Ön İnceleme Aşaması

Dilekçe aşamasının tamamlanmasını takiben, davaların ikinci aşaması olan ön inceleme aşaması başlar. Bu aşama, tahkikat aşamasına kadar devam eder.

Ön inceleme aşamasında davanın temel unsurları belirlenir ve dava süreci şekillenmeye başlar. Ön inceleme aşamasının tamamlanmasının ardından, tahkikat aşamasında savunma genişletilemez veya değiştirilemez. Tahkikat süreci, ön inceleme aşamasında tutulan tutanaklar üzerinden yürütülür ve dava bu aşamada yönlendirilir.

Ön İnceleme Aşamasında İşlenen Konular (HMK m. 137)

Ön inceleme aşamasında aşağıdaki konular işlenir:

• Dava koşulları ve ilk itirazlar,
• Uyuşmazlık konularının belirlenmesi,
• Hazırlık işlemleri, tarafların kanıtlarını sunması ve kanıtların toplanması için gereken işlemler,
• Tarafların serbestçe tasarruf edebileceği davalarda sulha veya arabuluculuğa teşvik.

Ön inceleme tamamlanmadan ve gerekli kararlar verilmeden tahkikat aşamasına geçilemez ve duruşma günü tespit edilemez. Bu kural, ön inceleme aşamasının işlevini yerine getirmesi ve beklenen sonucu sağlaması için önemli bir düzenlemedir.

Ön inceleme aşamasında tanık dinlenmez, belge incelenmez, bilirkişi görüşü alınmaz ve keşif yapılmaz. Ön inceleme duruşmalı veya duruşmasız olarak yapılabilir.

Duruşmasız Ön İnceleme

Dilekçe teatisi tamamlandıktan sonra hakim, dilekçeleri inceler. İnceleme sonrasında dava koşulları ve ilk itirazlar hakkında hemen karar verilebilecek durumdaysa, hakim gereken kararı dosya üzerinden verir.

Dava koşulları ve ilk itirazlar dosya üzerinden karara bağlanabilirse, ön inceleme duruşması yapılmasına gerek kalmaz.

Duruşmalı Ön İnceleme

Duruşmalı ön inceleme süreci, ilk olarak duruşma hazırlığı aşamasıyla başlar ve ardından ön inceleme duruşması yapılır.

Duruşma Hazırlığı

Duruşma hazırlığı, ön inceleme için bir duruşma günü belirlenmesini içerir. Tarafların etkin bir şekilde hazırlanması için davetiyelerde uyarılar yapılır ve şu unsurlar belirtilir:

• Duruşma davetiyesi ve sonuçların ilgili diğer hususları
• Tarafların sulh için hazırlık yapmaları gerekliliği
• Duruşmaya sadece bir tarafın katılması ve yargılamaya devam etmek istemesi durumunda, gelmeyen tarafın yokluğunda yapılan işlemlere itiraz edemeyeceği
• Davetiyenin tebliğinden itibaren iki haftalık kesin süre içinde tarafların dilekçelerinde gösterdikleri ancak henüz sunmadıkları belgeleri mahkemeye sunmaları veya başka yerden getirilecek belgeleri getirtmeleri gerekliliği; bu süre içinde yerine getirilmeyen kanıtların geçersiz sayılacağı

Ön İnceleme Duruşması

Ön inceleme duruşması, tarafları sulh etmeye teşvik etmek veya sulh sağlanamayacaksa uyuşmazlık noktalarını tam olarak belirlemek ve usule ilişkin kararları dosya üzerinden veremeyen durumlarda kararı tarafları dinleyerek vermeye yönelik olarak yapılır. Ön inceleme tek bir duruşmada tamamlanır; ancak zorunlu hallerde yeni bir duruşma günü belirlenebilir.

Ön inceleme duruşmasında tutulan tutanak, tahkikat aşamasında esas alınarak yürütülür. Uyuşmazlık çözümlenirse, bu tutanak sulh belgesi olarak kabul edilir. Tutanakta yer almayan konular tahkikatın konusu olamaz.

• İlk olarak hakim, usuli inceleme yapar ve tarafları dinler.
• Sav ve savunmalar doğrultusunda anlaşılan ve anlaşılamayan hususlar belirlenir.
• Tarafları sulhe veya arabuluculuğa teşvik eder.
• Ön inceleme aşamasının sonunda, tarafların sulh veya arabuluculuk faaliyetinden sonuç alıp alamadıkları, alamadıkları takdirde anlaşamadıkları hususlar tutanakla saptanır.

Tahkikat, bu tutanak esas alınarak yürütülür.

Süreler Hakkında Karar

Ön inceleme duruşması tamamlandıktan sonra, hakim tahkikata başlamadan önce, hak düşürücü süreler ile zamanaşımı hakkındaki itirazları ve defileri inceleyerek karara bağlar (HMK m. 142).

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Kübra DEMİR