Suça Teşebbüs ve Gönüllü Vazgeçme Nedir?

Suçlar, yapısal unsurlarındaki farklılıklar nedeniyle, genelde kasıtlı ve taksirli suçlar olmak üzere ikili bir ayrıma tabi tutularak incelenir. Ancak ayrım bununla sınırlı değildir. Buna ek olarak suçlar, teşebbüs, iştirak ve içtima adı verilen üç özel görünüş biçimiyle daha işlenebilir.

Teşebbüs

Teşebbüs, işlenmesine karar verilen suçun, elverişli hareketlerle doğrudan doğruya icrasına başlanmasına karşın, elde olmayan nedenlerle tamamlanamamasıdır. Örneğin A’nın hırsızlık maksadıyla B’nin evine girmesi ama ancak evden eşyalarla çıkmadan önce yakalanması durumunda teşebbüs söz konusu olur. Suça teşebbüse ilişkin hükümler, ancak kasten işlenen suçlarda uygulanabilir. Doğrudan kastla işlenen suçlarda bir tartışma bulunmamakla birlikte, olası kastla işlenen suçlara teşebbüsün mümkün olup olmayacağı tartışmalıdır.

Teşebbüs Türk Ceza Kanunu m. 35’te şu şekilde düzenlenmiştir:

• Kişi, işlemeyi kastettiği bir suçu elverişli hareketlerle doğrudan doğruya icraya başlayıp da elinde olmayan nedenlerle tamamlayamaz ise teşebbüsten dolayı sorumlu tutulur.
• Suça teşebbüs halinde fail, meydana gelen zarar veya tehlikenin ağırlığına göre, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine onüç yıldan yirmi yıla kadar, müebbet hapis cezası yerine dokuz yıldan onbeş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Diğer hallerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı indirilir.

Teşebbüsün Koşulları

İşlenen fiilin teşebbüs olarak kabul edilebilmesi için bazı şartların gerçekleşmesi gerekmektedir. Bunlar;

• Kasten işlenen bir suç olması,
• Suçun icrasına başlanması,
• Suçun icrasında elverişli hareketlerin kullanılması,
• Suçun failin elinde olmayan sebeplerle tamamlanamaması,
• Suç tipinin teşebbüse elverişli olmasıdır.

Kasten İşlenen Bir Suç Olması

Teşebbüsten söz edebilmek için failin mutlaka kastının olması gerekir. Bu nedenle taksirli suçlara teşebbüs mümkün değildir. Bu nedenle teşebbüs yalnızca kasten işlenen suçlarda gündeme gelebilir.

Suçun İcrasına Başlanmış Olması

Suça teşebbüsten söz edebilmek için yalnızca kastın varlığı yeterli olmaz. Hazırlık hareketlerinin bitmiş, icra hareketlerine başlanmış olması gerekir. Hazırlık hareketleri bu kapsamda işlenmek istenen suç bakımından cezalandırılmaz. Bu nedenle kişinin hasmını öldürmek için ruhsatsız silah satın almış olması bu kapsamda kasten öldürmeye teşebbüs bakımından cezalandırılmaz. Ancak hazırlık hareketleri başka suç oluşturuyorsa o suçun oluşması mümkündür.

Suçun İcrasında Elverişli Hareketlerin Bulunması

Teşebbüsün gündeme gelebilmesi için kasten işlenen bir suç ve icra hareketlerine başlanmış olması yeteri olmaz. Bunun yanında icra hareketlerinin suçun işlenmesi için elverişli olması da gerekir. Örneğin içinde kurusıkı mermisi olan bir tabancayla mağdura ateş edilmesi durumunda bu merminin öldürme kabiliyeti olmadığından elverişli olduğundan söz edilemez. Bu nedenle de teşebbüs oluşmamış olur.

Suçun, Failin Elinde Olmayan Nedenlerle Tamamlanmaması

Teşebbüs aşamasında kalmış suç tamamlanmamış suçtur. Bunun sebebi ise failin elinde olmayan durumlardır. Burada fail sonucu gerçekleştirmek ister ancak elinde olmayan sebeplerle netice oluşmaz. Örneğin fail A, B’nin evine girmeye hırsızlık maksadıyla girmeye çalışırken bahçede kendisine havlayan köpek sebebiyle olay yerinden kaçarsa burada elinde olmayan sebeple suçu tamamlamamış olur ve suç teşebbüs aşamasında kalır.

Suç Tipinin Teşebbüse Elverişli Olması

Teşebbüsten söz edebilmek için aranan son şart, suçun teşebbüse elverişli bir suç olmasıdır. Teşebbüse elverişli olmayan bazı suçlar şunlardır:

• Taksirli suçlar,
• Salt hareket suçları, yani hareketin işlenmesiyle suçun tamamlandığı suçlar. Ancak bu suçlarda icra hareketleri bölünebiliyorsa teşebbüs mümkündür.
• Salt ihmali suçlar,
• Teşebbüs suçları. Burada suçun adı direkt bir şeyi yapmaya teşebbüs etmektir. Örneğin anayasal düzeni zorla değiştirmeye teşebbüs.

İşlenemez Suç Nedir?

İşlenemez suç, failin işlemek isteyip de kullandığı araçların elverişsiz olması veya suçun maddi konusunun bulunmaması nedeniyle işleyemediği suçtur. Örneğin A, bir saat önce kalp krizi geçirerek ölen B’yi uyuduğunu sandı yatağa beş el ateş ederek öldürmeye çalışması durumunda suçun konusu zaten ortadan kalktığı için işlenemez suç söz konusudur.

İşlenemez birden farklı şekilde gerçekleşebilir. Bu farklı şekilleri kısaca belirtecek olursak;

• Suçun maddi konusunun yokluğu,
• Aracın elverişsiz olması.

İşlenemez suç sebebiyle fail işlemek istediği suçtan cezalandırılmaz. Ancak o ana kadarki hareketler başka bir suç oluşturuyorsa o suçtan dolayı cezalandırılır.

Gönüllü Vazgeçme Nedir?

Gönüllü vazgeçme, failin suçun icra hareketlerini tamamlamaktan kendi isteği ile cayması ya da kendi çabaları ile suçun tamamlanmasını engellemesidir. Gönüllü vazgeçme cezayı kaldıran bir sebeptir. Gönüllü vazgeçme Türk Ceza Kanunu m. 36’da şu şekilde düzenlenmiştir;

• Fail, suçun icra hareketlerinden gönüllü vazgeçer veya kendi çabalarıyla suçun tamamlanmasını veya neticenin gerçekleşmesini önlerse, teşebbüsten dolayı cezalandırılmaz; fakat tamam olan kısım esasen bir suç oluşturduğu takdirde, sadece o suça ait ceza ile cezalandırılır.

Gönüllü vazgeçme, cezayı kaldıran şahsi bir neden olduğu için yalnızca gönüllü olarak suçu işlemekten vazgeçen kişi hakkında hüküm ve sonuç doğurur. Failin diğer suç ortakları hakkında gönüllü vazgeçme hükümleri uygulanmaz. Bu husus TCK m. 41/1’de yer bulmaktadır. Buna göre; “İştirak halinde işlenen suçlarda, sadece gönüllü vazgeçen suç ortağı, gönüllü vazgeçme hükümlerinden yararlanır.”

Ceza avukatı, tarafların hak kayıplarının önüne geçilebilmesi amacıyla gerek soruşturma gerekse de kovuşturma aşamasında büyük önem taşımaktadır. Herhangi bir ceza yargılamasının tarafı olmanız halinde Ekin Hukuk Bürosu ile iletişime geçerek ceza hukuku alanında tecrübeli avukatlarımızdan hukuki destek alabilirsiniz.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Muzaffer TAŞ