Soybağının reddi davası, erkek eşin çocuğun kendisinden olmadığı iddia ettiği durumlarda babalık karinesini çürütmek amacıyla açabileceği bir dava türüdür. Erkek eş, soybağının reddi davasını anne veya çocuğa açabilir. Ayrıca çocuğun da baba ya da anneye soybağının reddi davası açma hakkı vardır.
Soybağının Reddi Davasının Açılma Şartları Nelerdir?
Soybağının reddi davasının açılabilmesi için kanunda bazı şartlar sayılmıştır. Aşağıda sayılan şartların sağlanması durumunda soybağının reddi davası açılabilir:
- Çocuğun evlilik birliği içerisinde anne rahmine düşmesi,
- Ayrılık ya da evlilik öncesi çocuğun anne rahmine düşmesi,
- Cinsel ilişkinin imkansızlığının ispatlanması,
- İlliyet bağının yokluğunu kanıtlama.
Davanın İşleyişi ve Karar Süreçlerini
Soybağının reddi davasının ne kadar sürede kara bağlanacağı hususu net olmamakla beraber sorunsuz bir süreç olması durumunda 1 ya da 2 yıl içerisinde karara bağlanmaktadır. Ancak bu sürenin 3-4 yıla kadar uzayabilmesi de mümkündür.
Davada İstenen Belge ve Deliller
Soybağının reddi davasında istenen belge ve delilleri temin etme yani ispat yükü davayı açan tarafa aittir. Davada istenen belge ve deliller her duruma göre farklılıklar göstermektedir.
Eğer ki davaya konu çocuk, evlilik içerisinde ana rahmine düşmüş ise ana ile cinsel ilişki kurulmasının mümkün olmadığı ya da çocuğun bu cinsel ilişkiden olmadığının ispatlanması gerekmektedir.
Çocuğun evlenmeden önce ya da ayrı yaşama süresi içerisinde ana rahmine düştüğü durumda ise davacının herhangi bir delil getirmesine gerek yoktur.
Bu gibi durumlarda kullanılacak belge ve delilleri elde edebilmek için tıbbi incelemelere başvurmak en sağlıklı yollardan biridir.
Soybağı Reddi Davalarında Yargıtay Kararları
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi Esas: 2022/1070, Karar: 2022/3255, K. Tarihi: 05.04.2022 “İçtihat Metni” MAHKEMESİ : İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 2. Hukuk Dairesi
DAVA TÜRÜ : Soybağının Reddi Taraflar arasındaki davanın yapılan muhakemesi sonunda bölge adliye mahkemesi hukuk dairesince verilen, yukarıda tarihi ve numarası gösterilen hüküm davacı tarafından temyiz edilmekle, evrak okunup gereği görüşülüp düşünüldü:
Dava, sağ kalan eş tarafından açılan soybağının reddi davasıdır. Mahkemece, davanın hak düşürücü süre geçtiğinden reddine karar verilmiştir. Bu karara karşı davacı tarafından istinaf kanun yoluna başvurulmuş olup, istinaf incelemesi yapan bölge adliye mahkemesince, istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 09.03.2021 tarih ve 2020/8-269 Esas- 2021/228 Karar sayılı ilamında açıklandığı üzere; soybağı, 743 sayılı Türk Medeni Kanunu’ndaki nesep sözcüğünün yerine 4721 sayılı TMK ile getirilip hukuk diline kazandırılan bir terimdir ve biri geniş diğeri dar olmak üzere iki farklı anlamda kullanılmaktadır. Geniş anlamda soybağı bir kimse ile onun ecdadı, üstsoyu arasındaki biyolojik ve doğal bağlantıyı ifade eder. Dar anlamda soybağı ise; sadece çocuklar ile ana ve babaları arasındaki bağlantıyı, başka bir deyişle çocuğun ana ve babasına bağını ifade eder ki, TMK’nın aile hukuku kitabında düzenlenmiş olan soybağı da bu dar anlamdaki soybağıdır.
TMK m. 282/1’e göre çocuk ile ana arasındaki soybağının kurulabilmesi için çocuğun, ana olduğu iddia edilen kadın tarafından doğurulduğunun tespit edilmesi yeterlidir. Çocuğu doğuran kadının evli olup olmaması soybağının kurulması için önem taşımamaktadır. Ana ile evliliğin, çocuk ile babası arasında soybağını kurabilmesi hem evliliğin çocuğun doğumundan önce gerçekleşmiş olması hem de ana ve babanın çocuğun doğumundan sonra evlenmeleri halinde mümkündür. Evliliğin doğumdan önce gerçekleşmiş olması hâlinde Türk Medeni Kanunu m. 285 gereğince evlilik devam ederken veya evliliğin sona ermesinden başlayarak üç yüz gün içinde doğan çocuğun babasının koca olduğu karine olarak kabul edilmiştir. Bu karine uyarınca, evlilik devam ederken veya evliliğin sona ermesinden başlayarak üç yüz gün içinde doğan çocuk ile o evlilikte koca arasında soybağı kurulacaktır. Babalık karinesinin çürütülmesi soybağının reddi ile mümkündür. Bu ise soybağının reddi davası ile sağlanabilir (TMK m. 286). Bunun dışında çocuk ile baba arasında kurulan soybağının ortadan kaldırılması imkânı bulunmamaktadır.
Soybağının reddi davası TMK m. 286’ya göre ancak baba ve çocuk tarafından açılabilir. Baba ve çocuğun dava hakları birbirinden bağımsız haklardır. TMK m. 291/1, belirli şartlarla koca ve çocuk dışındaki kişilere de soybağının reddi davası açma hakkı tanımaktadır. Anılan hüküm çerçevesinde soybağının reddi davası açma hakkı tanınan kocanın altsoyu, anası, babası ve çocuğun gerçek babası olduğunu iddia eden kişi, ancak dava açma süresinin geçmesinden önce kocanın ölmesi veya gaipliğine karar verilmesi ya da sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybetmesi hâllerinde dava açabileceklerdir. Sonuç olarak, koca dava açma süresi içinde dava açmamış ise, sürenin sona ermesinden sonra kocanın ölümü, gaipliğine karar verilmesi veya sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybetmesi belirtilen kişilerin soybağının reddi davası açma hakkına sahip olmaları sonucunu doğurmaz (Dural/Öğüz/Gümüş, s. 256-257).
Somut uyuşmazlıkta, dava açma hakkı tanınan koca 14.2.2015 tarihinde vefat etmiş olup, bu davayı kocanın sağ kalan eşi açmıştır. TMK m. 291’de açıkça düzenlendiği üzere koca öldüğüne göre bu davayı ancak kocanın altsoyu, anası, babası ve çocuğun gerçek babası olduğunu iddia eden kişi açabilecektir. Sağ kalan eşin soybağının reddi davası açma hakkı bulunmadığından bu davada aktif dava ehliyeti de bulunmamaktadır(HMK m. 114/1). Bu husus gözetilerek bir karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde karar verilmesi doğru görülmemiş kararın bozulmasına karar verilmesi gerekmiştir.
SONUÇ : Yukarıda açıklanan sebeplerle bölge adliye mahkemesi kararının KALDIRILMASINA, ilk derece mahkemesi kararının BOZULMASINA, temyiz peşin harcının istek halinde yatırana geri verilmesine, dosyanın ilk derece mahkemesine, karardan bir örneğinin ilgili bölge adliye mahkemesi hukuk dairesine gönderilmesine oy birliğiyle karar verildi. 05.04.2022 (Salı) |
Davanın Sonuçları ve Hukuki Etkileri
Soybağının reddi davasının sonucunda çocuğun baba ile nesebi sona erer. Çocuğun baba ile soybağı ilişkisi sona ererken anne ile ilişkisi devam eder.
Aynı zamanda soybağının reddi davasının sonuçları geçmişe etkili olarak sonuç doğurur. Baba ile çocuğun nesebinin sona ermesinden sonra babaya çocuğun doğumundan itibaren yapmış olduğu tüm masrafları talep edebilme hakkı doğar. Baba bu masrafları çocuğun öz babasından ya da annesinden talep edebilir. Söz konusu bu talep sebepsiz zenginleşme ya da vekaletsiz iş görme hükümlerine dayanır.
Soybağının Reddi İle İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Soybağının Reddi Davasını Kim Açabilir?
Soybağının reddi davasını yalnızca baba veya çocuk açabilir.
Soybağının Reddi Davası Kimlere Karşı Açılabilir?
Soybağının reddi davası çocuğa veya anneye karşı açılabilir.
Soybağının Reddi Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme Hangisidir?
Soybağının reddi davasında görevli ve yetkili mahkeme taraflardan birinin doğum ya da yerleşim yerinde bulunan aile mahkemesidir.
Soybağının Reddi Davasını Açma Süresi Ne Kadardır?
Soybağının reddi davası, babanın çocuğun kendisinden olmadığını örendikten sonra 1 yıl içerisinde açılmalıdır. Ayrıca çocuk ise ergin olduktan sonra 1 yıl içerisinde soybağının reddi talebinde bulunabilir.
Duygu Maide KARATAŞ & Av. Ahmet EKİN
