Kamusal Suların Özellikleri Nelerdir?
Kamu mallarının başlıca özellikleri; devir ve ferağ edilememesi, zamanaşımı ile iktisaba elverişli olmaması, özel hukuk işlemlerine konu olmaması, özel kişiler lehine sınırlı ayni haklar kurulamaması, tapu sicilinde tescile tabi olmaması, haczedilememesi, kamulaştırılamaması, vergi ve resimden muaf olması ile özel olarak korunmasıdır.
Kamu mallarının korunmasında toplum yararı ön plana çıkar. Bu sebeple de özel mallara daha çok koruma sağlanır. Ülkemizde kamu mallarının hukuki durumunu düzenleyen genel bir kanun yoktur.
Herkesin Yararlanabilmesi
Kamusal sular kamu malı sayılmaktadır. Bu mallar devletin tasarrufunda bulunmaktadır. Bu sular devletin tasarrufunda bulunduğundan kanuni koşullara uyulması halinde herkes yararlanabilmektedir. Örneğin bir köy muhtarı bir kişiyle anlaşma yaparak kamu suyunu ona tahsis edemez.
Aynı şekilde başkalarının veya bir kişinin sudan yararlanmasının engellenmesini isteyemez. Kamu sularından yararlanma hususunda tahsis tek taraflı sözleşmelerle olabileceği gibi tüzük, yönetmelik, imar planı gibi düzenleyici işlemlerle de olabilmektedir. Bu durum idari sözleşme ile de yapılabilmektedir.
Her ne kadar kamusal sulardan yararlanmak bir hak olsa da bu sular üzerinde dalyan veya voli ihdas edilmesi veya büyük miktardaki yararlanmalar için idare tarafından izin, ruhsat verilmesi veya idareyle yapılan bir sözleşmeden faydalanılması gerekmektedir.
Kamusal sulardan yararlanılabilmesi için Türk vatandaşı olmaya gerek bulunmamaktadır. Kamusal sulardan Türk vatandaşı olmayan hatta vatansızlar da yararlanabilmektedir. Fakat Türk vatandaşı olmayanlar için farklı yasal düzenlemeler de öngörülebilmektedir.
Kamusal Suların Sınırları
Sınırları faydalı ihtiyaç ve emniyetli verim haddi olmak üzere iki sınır belirlenmektedir. Faydalı ihtiyaç yer altı suyunu kullanacak kimsenin faydalı kullanışları için muhtaç olduğu su miktarıdır. Bu ihtiyacı belirlemede yetkili Devlet Su İşleri yetkili kılınmıştır.
Emniyetli verim haddinde ise yer altı suyu deposu verimine zarar vermeden devamlı olarak alınabilecek su miktarını ifade eder. Eğer yer altı suyu emniyetli verim haddini sağlayamayacak durumda ise deponun normal verimi korunmaya çalışılır ve normal verim kadar su alınır.
Kadim Yararlanmaların Durumu
Kadim çok eski zamanda var olmuş veya eskiden beri var olan ve başlangıcı bilinmeyen anlamını ifade etmektedir. Kamu yararına aykırı kadim hakların dikkate alınmaması kuraldır.
Devir ve Ferağ Edilememe
Kamusal sular her ne kadar mülkiyete konu olmaya elverişli olsa da herhangi birine mal edilemez ve malikleri bulunmaz. Özel hukukta bulunulabilen mülkiyet iddiası kamusal sularda bulunmamaktadır.
Kamusal suların bakımının yapılmaması, doğal halinin değişime uğraması özel mülkiyet olduğu anlamına gelmemekte ve kamu malı niteliğinin yitirilmesi hali ancak tahsis kararını kaldıran başka bir karar ile mümkündür.
Kamu mallarının satılması özelleştirilme yapılmadan mümkün değildir. Bu sebeple kamusal sular özel mal haline getirilmeden bir kısmı dahi satılamaz. Ayrıca kamusal sular haczedilememektedir. Bunun sebebi de kamu hizmetlerinin devamlılığı ilkesi sebebiyledir.
Su Siciline Kaydedilme
Su siciline kaydedilme ilkesi mevcut düzenlemeler incelendiğinde görüleceği üzere yalnızca yer altı suları için öngörülmüştür. Yer Altı Suları Hakkında Kanun hükümlerine göre verilen belgeler Devlet Su İşleri Kamusal Müdürlüğü tarafından bir sicile kaydedilmektedir.
Her ne kadar Yargıtay özel sularda kaynağın arzın mütemmim cüz’ü olacağını ve kaynağın bulunduğu toprağın da mülkiyeti ile birlikte iktisap edileceği vurgulansa da, özel sularda eğer su kaynadığı taşınmazın içerisinde bulunamayacak kadar büyükse veya su kaynağından çıkar çıkmaz dere haline geliyorsa, bu durumda kaynak arzın mütemmim cüz’ü sayılmaz ve kamusal su olarak kabul edilir.
Zaman Aşımı ile Kazanılamama
Devlet tasarrufunda olan umuma ait kamu mallarından sayılan akarsular ve yatakları, etrafındaki arazi sahipleri ile kanunun su ihtiyacını karşılamak üzere aktif olarak kullanım ve yararlanmalarını sağladığı sürece özel mülkiyete konu olamazlar ve gerçek kazandırıcı zamanaşımı zilyetliği ve gerekse ihya yolu ile kazanamazlar.
Fakat kamu malı niteliğinde olup doğal niteliğini kaybeden örneğin yatağı değişen, kendiliğinden kuruyan veya çekilen sular artık kamu malı niteliğini kaybedeceğinden özel mülkiyete konu olabileceklerdir.
Ekin Hukuk Bürosu olarak alanında uzman avukat kadromuzla dava ve işlemlerinizi takip edebilmemiz için bizimle iletişim kurabilirsiniz.
Av. Ahmet EKİN & Şevval Asude DOĞAN
