İşçi Alacak Kalemleri

İşçi alacakları feshe bağlı olan alacaklar ve feshe bağlı olmayan alacaklar olarak ikiye ayrılır.

Feshe bağlı alacakların talep edilebilmesi için iş akdinin feshedilmiş olması gerekir. Bu alacaklar şunlardır:

• Kıdem Tazminatı,
• İhbar Tazminatı,
• Yıllık Ücretli İzin Alacağı,
• Kötü Niyet Tazminatı.

Feshe bağlı olmayıp, sözleşme feshedilmiş olsun veya olmasın işçinin talep edebileceği haklar ise feshe bağlı olmayan alacak kalemleridir. Feshe bağlı olmayan alacaklar aşağıda sayılmıştır:

• Ücret Alacağı,
• Fazla Çalışma Ücreti,
• Hafta Sonu Çalışma Ücreti,
• Ulusal Bayram Ve Genel Tatillerde Çalışma Ücreti,
• İş Kazası Ve Meslek Hastalığı Tazminatı,
• Asgari Geçim İndirimi.

Kıdem Tazminatı Nedir? Şartları Nelerdir?

Kıdem tazminatı, işveren tarafından işçiye belirli koşulların oluşması halinde çalıştığı süre boyunca kazandığı kıdemin karşılığı olarak ödenen tazminattır.

Kıdem tazminatı şartları şu şekilde sayılabilir:

• 4857 sayılı kanuna tabi bir çalışan olmak.
• Aynı işverenin işyerinde en az 1 yıl sürekli çalışmak.
• İş sözleşmesinin belirsiz süreli olması.
• İş sözleşmesinin işçi tarafından haklı nedenle feshedilmiş olması ya da işveren tarafından haksız nedenle feshedilmesi.

İşçinin haksız nedenle iş akdini feshetmesi veya işverenin haklı nedenle sonlandırması hallerinde ise işçi kıdem tazminatına hak kazanamayacaktır.

İhbar Tazminatı Nedir? Şartları Nelerdir?

İşveren ve işçi, iş sözleşmesini feshetmeden önce karşı tarafı mağdur etmemek adına belirlenen sürelerle bildirim yapmalıdır.

Tarafların uyması gereken süreler şu şekildedir:

• Altı aydan daha kısa süre çalışan işçi için 2 hafta,
• Altı aydan bir buçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için 4 hafta,
• Bir buçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için 6 hafta,
• Üç yıldan fazla sürmüş olan işçi için 8 haftadır.

İhbar tazminatına hak kazanmak için de şu şartlara sahip olmak gereklidir:

• 4857 sayılı kanuna tabi bir çalışan olmak.
• İş sözleşmesinin belirsiz süreli olması.
• İş sözleşmesinin işçi tarafından haklı nedenle feshedilmiş olması ya da işveren tarafından haksız nedenle feshedilmesi.

Yıllık Ücretli İzin Alacağı Nedir? Hesaplaması Nasıl Yapılır?

Yıllık ücretli izin alacağı, işçinin yıllık izinlerini kullanamadığı durumlarda işverenden talep edilebilecek bir alacak türüdür.

Yıllık ücretli izin alacağının hesaplanmasında dikkate alınacak hususlar şunlardır:

• Yıllık ücretli izin hakkının doğması için işçinin en az bir yıl çalışmış olması,
• Yıllık ücretli izin ücreti, işçinin izne çıkmadan önceki son maaşı üzerinden hesaplanır. Bu hesaplamada yol, yemek gibi düzenli sağlanan menfaatler de dikkate alınır,
• Yıllık ücretli izin alacağı zamanaşımına uğramaz.

Yıllık izin ücreti bir günlük ücret tutarındadır. Yıllık izinlerini kullanmayan işçiye maaşına ek olarak yıllık izin günleri için birer günlük ücretleri tutarında ücret ödenir.

Kanunda belirlenen yıllık izin süreleri şöyledir:

• Hizmet Süresi 1 yıldan 5 yıla (5 yıl dahil) kadar olanlar 14 gün
• Hizmet Süresi 5 yıldan fazla 15 yıldan az olanlar 20 gün
• Hizmet Süresi 15 yıl (15 yıl dahil) ve daha fazla olanlara 26 gün

Kötü Niyet Tazminatı Nedir? Şartları Nelerdir?

Kötü niyet tazminatı, işverenin art niyetli davranışları sonucunda işçinin zarar görmesi ve işini kaybetmesi durumunda almayı hak ettiği tazminat türüdür.

Kötü niyet tazminatına hak kazanabilmek için aşağıda sayılan koşullar bir arada bulunması gerekmektedir.

• İş Kanunu kapsamında çalışan bir işçi olması,
• Çalıştığı işyerinde en az 30 işçi çalışıyor olması,
• İşçinin kıdemi 6 aydan az olmaması,
• İşçi belirsiz süreli sözleşmeyle çalışıyor olması,
• İşverenin; işçiyi istifaya zorlamak, sendikal faaliyetlerine engel olmak, ayrımcılığa maruz bırakmak gibi sebeplerle iş akdini kötü niyetli olarak feshetmiş olması gerekir.

Ücret Alacağı

İşçinin bir işyerinde çalışması karşılığında kendisine ödenmesi gereken ücret ve ücretin eki niteliğinden diğer haklardır.

Ücret hakkı, ücretin doğumundan itibaren 5 yılda zaman aşımına uğrar. Ücret miktarını hesaplamada ispat yükü işçi üzerinde, ücretin hesaplandığını ispatlama yükü ise işveren üzerindedir.

Fazla Çalışma Ücreti Nedir?

Fazla çalışma ücreti, işçinin belirlenen çalışma saatleri dışında çalıştığı saatler için ödenen ücrettir.

Fazla çalışma ücretine hak kazanabilmenin koşulları şunlardır:

• Normal çalışma süresi haftalık 45 saat olup, bunun üzerinde yapılan çalışmalar fazla çalışmadır.
• İşçi fazla çalışmayı kabul etmelidir. İşçi rızası olmaksızın fazla çalışmaya zorlanamaz. İşçinin fazla çalışmaya zorlanabileceği durumlar da vardır.
• İşçinin fazla çalışmasının yasak olmaması.

İşçiye fazla mesai yapılan her saat için saatlik çalışma ücretinin 1,5 katı ücret ödenir.

Hafta Sonu Çalışma Ücreti

Hafta sonu çalışma ücreti, işçinin hafta tatili gününde çalıştığı saatler için ödenir.

İşçinin haftalık çalışma süresi tamamlanmış olmalıdır. Haftalık 45 saatten az çalışan işçi hafta tatiline hak kazanamaz.

İşçinin hafta tatili günlerinde çalışması durumunda işçiye maaşına ek olarak, günlük ücretinin 1,5 katı tutarında ödeme yapılır.

Hafta tatilinde çalıştığını ispat yükü işçideyken, hafta tatilli çalışma ücretinin ödendiğini ispat yükü işverendedir.

Ulusal Bayram ve Genel Tatillerde Çalışma Ücreti

Ulusal bayram ve genel tatil (UBGT) ücreti, işçinin ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştığı saatler için ödenen bir ek ücrettir. UBGT ücreti almak için işçinin, kanunlarla ulusal bayram ve genel tatil olarak kabul edilen günlerde çalışması gerekir.

İşçinin UBGT günlerinde çalışması durumunda işçiye maaşına ek olarak bir günlük ücreti tutarı ödenir. İşçi, hafta sonu günleri bir saat dahi çalışsa, tam günlük ücrete hak kazanır.

İş Kazası ve Meslek Hastalığı Tazminatı Nedir? Nasıl Hesaplanır?

İş Kazası ve Meslek Hastalığı Tazminatı, işçinin iş görmesi sırasında iş ilişkisi nedeniyle yaralanması veya ölümü halinde, kendisine ya da mirasçılarına sorumlu işveren tarafından ödenmesi gereken maddi ve manevi tazminattır.

Bu hesaplama yapılırken dikkat edilecek hususlar şunlardır:

• Kaza geçiren işçinin yaşı,
• Kaza geçiren işçinin almakta olduğu ücret,
• Kaza sonucu işçinin meslekte kazanma gücünde meydana gelen kayıp oranı,
• Kaza sonucu işçinin uğradığı cismani zarar,
• Kaza sonucu işçinin destekten yoksun bıraktığı kişilerin sayısı ve durumu,
• Kaza sonucu işçinin uğradığı manevi zarar.

Asgari Geçim İndirimi Alacağı Nedir?

Asgari Geçim İndirimi (AGİ), çalışanın kendisi ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler için verilen bir vergi indirimidir. Asgari geçim uygulamasından yararlanmaya hak kazanan ancak işveren tarafından ödenmeyen veya eksik ödenen çalışanlar, AGİ alacağını talep edebilir.

Asgari geçim indirimi hesaplanırken, çalışanın brüt ücretinin belirli bir yüzdesi vergi dışı bırakılır. Bu yüzde oranları:

• Çalışan için %50
• Çalışmayan ve geliri olmayan eş için %10
• Birinci ve ikinci çocuk için çocuk başına %7,5
• Üçüncü çocuk için %10
• Dördüncü ve daha fazla çocuk için %5’er şeklindedir.

İşçinin iş akdinin feshiyle birlikte doğan ve iş akdinin feshine gerek olmaksızın talep edebileceği alacakları bulunmaktadır. Bu alacakların eksiksiz olarak tazmini için açılacak davada, alanında uzman bir avukattan hukuki destek almanız hak kaybına uğramanızı engelleyecektir.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Nesrin KOŞAR