Türk Yargı Sisteminde Tebligat

Türk yargı sisteminde tebligat işlem ve eylemlerden tarafların haberdar olmasına yarayan taraflara iletim yoludur. Tebligat yasası madde 1 ve devamında düzenlenmiştir.

Temel Kavramlar

Tebligat, bir işlem veya eylemden hukuksal yönden etkilenecek olan kimselere, o işlem veya eylem hakkında bilgi vermek ve bunu değerlendirmek amacıyla yapılan resmi işlemlerdir.

Bir işlem veya eylemden etkilenecek olan kimselere ilgili veya muhatap denir.

Mahkemenin bir kimseyi huzura çağırmasına davet, davetin yazılı şekilde yapılmasına ise davetiye denir. Tebligat ve davetiyeyi birbirine karıştırmamak gerekir. Davette yalnızca mahkeme üstüne çağrı söz konusudur. Tebligat ise bir daveti içermez.

Türleri

Yapılış biçimine göre tebligatlar beşe ayrılır:

• Posta yoluyla
• Memur aracılığıyla
• Doğrudan doğruya

1. Yasayla getirilen düzenlemeye göre, oturum sırasında veya kalemde, soruşturmaya, davaya ya da takibe ait evrakın, taraflara, üçüncü kişilere, katılana veya vekillerine tutanağa geçirilmek suretiyle veya imza karşılığında, tevdi konusu belirtilerek tevdi, tebliğ hükmündedir. Tebligat yasası 36. maddesinde düzenlenmiştir.

Madde 36 – (Değişik: 11/1/2011-6099/10 md.)
Celse esnasında veya kalemde, soruşturmaya, davaya ya da takibe ait evrakın, taraflara,
ilgili üçüncü kişilere, katılana veya vekillerine tutanağa geçirilmek suretiyle veya imza karşılığında, tebliğ konusu belirtilerek tevdii, tebliğ hükmündedir. Bu durumda ayrıca tebliğ mazbatası
düzenlenmesi gerekmez ve masraf da alınmaz.

2.Vekil aracılığıyla yürütülen davalarda, vekiller makbuz karşılında birbirlerine tebliğ yapabilirler.

3.Oturum sırasında yargı mercileri tarafından sıfatları saptanan avukat katipleri ve stajerlerine bir sonraki gün ve saatin bildirilmesi tebliğ hükmündedir.

• Elektronik yolla

Elektronik yolla tebligat, muhatabın elektronik adresine ulaştığı tarihi izleyen beşinci günün sonunda yapılmış sayılır.

• İlanen
• Yasal yolla
• Mali yolla
• İdari yolla
• Resmi yolla
• Özel yolla

Tebligat Çıkarabilecek Kimseler

Tebligat çıkarabilecek merciler şunlardır:

• Yargı mercileri
• Genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri
• Özel bütçeli idareler
• Düzenleyici ve denetleyici kurumlar
• Sosyal güvenlik kurumları
• Vakıf yükseköğretim kurumları
• İl özel idareleri
• Belediyeler
• Köy tüzel kişileri
• Barolar
• Noterler

Tebligat Giderleri

Tebliğin yapılmasını isteyen, PTT ücretlerini, aksine bir hüküm bulunmadıkça peşin peşin olarak öder. Ücreti yatırmadığı takdirde, isteminden vazgeçmiş sayılır.

Tebligat Yapabilecek Kimseler

Muhatap

Tebligat, kural olarak muhatabına yapılır.

Gerçek Kişiler

Gerçek kişilerde muhatap, dava ve ya takipten hukuksal yönden doğrudan etkilenen, davanın veya takibin devamı olan bireylerdir.

Yasa bazı durumlarda tebliğ konusu işlemden hukuksal yönden doğrudan etkilenmeyen kişileri de muhatap olarak kabul etmiştir. Bunlar:

• Vekil aracılığıyla takip edilen işlemlerde muhatap vekildir, tebligat vekile yapılır.
• Yasal temsilcileri bulunanlara ya da bulunması gerekenlere yapılacak tebligatlarda yasalar aksi bir düzenleme öngörmüyorsa  muhatap yasal temsilcidir. Ancak yasalarda bizzat yapılması öngörülüyorsa muhatap kendileridir.
• Tutuklu ve hükümlülere ait cezaevi adresine çıkarılan tebligat bizzat kendilerine yapılır.

Tüzel Kişiler

Tüzel kişilere yapılacak tebligatlarda muhatap, tüzel kişinin yetkili temsilcisidir. Bir ticarethanenin işlemlerinden doğan işlemlerinden doğan uyuşmazlıklarda, ticari mümessile yapılan tebliğ geçerlidir.

Muhatap Adına Tebligatı Kabule Yetkili Kişiler

Asıl olan, tebligat evrakında belirtilen adreste muhatabın kendisine yapılmasıdır. Muhataba yapılamaması durumunda işlemin sürüncemede kalmaması için ilgili ile aralarında özel yakınlık olan kimselere de tebligat yapılabilir. İlgili adına kabule yetkili kişilere tebligatın yapılabilmesi için üç ön koşul öngörülmüştür.

Birinci ön koşul: Muhatap adına kabule yetkili kişinin görüşüne bakılınca onsekiz yaşından aşağı olmaması gerekir.

İkinci ön koşul: Kabule yetkili kişinin, açıkça anlaşılabilecek şekilde ehliyetsiz olmaması gerekir.

Üçüncü ön koşul: Kabule yetkili kişinin hasım olmaması gerekir.

Muhatap adına kabule yetkili kişiler şunlardır:

• Tüzel kişiler adına kendilerine tebliğ yapılacak kimseler herhangi bir nedenle olağan iş saatlerinde işyerinde bulunmuyor veya o sırada belgeyi bizzat alamayacak durumda ise kabule yetkili kişiler, orada bulunan memur veya müstahdemlerden biridir. Kendisine tebliğ yapılacak  memur veya müstahdemi tüzel kişinin görevlendirmiş olması gerekir. Bunlar olmazsa orda diğer memur ve müstahdemlerden birine tebliğ yapılır.
• Aynı konutta oturan kişilerden birisine yapılacak tebligatta, ilgili o sırada orada bulunmazsa  kabule yetkili kişi, ilgili ile aynı konutta oturan kişiler veya hizmetçilerden biridir.

Tebligatın Yapılacağı Yer

Adreste Tebligat

Kural olarak tebliğ yapılacak kişiye bilinen en son adresine yapılır. Bu ilke gerçek kişiler için gerçek kişiler için geçerli olduğu gibi, tüzel kişiler için de geçerlidir. Ancak; tebliğ yapılacak kişinin başvurusu üzerine her yerde  yapılması mümkündür.

Gerçek Kişiler

Tebligatın Bizzat Muhatap Tarafından Alınması

Bu durumda tebligat işlemi tamamlanmış ve amacını gerçekleştirmiş olur.

Tebliğ Sırasında Muhatabın Geçici Olarak Adreste Bulunmaması veya Adreste Olmasına Karşın Tebellüğden Kaçınması

Bu durumda ihbarnamenin kapıya yapıştırıldığı tarih tebliğ tarihi sayılır. Ancak bu durumda da tebliğ yapılacak kişinin, dağıtım saatlerinden sonra o adrese geleceği belirli olmalıdır.

Bilinen Son Adresin Tebligata Elverişli Olmaması veya Bu Adreste Tebliğ Yapılamaması

Bu durumda, ikinci aşama olarak, muhatabın adres kayıt sisteminde bulunan yerleşim yeri adresi (mernis adresi) bilinen en son adresi olarak kabul edilir ve tebligat buraya yapılır.

Muhatap adres kayıt sisteminde hiç oturmamış veya o adresten sürekli olarak ayrılmış olsa bile, tebliğ memuru tebliğ olunacak evrakı, o yerin muhtar veya ihtiyar heyeti azasından birine veya zabıta amir veya memurlarına imza karşılığında teslim eder. İhbarname gösterilen adresteki binasına yapıştırılır. Bu durumda komşu, kapıcı ya da yöneticiye haber verme zorunluluğu bulunmamaktadır.

Tüzel Kişiler

Adreste tebligat ilkesi tüzel kişiler içinde geçerlidir. Tüzel kişilere yapılacaklarda tüzel kişinin resmi kayıtlardaki adresleri esas alınır.

Tüzel Kişinin Bilinen Son Adresinin Dağıtım Sırasında Kapalı Olması veya Tebellüğden Kaçınması

Bu durumda tüzel kişinin resmi kayıtlarda kayıtlı adresi olup olmadığına bakılır.

Bilinen Son Adresin Tebligata Elverişli Olmaması veya Bu Adrese Tebliğ Yapılamaması

Bu durumda tüzel kişinin resmi kayıtlardaki adresine tebliğ yapılması gerekir. Tüzel kişilere daha önce tebligat yapılmış olsa bile, resmi kayıtlardaki adresleri esas alınır. Tebligat yapılabilmesi için  yapılan adresin, tebliğ tarihi itibariyle muhatabın ticaret siciline kayıtlı adresi olması gerekir.

Adres Değişikliği

Kendisine veya adresine ,yasanın gösterdiği usullere göre tebliğ yapılmış kimse adresini değiştirirse yenisini hemen tebliği yaptırmış olan yargı merciine bildirmeye mecburdur. Bundan sonraki tebliğler bildirilen adrese yapılır. Bildirmediği veya adres kayıt sisteminde saptanamadığı takdirde, tebliğ olunacak evrakın nüshası eski adresteki binanın kapısına asılır. Asılma tarihi tebliğ tarihi sayılır.

Tebligatın Yapılacağı Zaman

Kural olarak mesai saat ve günlerinde yapılır.Gerektiğinde gece vakti de  yapılabilmesi mümkündür. Resmi tatil günlerinde de  yapılabilir.

Tebligatın Yapılması

Tebliğ belgesi, tebliğ mazbatalı kapalı bir zarf içinde gönderilir. Tebliğ, kural olarak imza karşılığında yapılır.

İlanen Tebligat

Başvurulacak son çaredir. Adresi bilinmeyen kişilere tebligat ilanen yapılır.Tüzel kişilerin adreslerinin belirli olması nedeniyle meçhul olması düşünülemez.Bu nedenle tüzel kişilere ilanen tebligat yapılamaz.

İlanen tebligat nasıl yapılır?

• Tebliği çıkaran merciin bulunduğu yerde yayımlanan bir gazete veya elektronik ortamda Basın İlan Kurumu aracılığıyla yapılır.
• Tebliğ olunacak evrak ve ilan sureti bir ay süreyle tebliği çıkaran mercide herkesin kolayca görebileceği yere asılır.
• İlanen tebligatta tebliğ olunacak evrak ve suretinin bir örneği tebliği çıkartan mercinin bulunduğu yerde  yayınlanan gazetede ve ayrıca elektronik ortamda yapılır.
• Merci gerekirse ikinci defa ilan yapılmasına karar verebilir.

İlanen tebliğ, son ilan tarihinden itibaren yedi gün sonra yapılmış sayılır. İlanen tebliğe karar veren mercii gerektiğinde daha uzun süre belirleyebilir. Bu süre onbeş günü geçemez.

Yurt Dışı Tebligat

Genel Olarak

Yurt dışı tebligat istemleri için yabancı devlet ile Türkiye arasında iki veya çok taraflı sözleşme olup olmadığına bakılır.Herhangi bir sözleşme yoksa  karşılıklı nezaket kuralları çerçevesinde 7201 sayılı tebligat yasası hükümlerine göre yapılır.

Yabancı Ülkedeki Türk Vatandaşlarına Tebligat

Yabancı ülkede kendisine tebliğ yapılacak kimse Türk vatandaşı olduğu takdirde tebliğ o yerdeki  Türkiye Büyükelçiliği veya Konsolosluğu aracılığıyla yapılır. Bildirimin o ülkenin mevzuatına göre muhataba tebliğ edildiği belgelendirildiğinde, tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde Türkiye Büyükelçiliği veya Konsolosluğuna başvurulmadığı takdirde tebligat otuzuncu günün bitiminde yapılmış sayılır.

Tebligatın Usulsüzlüğü

Yasada belirtilen kişi ya da yöntem kurallarına aykırı olarak çıkartılan tebligattır. Kural olarak geçersizdir. Ancak tebliğ usulüne aykırı yapılmış olsa bile muhatabı onu öğrenmiş ise  geçerli sayılır. Muhatabı tebliği öğrenmemiş ise tebligat yapılmamış sayılır. Muhatabın tebliği öğrendiğini beyan ettiği tarih, tebliğ tarihi sayılır.