Savunma Makamları
Savunma makamları, iddia makamının iddialarını çürütme amacıyla yapılan eylemlerdir. Bireysel ve kamusal olmak savunma olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
Bireysel Savunma Nedir?
Bireysel savunma, şüpheli veya sanığın bizzat ya da temsilcisi aracılıyla kendisini savunmasıdır. Örneğin sanığın eşi ya da yasal temsilcisi aracılığıyla kendisini savunması gibi. Türk hukuk sistemimizde yasal temsilciler veli, vasi ve kayyımdır. Yasal temsilcilere tanınan haklar;
- Yakalama işlemine, gözaltına alma ve gözaltı süresinin uzatılmasına ilişkin Cumhuriyet savcısının yazılı emrine karşı, yakalanan kişi, müdafi veya kanunî temsilcisi, eşi ya da birinci veya ikinci derecede kan hısımı, hemen serbest bırakılmayı sağlamak için sulh ceza hâkimine başvurabilir.
- Kanunî temsilcisi şüpheliye veya sanığa müdafi seçebilir.
- Sanığın kanunî temsilcisine duruşma gün ve saati bildirilir ve duruşmaya kabul edilerek istemi üzerine dinlenebilir.
- Gaip hakkında işlemler yapılırken sanığın kanunî temsilcisi hazır bulunabilir.
- Şüpheli veya sanığın yasal temsilcisi şüpheli veya sanığa açık olan kanun yollarına süresi içinde kendiliklerinden başvurabilirler.
Sanık Kimdir?
Sanık, kovuşturmanın başlamasından itibaren hükmün kesinleşmesine kadar, suç şüphesi altında bulunan kişi demektedir.
Sanık Statüsünün Başlangıcı ve Sona Ermesi
Sanıklığın Başlangıcı Nasıl Olur?
Soruşturma evresinden kovuşturma evresine geçildiğinde şüpheli sıfatına haiz kişi, kovuşturma aşamasında sanık sıfatını alır.
Sanıklığın Sona Ermesi Nasıl Olur?
Kovuşturma evresinde verilen hükmün kesinleşmesiyle birlikte sanık statüsü sona ermektedir.
Sanık Olmanın Koşulları Nelerdir?
Sanık sıfatına haiz olma için bazı şartların varlığı gerekmektedir. Bunlar;
- Sanığın gerçek kişi olması gerekmektedir. Tüzel kişi sanık olamaz. Tüzel kişililerin yetkilileri sanık sıfatına haiz olabilir.
- Sanığın gerçek kişi olması gerekmektedir. Kişi olarak diğer insanlardan ayırt edilebilmesi, meçhul olmaması gerekmektedir.
- Şüpheli hakkında düzenlenen iddianamenin kabulü ile kovuşturmaya başlanması gerekmektedir.
Gaiplik ve Akıl Hastalığının Sanıklığa Etkisi Nedir?
CMK m.244’te “Bulunduğu yer bilinmeyen veya yurt dışında bulunup da yetkili mahkeme önüne getirilemeyen veya getirilmesi uygun bulunmayan sanık gaip sayılır. (2) Gaip hakkında duruşma açılmaz; mahkeme, delillerin ele geçirilmesi veya korunması amacıyla gerekli işlemleri yapar” şeklinde düzenlenmiştir.
- Akıl hastalığı sanık sıfatı kazanılmasına engel değildir.
Sanığın Hakları Nelerdir?
Kanun koyucu kovuşturma evresinde sanığa birtakım haklar sağlamıştır. Bunlar:
- Suçlamaları öğrenme hakkı: Şüphelinin veya sanığın ifadesinin alınmasında veya sorguya çekilmesinde kendisine yüklenen suçlar anlatılır. (CMK m.147/1-b)
- Savunma hakkı: Savunma hakkı, bütün hakların temelini oluşturmaktadır. Sanık, kendisini şüpheden kurtarmak adına savunma yapar, bu yasal bir zorunluluktur. Sanık talep ederse müdafi aracılığıyla savunmasını gerçekleştirebilir.
- Susma hakkı: Sanığa yüklenen suç hakkında açıklamada bulunmamasının kanunî hakkı olduğu söylenir. Sanığın bu hakkını kullanması suçu ikrar ettiği anlamına gelmemektedir. Bu hak sanığın yasal hakkı olup aleyhinde kullanılamaz.
- Adli yargılanma hakkı: Herkes, adil yargılanma hakkına sahiptir. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi m.6’da “Herkes davasının, medeni hak ve yükümlülükleriyle ilgili uyuşmazlıklar ya da cezai alanda kendisine yöneltilen suçlamaların esası konusunda karar verecek olan, yasayla kurulmuş, bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından, kamuya açık olarak ve makul bir süre içinde görülmesini isteme hakkına sahiptir. Karar alenî olarak verilir.” Şeklinde düzenlenmiştir. Hakkında suç iddiası bulunan kişiler AİHS m.6/3’ e göre şu haklara sahiptir:
- Suçsuzluk karinesinden yararlanma hakkı: Bir kişinin suç işlediği sadece verilen kararın kesinleşmesiyle sabit hale gelir. Kişi, hüküm kesinleşinceye kadar suçlu sayılmamaktadır. Bu konu AİHS m.6/2’de “Bir suç ile itham edilen herkes, suçluluğu yasal olarak sabit oluncaya kadar masum sayılır.” Şeklinde düzenlenmiştir.
| AİHS m.6/3- a) Kendisine karşı yöneltilen suçlamanın niteliği ve sebebinden en kısa sürede, anladığı bir dilde ve ayrıntılı olarak haberdar edilmek; b) Savunmasını hazırlamak için gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olmak; c) Kendisini bizzat savunmak veya seçeceği bir müdafinin yardımından yararlanmak; eğer avukat tutmak için gerekli maddî olanaklardan yoksun ise ve adaletin yerine gelmesi için gerekli görüldüğünde, resen atanacak bir avukatın yardımından ücretsiz olarak yararlanabilmek; d) İddia tanıklarını sorguya çekmek veya çektirmek, savunma tanıklarının da iddia tanıklarıyla aynı koşullar altında davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin sağlanmasını istemek; e) Mahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir tercümanın yardımından ücretsiz olarak yararlanmak. |
Sanığın Ödevleri Nelerdir?
Hazır Bulunma Ödevi
Sanık, hakim ya da savcı tarafından duruşmaya davet edildiği takdirde belirtilen celsede hazır olmak zorundadır. Mahkeme, sanığın hazır bulunmasına ve zorla getirme kararı veya yakalama emriyle getirilmesine her zaman karar verebilir.
Kararlara Boyu Eğme Ödevi
Sanık, hakkında verilen tüm hükümlere uymak zorundadır.
Kimliği Hakkında Doğrudan Beyanda Bulunma Ödevi
Sanığın kimliği saptanır. Sanık, kimliğine ilişkin soruları doğru olarak cevaplandırmakla yükümlüdür. Sanık bu konuda susma hakkını kullanamaz. Sanık, kimliği hakkında hiçbir beyanda bulunmazsa Kabahatler Kanunu m.40’da düzenlenen “kimliğini bildirmeme kabahatini” işler.
| Kimliği bildirmeme Kabahatler Kanunu m.40.-Görevle bağlantılı olarak sorulması halinde kamu görevlisine kimliği veya adresiyle ilgili bilgi vermekten kaçınan veya gerçeğe aykırı beyanda bulunan kişiye, bu görevli tarafından elli Türk Lirası idarî para cezası verilir. Açıklamada bulunmaktan kaçınması veya gerçeğe aykırı beyanda bulunması dolayısıyla kimliği belirlenemeyen kişi tutularak durumdan derhal Cumhuriyet savcısı haberdar edilir. Bu kişi, kimliği açık bir şekilde anlaşılıncaya kadar gözaltına alınır ve gerekirse tutuklanır. Gözaltına ve tutuklamaya karar verme yetkisi ve usulü bakımından Ceza Muhakemesi Kanunu hükümleri uygulanır. Kişinin kimliğinin belirlenmesi durumunda, bu nedenle gözaltına alınma veya tutuklanma haline derhal son verilir. |
Daha fazla bilgi edinmek ve bizimle iletişime geçmek için buraya tıklayabilirsiniz.
İle ilgili. Ahmet EKİN & Stj. İle ilgili. Mervenur ÖZKAN
