Ödenmeyen Senet Tahsilatı

Senet Nedir?

Ödenmeyen Senet Tahsilatı, Halk arasında senet olarak da bilinen bono veya emre muharrer senetler belli bir paranın verilmesi taahhüdünü içeren kayıtsız şartsız borç ikrarıdır. Bir kambiyo senedi olarak bonoyu, hız ve güven fonksiyonunu haiz olması sebebiyle diğer adi senetlerden ayırmak için düzenleme biçimleri olarak sıkı şekil şartlarına bağlanmıştır. Bu şartlar TTK m.776’da düzenlenmiştir.  Kısaca belirtmek gerekirse:

1. Senet metninde “bono” veya “emre yazılı senet” kelimesini içermesi,
2. Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedeli ödemek vaadi,
3. Vade,
4. Ödeme yeri,
5. Lehtar
6. Düzenlenme tarihi ve yeri,
7. Düzenleyenin imzası

Senedin geçerlilik şartları olarak TTK’de düzenlenmiştir. Bu şartlardan herhangi birinin yokluğu senedi geçersiz kılacak ve duruma göre senet adi senet niteliğinde olacaktır.

Senet Alırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Düzenleyenden veya senedi devralan cirantalardan senet devralınması, dikkat gerektiren bir durumdur. Çünkü daha önce de belirtildiği gibi senet devralınırken geçerlilik şartlarından bir noksanlık bulunursa bu senet geçersiz sayılacaktır. Bu nedenle yukarıda sayılan şartlar dikkatlice kontrol edilmeli.

Bunlara ek olarak senedin vadesine bakılmalıdır. Nitekim vadesi geçmiş bir senet için noterden ödememe protestosu çekilemeyecek ve hamil müracaat borçlularına gidemeyecektir. Diğer bir nokta ise senet devralınırken ciro silsilesinin sağlam şekilde gerçekleşmiş olmasıdır. Silsilede noksanlık olması durumunda senetteki hak geçmemiş olacak ve tahsil noktasında ciddi problem doğacaktır.

Ödenmeyen Senetlerin Tahsili Yolları

Vadesinde ödenmeyen bir senedin tahsili için başvurulabilecek alternatif yollar vardır. İlk olarak en hızlı tahsil yolu olarak ilamsız icra türlerinden kambiyo senetlerine mahsus haciz yoluna başvurulabilir. Bu takip yolu diğerlerine nazaran daha hızlıdır. Çünkü senetler kamu güvenliğini haizdir. Genel haciz yolunda takip itiraz edilmesi, takibi durdururken burada durdurmaz.

Nitekim bu sebeple borçlu icra mahkemesinden takibin durdurulduğuna ilişkin belge getirmezse cebri icraya devam olunur. İtiraz merci ve süresi de daha azdır. Genel haciz yolunda 7 gün olan süre burada 5 gündür.  Bu nedenle takip daha hızlı yürür. Diğer bir tahsil yolu dava açılıp elde edilen ilam ile ilamlı icra yoluna başvurulmasıdır. Son olarak alacaklı dilerse genel haciz yoluna da gidebilir. Ancak bu yol kambiyo senetlerine mahsus haciz yolundan çok daha yavaş olduğu için tercih edilmez.

Ödenmeyen Senetler İcraya Nasıl Verilir?

Senetlerin icraya koyulma şekli tıpkı diğer takip yollarında olduğu gibi bir takip talebiyle başlar. Alacaklı icra dairesine takip talebi verirken talebe birtakım hususlar ekler. Bu nedenle İİK m.58’deki kayıtları içermelidir. Buna ek olarak bu takip yolunda yetkili icra dairesinde değişik bir durum söz konusudur. Senetler aranacak borç niteliğinde olduğundan borçlunun yerleşim yeri icra dairesine takip talebi verilmelidir.

Takip talebinin içeriğinde de İİK m.58/2’de yer alan kayıtlara yer verilmelidir. Bunlara ek olarak bu takip talebinde senedin aslının da yer alması gerekir. Çünkü alacaklı senedi icraya koyarken aynı anda senedi başka bir kişiye ciro edebilir. Bu durum borçlu açısından mükerrer ödemeye sebep olabilir.

Ödenmeyen Senet İçin İcra Takibi Nasıl Açılır?

Senetlerin icraya koyulma şekli tıpkı diğer takip yollarında olduğu gibi bir takip talebiyle başlar. Alacaklı icra dairesine takip talebi verirken talebe birtakım hususlar ekler. Bu nedenle İİK m.58’deki kayıtları içermelidir. Buna ek olarak bu takip yolunda yetkili icra dairesinde değişik bir durum söz konusudur. Senetler aranacak borç niteliğinde olduğundan borçlunun yerleşim yeri icra dairesine takip talebi verilmelidir.

Takip talebinin içeriğinde de İİK m.58/2’de yer alan kayıtlara yer verilmelidir. Bunlara ek olarak bu takip talebinde senedin aslının da yer alması gerekir. Çünkü alacaklı senedi icraya koyarken aynı anda senedi başka bir kişiye ciro edebilir. Bu durum borçlu açısından mükerrer ödemeye sebep olabilir.

Vadesi Geçen Senede Faiz Uygulanır Mı?

Senetlerde vadeden kasıt hamilin yani alacaklının senet bedelini borçlundan isteyebileceği mühletin başlayacağı zamandır. Vadenin gelmesi durumunda alacaklı borçludan senet bedelini talep edebilecektir. Faiz de alacağın bir fer-isi yani parçası olması nedeniyle varsa işleyen faizler de talep edilebilecek. Bu noktada hangi faizin hangi tarihten itibaren isteneceğinin de üzerinde durulması gerekir. Senetler TTK kanununa göre mutlak ticari iş olarak düzenlendiği için uygulanacak faiz ticari işlerde temerrüt faiz oranı olarak karşımıza çıkar.

Ödenmeyen Senedin Cezası Nedir?

Suç ve cezaların kanuniliği ilkesi gereğince bireylerin sözleşme ile taahhüt ettikleri edimleri yerine getirmemeleri bir ceza sorumluluğunu gerektirmez. Bu nedenle bir ceza verilmez. Ödenmeyen senet için söz konusu olabilecek tek cebri işlem, cebri icradır. Yani senedi ödemeyen kişinin mal varlığının haczedilmesidir.

Buna ek olarak ödenmeyen senet neticesinde cezai sorumluluğun söz konusu olabileceği yegâne durum borçlunun icra işlemi esnasında borcunu ödeyeceğini taahhüt etmesi ama bu taahhüdünü yerine getirmemesidir. Bu durun icra iflas kanunu madde 340’ta düzenlenmiştir.

Günü Geçmiş Senet İçin Ne Yapılmalı?

Günü geçmiş senet kavramından anlaşılması gereken zamanaşımına uğramış senettir. TTK’de bono yani halk deyişiyle senedin zamanaşımı mevzusu, m.749’da şu şekilde düzenlenmiştir: “Poliçeyi kabul edene karşı ileri sürülecek poliçeden doğan istemler, vadenin geldiği tarihten itibaren üç yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.”

Ödemenin yapılacağı tarihi gösteren ve senet üzerine düşülen kayda vade denir.  Bononun vade tarihi geldikten sonra zamanaşımı süresi işlemeye başlar, 3 yıl sonun da bono zamanaşımına uğramış olur. Eğer bonoda vade tarihi belirtilmemişse görüldüğünde ödenmesi gereken bono hükmündedir, bononun düzenlendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde ibraz edilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla vade tarihi üzerinde yer almayan bonolar için, düzenlendiği tarihten itibaren 4 yıl geçmekle zamanaşımına uğrarlar.

Zamanaşımına uğrayan senedin hükmü de üzerinde durulması gereken ayrı bir konudur. Adi senetlerde senedin zamanaşımına uğraması sonucu borçlu zamanaşımı iddiasında bulunursa senet dava edilemezken, kambiyo senedi olarak bononun zamanaşımına uğraması dava edilebilirliği devam eder. Fakat senet artık yazılı delil değil yazılı delil başlangıcı hükmünde olur. Ve tanıkla ispat edilebilir bir senet olur. Nitekim Yargıtay’ın bu konuda 2019/1 esas, 2019/8 karar numaralı ve 25.12.2019 tarihli içtihadı birleştirme kararı vardır.

Bunlara ek olarak senedin zamanaşımına uğramış olması, senedin kambiyo senetlerine mahsus haciz yoluyla icraya koyulmasına engel değildir. Borçlu bunu yalnızca def’i yani savunma olarak ileri sürebilecek ve alacaklı da zamanaşımına uğramış senedin yazılı delil başlangıcı olması hükmüne dayanarak bunu tanıkla ispatlayabilecektir.

Av. Ahmet EKİN& Stj Av. Muzaffer TAŞ