Müsadere Nedir? (TCK m.54/55)

Müsadere nedir denildiğinde, devletin belirli şartlar altında eşya veya mallara el koyması akla gelmektedir. Özellikle bir suçun işlenmesinde kullanılan eşya veya suçtan elde edilen menfaatler müsadereye konu edilmektedir.

5237 sayılı Türk Ceza Kanun’un 54. ve 55. maddelerinde müsadere ile ilgili düzenlemelere yer verilmiştir. Müsadere niteliği itibarıyla bir güvenlik tedbiridir. Bu düzenlemelerle suç işlenmesinin önüne geçilmesi ve toplum düzeninin korunması hedeflenmiştir.

Müsadere Çeşitleri: Eşya veya Kazanç Müsaderesi

Müsadere çeşitleri, genel müsadere – özel müsadere, ihtiyari müsadere – zorunlu müsadere ve eşya müsaderesi – kazanç müsaderesi olarak sınıflandırılsa da Türk Ceza Kanunu sisteminde eşya ve kazanç müsaderesi hükümlerine yer verilmiştir.

Eşya müsaderesi, TCK m. 54’de düzenlenmiştir. Eşya müsaderesinin konusu, kasıtlı bir suçun işlenmesinde kullanılan veya suçun işlenmesine tahsis edilen ya da suçtan meydana gelen eşyadır.

Eşya (Mal) veya Kazanç – Para Müsaderesinin Hukuki Niteliği

Türk Ceza Hukuku sisteminde yaptırım türü olarak ceza ve güvenlik tedbiri kabul edilmiştir. Müsadere ise bir ceza olmayıp hukuki nitelik olarak bir güvenlik tedbiridir. Eşya veya kazanç müsaderesi fark etmeksizin bütün müsadere türleri birer güvenlik tedbiridir.

Güvenlik tedbiri yaptırımı toplumu belirli zarar tehlikelerinden korumayı amaçlar. Güvenlik tedbiri yaptırımı, ceza yaptırımının aksine kusurlu olup olunmadığına bakılmaksızın uygulanabilir. Eğer kişi bir suç işlemişse ancak kusuru varsa cezalandırılabilmektedir. Güvenlik tedbirinde ise kusurluluğa bakılmaksızın yaptırım uygulanabilmektedir.

Eşya (Mal) Müsaderesi Şartları (TCK m.54)

Eşya (Mal) müsaderesi, uygulamada çok sık rastlanılan bir müsadere türüdür. TCK m.54’de eşya müsaderesi ve şartları düzenlenmiştir. Bu şartlar şu şekilde sıralanabilir:

• İlk koşul kasten işlenen bir suçun varlığıdır. Yeni TCK’nın 54’üncü maddesine göre, müsadere kararı ancak kasıtlı işlenen bir suç dolayısıyla verilebilir. Suç taksirle işlenmiş ise, müsadere mümkün değildir.
• Suçun işlenmesinde kullanılan eşyanın iyi niyetli kişilere ait olmaması gerekmektedir. Kişi suça karışmamışsa veya işlenen suçtan haberdar değilse, sahibi olduğu eşya suç işlenmesinde kullanılmış olsa dahi müsadere edilemeyecektir.
• Suçun işlenmesine tahsis edilen eşya müsadere edilir. Müsadere için eşyanın suçta kullanılması şart değildir, suçun işlenmesine tahsis (özgüleme) edilmesi yeterlidir.
• Suçtan dolayı meydana gelen eşya da müsadere edilir. Örneğin uyuşturucu madde üretmek suç olduğu için üretilmiş olan uyuşturucu madde müsadere edilmektedir.
• Müsadere edilecek eşya bazen satılabilir, yok edilebilir, elden çıkarılabilir, tüketilebilir veya başka bir şekilde müsadere imkansız hale gelebilir. Böyle durumlarda eşyanın değer, kadar para tutarı müsadere edilmektedir. Bu uygulamaya kaim değerin müsaderesi denilmektedir.
• Müsadere uygulanırken orantılılık ilkesine uyulmalıdır. Buna göre, suçta kullanılan eşyanın müsadere edilmesinin, işlenen suça nazaran daha ağır sonuçlar doğuracağı öngörülürse müsadere kararı verilmeyebilir. Böylece hakkaniyete aykırı uygulamaların önüne geçilmektedir.
• Üretimi, bulundurulması, kullanılması, taşınması, alım ve satımı suç oluşturan eşya da müsadere edilecektir (m. 54/4).
• Bir şeyin sadece bazı kısımlarının müsaderesi gerektiğinde, tümüne zarar verilmeksizin, bu kısmı ayırmak mümkün ise, sadece bu kısmın müsaderesine karar verilecektir (m. 54/5).
• Birden fazla kişinin paydaş olduğu eşya ile ilgili olarak, sadece suça iştirak eden kişinin payının müsaderesine hükmolunacaktır (m. 54/6).

Kazanç Müsaderesi Şartları (TCK m.55)

Suçtan dolayı elde edilen kazançlar da müsadere edilmektedir. Kazanç denilince akla ilk olarak para gelse de suçtan elde edilen bütün kazançlar müsadereye konu edilebilmektedir. TCK m.55’ kazanç müsaderesinin şartları şu şekilde düzenlenmiştir:

• Eşya müsaderesinde olduğu gibi kazanç müsaderesinde de kasıtlı suçun varlığı şarttır.
• Müsadere konusu eşya veya maddi menfaatlere elkonulamadığı veya bunların merciine teslim edilmediği hallerde, bunların karşılığını oluşturan değerlerin müsaderesine hükmedilir. Yani eşya müsaderesinde olduğu gibi kazanç müsaderesinde de kaim değer müsaderesi kabul edilmiştir.
• Suçun işlenmesi ile elde edilen veya suçun konusunu oluşturan ya da suçun işlenmesi için sağlanan maddi menfaatler ile bunların değerlendirilmesi veya dönüştürülmesi sonucu ortaya çıkan ekonomik kazançların müsaderesine karar verilir (m.55/1).

6831 sayılı Orman Kanunu’na Göre Müsadere

6831 sayılı Orman Kanunu’na Göre Müsadere m.108/4’de düzenlenmiştir. Maddeye göre, “Bu Kanunda yazılı suça konu olan her türlü orman emvali, nakil vasıtaları ve suç aletleri Türk Ceza Kanunu hükümlerine göre müsadere edilir.” denilmektedir.

Bu düzenlemede her ne kadar her türlü orman emval, nakil vasıtaları ve suç aletleri tabiri kullanılmış olsa da TCK’daki genel hükümler uygulanacağı için iyi niyetli kişilere ait eşyalar müsadere edilemeyecektir.

Kaçakçılık Suçlarında Müsadere

Kaçakçılık suçlarında müsadere, 5067 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nun 13. maddesinde düzenlenmiştir. Bu Kanunda tanımlanan suçlarla ilgili olarak 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun eşya ve kazanç müsaderesine ilişkin hükümleri uygulanır. Ancak kaçak eşya taşımasında bilerek kullanılan veya kullanılmaya teşebbüs edilen her türlü taşıma aracının müsadere edilebilmesi için aşağıdaki koşullardan birinin gerçekleşmesi gerekir:

1. Kaçak eşyanın, suçun işlenmesini kolaylaştıracak veya fiilin ortaya çıkmasını engelleyecek şekilde özel olarak hazırlanmış gizli tertibat içerisinde saklanmış veya taşınmış olması.
2. Kaçak eşyanın, taşıma aracı yüküne göre miktar veya hacim bakımından tamamını veya ağırlıklı bölümünü oluşturması veya naklinin, bu aracın kullanılmasını gerekli kılması.
3. Taşıma aracındaki kaçak eşyanın, Türkiye’ye girmesi veya Türkiye’den çıkması yasak veya toplum veya çevre sağlığı açısından zararlı maddelerden olması.

Etkin pişmanlık nedeniyle fail hakkında cezaya hükmolunmaması veya kamu davasının düşmesine karar verilmesi, sadece suç konusu eşya ile ilgili olarak müsadere hükümlerinin uygulanmasına engel teşkil etmez (5067 S.K. m.13/2)

Müsadere Usulü

Müsadere usulü 5271 sayılı CMK ile düzenlenmiştir. Müsadere kararı verilmesi gereken hâllerde, kamu davası açılmamış veya kamu davası açılmış olup da esasla beraber bir karar verilmemişse; karar verilmesi için, Cumhuriyet savcısı veya katılan, davayı görmeye yetkili mahkemeye başvurabilir (CMK m.256/1).

Kamu davası açılmış olup da iade edilmesi gereken eşya veya malvarlığı değerleri ile ilgili olarak esasla birlikte bir karar verilmemiş olması durumunda, mahkemece re’sen veya ilgililerin istemi üzerine bunların iadesine karar verilir (CMK m.256/2).

256 ncı maddeye göre verilmesi gereken kararlar, duruşmalı olarak verilir (CMK m.257/1). Müsadere veya iade olunacak eşya veya diğer malvarlığı değerleri üzerinde hakkı olan kimseler de duruşmaya çağrılır. Bu kişiler, sanığın sahip olduğu hakları kullanabilirler (CMK m.257/2). Çağrıya uymamaları, işlemin ertelenmesine neden olmaz ve hükmün verilmesini engellemez (CMK m.257/3).

256 ncı maddeye göre verilecek hükümlere karşı Cumhuriyet savcısı, katılan ve 257 nci maddede belirlenen kişiler için istinaf yolu açıktır (CMK m.258).

Suç konusu olmayıp sadece müsadereye tâbi bulunan eşyanın müsaderesine sulh ceza hâkimi tarafından duruşma yapılmaksızın karar verilir (CMK m.259).

Müsadere Kararı İnfaz Zamanaşımı (TCK m.70)

Müsadere kararı infaz zamanaşımı TCK m.70’de düzenlenmiştir. Müsadereye ilişkin hüküm, kesinleşmeden itibaren yirmi yıl geçtikten sonra infaz edilmez (m.70).

Nakil Aracının Müsaderesine Yer Olmadığı

Nakil aracının müsaderesine yer olmadığı kararı bakımından yapılan temyiz talebinin incelenmesinde, nakilde kullanılan aracın iadesine ilişkin hükümde gösterilen gerekçeler yerinde görüldüğünden, katılan vekilinin TEMYİZ İTİRAZLARININ REDDİYLE HÜKMÜN ONANMASINA,… (T.C. YARGITAY 19.Ceza Dairesi Esas: 2019/ 2204 Karar: 2020 / 8547 Karar Tarihi: 25.06.2020)

Taksirli Suçlarda Müsadere

Taksirli suçlarda müsadere hükümlerinin uygulanması mümkün olmamasına rağmen, suçta kullanılan tabanca, şarjör ve fişeklerin TCK’nın 54/1. maddesi gereğince müsaderesine karar verilmesi;

Kanuna aykırı olup, …  07.07.2021 tarihinde oybirliğiyle karar verildi. (T.C YARGITAY 12.Ceza Dairesi Esas: 2021/ 3230 Karar: 2021 / 5592 Karar Tarihi: 07.07.2021)

Sık Sorulan Sorular

Av. Mehmet Ali YILDIRIM & Av. Ahmet EKİN