İş Güvencesi Kapsamındaki İşçinin İş Sözleşmesi’nin İşverence Feshi

İş Güvencesi Kapsamındaki İşçinin İş Sözleşmesi’nin İşverence Feshi;

İş güvencesi, işçilerin haklı veya geçerli bir neden olmaksızın keyfi olarak işveren tarafından işten çıkarılmalarını engellemeye yönelik bir korumadır. İş güvencesi kapsamındaki işçilerin sözleşmeleri, işveren tarafından ancak belirli koşulların gerçekleşmesiyle feshedilebilir.

İş Güvencesinden Yararlanma Koşulları

• İş sözleşmesinin belirsiz süreli olması ve sözleşmenin işverence feshedilmesi
• İş Kanunu’na veya Basın İş Kanunu’na tabi olunması
• İşyerinde belirli sayının üstünde işçi çalışması

İş güvencesinden yararlanmanın bir koşulu, işyerinde 30 veya daha fazla işçinin çalıştırılmasıdır. İşverenin aynı işkolunda birden fazla işyerinin bulunması halinde, işyerinde çalışan işçi sayısı, bu işyerlerinde çalışan toplam işçi sayısına göre belirlenir. Fesih bildirimin yapıldığı tarihte işçi sayısının tespitinde göz önünde bulundurulacak işçinin, iş sözleşmesinin devam etmekte olması yeterli olup, ayrıca fiilen çalışıyor olması gerekmemektedir.

• İşçinin belirli bir kıdeme sahip olması

İşçinin, iş güvencesinden yararlanabilmesi için kural olarak ilgili işyerinde en az 6 ay süreyle çalışmış olması zorunludur. 6 aylık kıdem, aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde geçen süreler birleştirilerek hesap edilir. İşçinin kıdemi belirlenmesinde, fesih bildiriminin yapıldığı tarih esas alınır. Yer altında çalışan işçilerde 6 aylık kıdem aranmaz.

• İşçinin İş Kanunu’nda belirtilen konumundaki işveren vekili olmaması

İşveren vekilleri hakkında iş güvencesi hükümleri uygulanmaz.

Feshin Geçerli Nedene Dayanması

Geçerli nedenlerin neler olabileceği Kanun’da düzenlenmiştir. Bu nedenler; işçinin yeterliliğinden kaynaklanan nedenler, işçinin davranışından kaynaklanan nedenler ve işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan nedenler olmak üzere üçe ayrılır.

• İşçinin Yetersizliğinden Kaynaklanan Nedenler

Ortalama olarak benzer işi görenlerden daha az verimli çalışması, daha düşük performansa sahip olması, işe yatkın olamaması, işe yoğunlaşmanın giderek azalması vb. nedenler.

• İşçinin Davranışından Kaynaklanan Nedenler

İşverene zarar vermek, işyerinde rahatsızlık yaratacak şekilde çalışma arkadaşlarından borç para istemek, çalışma arkadaşlarını işverene karşı kışkırtmak, iş akışını ve iş ortamını olumsuz etkileyecek bir biçimde diğer kişilerle ilişkilere girmek vb. nedenler.

• İşletmenin, İşyerinin veya İşin Gereklerinden Kaynaklanan Nedenler

İşyeri dışından kaynaklanan nedenler; sürüm ve satış olanaklarının azalması; talep ve sipariş azalması; enerji sıkıntısı, ülkede yaşanan ekonomik kriz, piyasada genel durgunluk, dış pazar kaybı, hammadde sıkıntısı gibi nedenlerle işyerinde işin sürdürülmesinin olanaksız hale gelmesidir. İşyeri içinden kaynaklanan nedenler ise; yeni çalışma yöntemlerinin uygulanması; işyerinin daraltılması; yeni teknolojinin uygulanması; işyerlerinin bazı bölümlerinin iptal edilmesi; bazı iş türlerinin kaldırılması gibi nedenler olabilir.

Aşağıdaki hususlar fesih için geçerli bir neden oluşturmaz:

• İşyeri sendika temsilciliği yapmak
• Irk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile yükümlülükleri, hamilelik, doğum, din, siyasi görüş ve benzeri nedenler
• Analık veya süt izni sürelerinde ve kadın işçilerin çalıştırılmasının yasak olduğu sürelerde işe gelmemek
• Mevzuattan veya sözleşmeden doğan haklarını takip veya yükümlülüklerini yerine getirmek için işveren aleyhine idari veya adli makamlara başvurmak veya bu hususta başlatılmış sürece katılmak

Sözleşmenin Feshinde Usul

İşçinin iş sözleşmesini geçerli nedenle feshetmek isteyen işveren, fesih bildirimini yazılı olarak yapmak zorundadır. İşveren mutlaka fesih bildiriminde nedenini açık ve kesin bir şekilde belirtmek zorundadır. Bildirilen fesih nedeni daha sonra değiştirilemez. Hakkındaki iddialara karşı savunması alınmadan bir işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesi, o işçinin davranışı veya verimi ile ilgili nedenlerle feshedilemez. Dolayısıyla işçinin savunması alınması gereklidir. İşçinin savunması, sözleşmenin feshinden önce alınmalıdır. İşverenin, geçerli nedenle fesih hakkını makul bir süre içerisinde kullanması gerekmektedir.

Feshe İtiraz

İş güvencesine tabi işçi, fesih bildiriminde neden gösterilmediği veya gösterilen nedenin geçerli bir neden olmadığı iddiası ile işe iade talebinde bulunabilir. İşçi, fesih bildiriminin tebliğ tarihinden itibaren 1 ay içinde işe iade talebiyle arabulucuya başvurmak zorundadır. Arabuluculuk faaliyeti sonunda herhangi bir anlaşmaya varılmadığı takdirde, son tutanağın düzenlediği tarihten itibaren 2 hafta içinde iş mahkemesinde dava açılabilir. Arabulucuya başvurmadan mahkeme davayı usulden reddeder. Bu durumda ret kararının tebliğinden itibaren, işçi 2 hafta içinde arabulucuya başvurabilir. Fesih geçerli bir nedene dayandığını ispat yükümlülüğü işverene aittir. İş güvencesine sahip olmayan işçilerin işe iade davası açmamasının istisnasını sendikal nedenle iş sözleşmesinin feshi oluşturmaktadır.

Geçerli Fesih ve Sonuçları

İşçi, koşulları oluşmuşsa kıdem tazminatı ve fesih usulsüz yapılmışsa ihbar tazminatı almaya hak kazanır. İşçi ayrıca ücret, izin gibi alacakları varsa onları da talep edebilir.

Geçersiz Fesih ve Sonuçları

İşverence geçerli neden gösterilmediği veya gösterilen nedenin geçerli olmadığı mahkemece tarafından tespit edilerek feshin geçersizliğine karar verildiğinde işçi, kesinleşen mahkeme kararının tebliğinden itibaren 10 iş günü içinde işe başlamak için işverene başvuruda bulunmak zorundadır. İşçi bu süre içinde başvuruda bulunmazsa işverence yapılmış olan fesih geçerli bir fesih sayılır. İşçinin süresi içerisinde işe başlamak için başvurusu üzerine işveren, işçiyi 1 ay içinde işe başlatmak zorundadır.

İşçi 1 ay içinde işe başlatılırsa, kararın kesinleşmesinde kadar çalıştırılmadığı süre için en çok 4 aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer hakları ödenir.

İşveren işçiyi 1 ay içinde işe başlatmazsa, işçiye en az 4 aylık ve en çok 8 aylık ücreti tutarında işe başlatmama tazminatı ödemekle yükümlü olur. Ek olarak boşta geçen süre tazminatı da ödenmek zorundadır. Koşullar oluştuğu takdirde işçi kıdem tazminatı ve ihbar tazminatına da hak kazanır.

Mahkeme veya özel hakem, işe başlatmama tazminatı (4-8 aylık ücret tutarında) ile boşta geçen süre tazminatını (4 aylık ücret tutarında), dava tarihindeki ücreti esas alarak parasal olarak belirler.

İş Güvencesi Kapsam Dışındaki İşçinin İş Sözleşmesinin İşverence Feshi

İş güvencesine sahip olmayan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini feshetmek isteyen işverenin, geçerli bir nedene dayanma, işçinin savunmasını alma, fesih beyanını yazılı yapma yükümlülükleri yoktur. İş güvencesine sahip olmayan işçinin sözleşmesi herhangi bir neden göstermeden feshedilebilir.

Tüm dava, dosya ve sorularınız için bizimle İletişime Geçiniz!