaması durumunda aynı konutta oturanlar veya hizmetçilere yapılabileceği gibi, belirli bir yerde meslek veya sanatını icra eden kişilere de aynı yerde çalışan memur veya işçilere yapılabilir.
Kanuni temsilci bulunması durumunda ise tebligat bu temsilciye yapılır. Muhatap yerine kendisine tebliğ yapılacak kimsenin görünüşüne nazaran 18 yaşından aşağı olmaması ve bariz bir surette ehliyetsiz bulunmaması lazımdır (TK m.22; Tk m.34)
Tüzel kişilere tebligat, yetkili temsilciye yapılır; birden fazla temsilci varsa, sadece birine yapılır. Temsilci bulunmazsa, iş yerinde bulunan memur veya işçilere tebligat yapılabilir. Muhatabın kanuni temsilcisi varsa ve bizzat tebligat yapılması gerekmiyorsa, kanuni temsilcisine yapılır. Vekil aracılığıyla takip edilen işlerde tebligat vekile yapılır; birden çok vekil varsa, birine yapılması yeterlidir.
Muhatap Adına Tebligatı Kabule Yetkili Kişiler Kimlerdir?
Muhatap tebligat yapılacağı sırada adresinde bulunmazsa, tebligat, kendisi ile aynı konutta oturan kişilere veya hizmetçilerine yapılabilir (TK. m.16; TY m.25).
Belirli bir yerde devamlı olarak meslek veya sanatını icra eden bir kişi, tebligatın yapılacağı sırada o yerde bulunmuyorsa, tebligat, aynı yerde sürekli çalışan memur veya işçilerinden birine; bu kişi, meslek veya sanatını evde icra ediyorsa ve memur ya da işçisi de yoksa, aynı konutta oturan kişilere veya hizmetçilerinden birine tebligat yapılabilir (TK. m. 17; TY m.26).
Tebligat yapılacak gerçek kişinin kanunî temsilcisi varsa ve tebligatın muhatabın bizzat kendisine yapılması gerekmiyorsa, tebligat temsilcisine yapılır (TK. m. 11, II).
Muhatap adına tebligatı kabul edebilecek kişiler arasında muhatabın ailesi veya yakın çevresindeki kişiler de bulunabilir. Ancak, tebligatı kabul edebilecek kişilerin yaş ve ehliyet şartlarını yerine getirmesi gerekmektedir. Muhatap yerine kendisine tebliğ yapılacak kimsenin görünüşüne nazaran 18 yaşından aşağı olmaması ve bariz bir surette ehliyetsiz bulunmaması lazımdır (TK m.22; TY m.34) (Kimlik araştırması için TY m. 36)
Tüzel Kişilere Tebligat
Tüzel kişilere tebligat yapılması durumunda, muhatap olarak tüzel kişi esas alınır ve ancak tebligat yetkili temsilciye yapılır (TK m. 12; TY m. 20). Tüzel kişinin birden fazla yetkili temsilcisi varsa, tebligat bunlardan sadece birine yapılır (TK m. 12).
Tüzel kişi adına tebligat yapılacak temsilcisi, herhangi bir nedenle mutad iş saatlerinde iş yerinde bulunmazsa ya da o sırada evrakı alamayacak durumda bulunursa, tebligat, orada hazır bulunan memur veya işçilerden birine yapılır (TK m. 13). Burada, öncelikle, yetkili temsilciden sonra gelen kimseye veya evrak müdürü gibi bu işle görevli birine; bunlar bulunmazsa, diğer memur ya da işçilere tebligat yapılmalıdır (TY m. 21/2, 3).
Kanunî Temsilciye Tebligat
Muhatabın kanunî temsilcisi varsa ve tebligatın bizzat muhataba yapılması gerekmiyorsa, kanunî temsilcisine yapılır (TK m.11, TY m.19).
Kanunî temsilcisi bulunan bir kişiye, kanun gereği bizzat kedisine tebligat yapılması gerekiyorsa kanunî temsilciye tebligat yapılmaz.
Kanunî temsilcisi olmayıp da bulunması gerekenlere önce usulüne göre kanunî temsilci atanır ve sonra kanunî temsilciye tebligat yapılır.
Vekile Tebligat
Vekil vasıtasıyla takip edilen işlerde tebligat vekile yapılır. Vekil varken, asıl tarafa yapılan tebligat hükümsüzdür.
Vekil birden çok ise bunlardan birine tebligat yapılması yeterlidir. Eğer tebligat birden fazla vekile yapılmış ise, bunlardan ilkine yapılan tebliğ tarihi asıl tebliğ tarihi sayılır. (TK. m. 11, ; TY m.18/2).
Avukat tarafından takip edilen işlerde, avukatın bürosunda yapılacak tebligatlar, resmî çalışma gün ve saatleri içinde yapılır (TK. m. 11, ; TY. m. 18/1 ).
Vekille takip edilen işlerde, vekil bürosunda bulunmuyorsa, yanında çalışan yardımcısı, sekreteri, kâtibine tebligat yapılabilir (TK. m. 17).
Vekille takip edilen işlerde, vekillerin birbirlerine doğrudan tebligat yapmaları mümkündür (TK. m. 38; Av. K. m. 56).
Tebligatın Yapılabileceği Yer ve Zaman Neresidir?
Tebligatın yapılabileceği yer, tebliğ yapılacak şahsın bilinen en son adresidir. Bilinen en son adresin tebligata elverişli olmadığının anlaşılması veya o yerde tebligat yapılamaması hâlinde, muhatabın adres kayıt sisteminde bulunan yerleşim yeri adresi, bilinen en son adresi olarak kabul edilir ve tebligat buraya yapılır. Muhatabın müracaatı veya kabulü şartıyla her yerde tebligat yapılması caizdir yapılır.
Tebligatın yapılacağı zaman, Tebligat Kanunu ve Tebligat Yönetmeliği’nde hüküm altına alınmıştır. Bu hükümlere göre, tebligat genellikle çalışma gün ve saatlerinde gerçekleştirilir. Ancak, gece vakti ve resmî tatil günlerinde de tebligat yapılabilir. Gece tebligatı için hâkim izni veya muhatabın rızası gerekmemektedir. Aynı şekilde, resmi ve adli tatil günlerinde de tebligat yapma olanağı vardır.
Yabancı Ülkedeki Türk Vatandaşlarına Tebligat
Yabancı ülkedeki Türk vatandaşlarına tebligat, tebligatı çıkaran mercinin bağlı olduğu bakanlık aracılığıyla Dışişleri Bakanlığı’na iletilir. Dışişleri Bakanlığı, belirtilen hallerde gerekli görmediği durumlarda tebligat evrakını doğrudan o ülkedeki Türkiye Büyükelçiliği veya başkonsolosluğuna iletebilir. Dışişleri Bakanlığı ve tebliği çıkaran merci, tebligat evrakının Kanun ve Yönetmelik hükümlerine uygun olup olmadığını inceler, varsa yanlışlık veya eksiklikleri düzelttirir veya tamamlattırır.
Yabancı ülkelere gönderilecek tebliğ evrakı, anlaşma hükümleri ve mütekabiliyet esaslarına uygun olarak düzenlenir. Tebliğ evrakında muhatabın adı, soyadı, tam adresi ve uyruğu bilgileri yer alır.
Tebliğ evrakı ve tebliğ mazbatalı kapalı zarf, muhatabın bulunduğu ülke diline veya anlaşmalarla belirlenen dile tercüme edilir. Eğer tebliği çıkaran merci tarafından evrak verilmişse, tercüme noterlikte yaptırılır. İlgili taraf, tercüman bulunmadığı durumda veya tercümanlık için başvurulacak bir yer olmadığında, tebliği çıkaran merci tarafından belirlenen bir yetkili merci aracılığıyla tercüme ettirebilir.
Yabancı ülkelere gönderilecek olan tebliğ evrakının, belirli bir tarih içermesi durumunda, tebliği çıkaran merci, belirlenen tarihten en az üç ay önce ilgili bakanlığa evrakı göndermek zorundadır.
Usulsüz Tebligat Ne Demek?
Usulsüz tebliğ, tebligat kurallarına aykırı bir şekilde yapılan tebliğdir. Usulsüz tebliğ, Tebligat Kanunu madde 32’de düzenlenmiştir. Buna göre;
“Tebliğ usulüne aykırı yapılmış olsa bile, muhatabı tebliğe muttali olmuş ise muteber sayılır. Muhatabın beyan ettiği tarih, tebliğ tarihi addolunur.”
Tebligata dayanak teşkil eden düzenlemelere uymayan bir tebligat, usulsüz olarak nitelendirilir. Ancak, usulsüz tebligatın hemen geçersiz olduğu bir sonuca bağlanmaz. Tebliğ, usulüne aykırı olmasına rağmen muhatabın bu tebliği öğrendiği durumlarda geçerliliğini korur; aksi takdirde tebligat yapılmamış kabul edilir.
Muhatap, tebliği evrakını veya davetiyeyi herhangi bir şekilde alır veya içeriğini öğrenirse, tebliği öğrenmiş sayılır. Usule aykırı tebligatta tebliğ tarihi, muhatabın haberdar olduğunu beyan ettiği tarihtir. Tebliğin usulsüzlüğü durumunda, muhatabın tebliği öğrendiğini ve bu tarihi iddia etmenin ve ispatlamanın mümkün olmadığı kabul edilir.
Muhatabın usulsüz tebliği öğrendiğini beyan ettiği tarihe rağmen, muhatabın yapmış olduğu işlemler, usulsüz tebliği daha önceki bir tarihte öğrendiğini gösteriyorsa; muhatabın beyan ettiği tarih değil, gerçek öğrenme tarihi tebliğ tarihi olarak kabul edilecektir.
Sonuç
Tebligat hukuku, hukuki süreçlerde taraflar arasında iletişimi sağlayarak adil bir yargılama sürecini temin eder. Doğru ve hukuki usullere uygun yapılan tebligatlar, tarafların haklarını koruma ve savunma imkanını güvence altına alır.
Bu önemli hukuki kavramın anlaşılması ve doğru şekilde uygulanması için, konusunda uzman avukatların rehberliği kritiktir. Hukuki süreçlerde doğru adımları atmak ve haklarınızı en etkili şekilde savunmak için deneyimli avukatlarla çalışmanız önemlidir.
