Kamulaştırma Nedir?

Kamulaştırma diğer ismiyle devletleştirme ya da istimlak, kamu yararı göz önünde bulundurularak şahsa ait taşınmazların belirli bir proje amacına göre kamunun ortak kullanım ihtiyacına hizmet etme maksadıyla ilgili hükümlerin uygulanması işlemidir.

Kamulaştırma, kamu yararı gerekçe gösterilerek bir kimsenin özel mülkiyetine rızası dışında devlet tarafından son verilmesidir. Acele, kısmi ve trampa yoluyla olmak üzere üç adet kamulaştırma yöntemi mevcuttur.

Kamulaştırma Davası Nedir?

Kamulaştırma davası, idarenin kamu hizmet ya da teşebbüslerinin yürütülmesi için gerekli olan özel mülkiyete tabi şahıs veya özel hukuk tüzel kişilerinin taşınmaz mallarına, kaynaklarına ve irtifak haklarına ilişkin bedelde uzlaşmaya varılmaması halinde açılır.

Kamulaştırma Davasında Davacı ve Davalı Kimlerdir?

Kamulaştırma davasında kamulaştırma yetkisi olan kamu kurumları davacı olabilirken, özel mülkiyete tabi taşınmazın, kaynağın ve irtifak haklarının sahibi olan şahıs veya özel hukuk tüzel kişileri ise davalı olabilmektedir.

Kamulaştırma Şartları Nelerdir?

Kamulaştırma, Anayasa ve kanunda belirtilmiş olan hükümler doğrultusunda yapılmalıdır.

Kamulaştırmanın devlet ve kamu tüzel kişileri tarafından yani yetkili idare tarafından gerçekleştirilmesi gerekir. Kamulaştırma için bütçeye yeterli ödenek konulmuş olmalıdır.

Anayasa’nın 46. ve Kamulaştırma Kanunu’nun 1. maddesinde “kamu yararının gerektirdiği hallerde” denilmek suretiyle amaç unsurunun kamu yararı olması gerektiği düzenlenmiştir.

Konu unsurunu özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların tamamı ya da bir kısmı oluşturmaktadır. Kural olarak kamulaştırılan taşınmazın bedeli nakden ve peşin şekilde ödenmelidir. Kamulaştırma süreci kanunda öngörülen usul ve esaslara uygun yürütülmelidir.

Kamulaştırmada Kamu Yararı Kararı Nasıl Verilir?

Kamulaştırma işleminin şartları arasında kamu yararının mevcudiyeti de vardır.  Kamu yararı kararının alınabilmesi kanun hükümlerince sıkı şartlara tabi tutulmuştur. Bu karar, ilgili idarede yer alan herhangi biri tarafından değil, Kamulaştırma Kanunu m. 5’te sınırlı olarak sayılmış olan yetkililer tarafından alınabilir.

Trampa Yolu ile Kamulaştırma Nedir?

Acele, kısmi ve trampa yoluyla olmak üzere üç çeşit kamulaştırma yöntemi mevcuttur.

Trampa yolu ile kamulaştırma, taşınmaz maliklerinin rıza göstermesi şartıyla, kamulaştırılacak olan taşınmaz ile kamulaştırma işlemini yapan idareye ait olan başka bir taşınmazın takas edilmesi yoluyla yapılan kamulaştırma yöntemidir.

Acele Kamulaştırma Nedir?

Acele, kısmi ve trampa yoluyla olmak üzere 3 çeşit kamulaştırma yöntemi mevcuttur. Acele kamulaştırma, kamu yararının gecikmemesi için yetkili idare tarafından acele el koyma davasının açılmasıyla gerçekleşen kamulaştırma yöntemidir.

Bu davadan sonra yetkili idare satın alma usulünü dener, sonuç alamadığı takdirde kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescili davası açılır.

Kimler Kamulaştırma Yapabilir?

Kamulaştırma işlemini yalnızca devlet ve kamu tüzel kişileri yapabilmektedir.

Kamulaştırma Süreci

Kamulaştırma süreci idari ve yargısal aşama olmak üzere iki ayrı süreç halinde yürütülmekte olup; idari aşama, kamulaştırma işlemini gerçekleştirecek olan ilgili idarece yargısal aşama ise yetkili ve görevli mahkemelerce yürütülmektedir.

İdari aşama; ilgili idare tarafından bütçeye yeterli ödenek konulması, yetkili idare tarafından kamu yararı kararının alınması, kamu yararı kararının onaylanması, kamulaştırmaya dair muhatapların tespiti (somutlaştırma/öznelleştirme), kamulaştırmaya tabii tutulacak taşınmaza ilişkin değer tespit çalışması, satın alma, uzlaşmaya davet ve pazarlık aşamalarından oluşmaktadır.

Kamulaştırma Bedeli Nasıl Belirlenir?

Kamulaştırma bedeli, mahkeme tarafından Kamulaştırma Kanunu madde 10 hükümlerince belirlenir.

Mahkemece belirlenen günde yapılacak duruşmada hakim, taşınmaz malın bedeli konusunda tarafları anlaşmaya davet eder. Tarafların bedelde anlaşması halinde hakim, taraflarca anlaşılan bu bedeli kamulaştırma bedeli olarak kabul eder ve sekizinci fıkranın ikinci ve devamı cümleleri uyarınca işlem yapar.

Mahkemece yapılan duruşmada tarafların bedelde anlaşamamaları halinde hakim, en geç on gün içinde keşif ve otuz gün sonrası için de duruşma günü tayin ederek, 15 inci maddede sayılan bilirkişiler marifetiyle ve tüm ilgililerin huzurunda taşınmaz malın değerini tespit için mahallinde keşif yapar.

Bilirkişiler, taraflar ve diğer ilgililerin beyanını da dikkate alarak, 11 inci maddedeki esaslar doğrultusunda taşınmaz malın değerini belirten raporlarını on beş gün içinde mahkemeye verirler. Mahkeme bu raporu, duruşma günü beklenmeksizin taraflara tebliğ eder. Yapılacak duruşmaya hakim, taraflar veya vekillerini ve bilirkişileri çağırır. Bu duruşmada tarafların bilirkişi raporlarına varsa itirazları dinlenir ve bilirkişilerin bu itirazlara karşı beyanları alınır.

Tarafların bedelde anlaşamamaları halinde gerektiğinde hâkim tarafından on beş gün içinde sonuçlandırılmak üzere yeni bir bilirkişi kurulu tayin edilir ve hâkim, tarafların ve bilirkişilerin rapor veya raporları ile beyanlarından yararlanarak adil ve hakkaniyete uygun bir kamulaştırma bedeli tespit eder.

Sık Sorulan Sorular

Arsam kamulaştırıldı ne yapmalıyım?

Kamulaştırılma şartı olan kamu yararının mevcudiyeti ortadan kalktıktan sonra  kamulaştırılan taşınmazın maliki taşınmazını geri almak amacıyla hak iktisap edebilir.

Kamulaştırma bedeli kime ödenir?

İdare tarafından kamulaştırılacak taşınmazın malikine belirli bir bedel teklif edilir. Belirtilmiş olan bedel malikin tapuda ferağ vermesi ile istimlak bedeli bankadan ilgili şahsa ödenir.

Kamulaştırma kaç yıl içinde yapılmalı?

Kamulaştırma bedelinin kesinleşmesi itibari ile 5 yıllık hak düşürücü süre başlamaktadır.

Kamulaştırma türleri nelerdir?

Acele, kısmi ve trampa yoluyla olmak üzere üç tür kamulaştırma yöntemi mevcuttur.

Sonuç

Kamulaştırma işlemi; kamu yararı gerekçe gösterilerek bir kimsenin özel mülkiyetine rızası dışında devlet tarafından son verilmesidir. Kısmi kamulaştırma, trampa yolu ile kısırlaştırma ve acele ile kamulaştırma olmak üzere üç tür kamulaştırma yöntemi mevcuttur.

Kamulaştırma işlemini yalnızca devlet ve kamu tüzel kişileri yapabilmektedir. Kamulaştırma işleminin yapılabilmesi için gerekli olan temel şart, kamu yararı olup keyfi bir kamulaştırma işleminin yapılması mümkün değildir.

Taşınmazlarınız hakkında yapılmış veya yapılacak olan kamulaştırma işlemleriyle ilgili hak kaybı yaşamamak için alanında uzman avukatlardan destek almak ve konuyla ilgili bilgi almak için bize ekinhukuk.com.tr adresinden ulaşabilirsiniz.

Av. Ahmet EKİN & Zeynep Öykü ÖNDER