İcra Hukukunda Şikayet Nedir?

İcra hukukunda şikayet İcra ve İflas Kanununun 16. maddesi ve devamında düzenlenmiş ve kendine özgü bir yol olup gerçek anlamda bir kanun yolu değildir.

İlgililer, icra ve iflas dairesinin görevini kanuna uygun veya zamanında yerine getirmemesi, hakkın yerine getirilmesini sebepsiz sürüncemede bırakması veya takdir yetkisini olaya uygun şekilde kullanmaması halinde icra mahkemesine şikayet yoluna başvurabilir.

İcra memurunun muamelesi nedeniyle zarara uğramış her ilgili şikayet yoluna başvurabilir.

Şikayetin Konusu Nedir?

Şikayetin konusunu icra ve iflas dairelerinin yapmış oldukları işlemler oluşturmaktadır. İşlemin şikayete konu olabilmesi için mutlaka olumlu bir davranış gerçekleştirilmesi aranmamaktadır. Memurun yapması gereken bir işlemi yapmaması veya ihmal etmesi ya da sürüncemede bırakması durumunda da söz konusu davranışın şikayet edilebilmesi mümkündür.

Bir davranışın şikayet konusu olabilmesi için icra memurunun kusurunun olması aranmayacağı gibi şikayet ilgilinin de zarar görmüş olması gerekmemektedir.

Kanunda açıkça öngörülen hallerde icra ve iflas dairelerinin işlemleri dışında gerçekleştirilen bazı işlemler bakımından da şikayet yoluna başvurulabilmektedir. Bunlara örnek olarak iflas idaresinin, konkordato komiserinin işlemleri verilmektedir.

İcra takibi sırasında tarafların ileri sürdüğü talepler kanuna aykırı olsa dahi şayet icra memuru tarafından gerçekleştirilen bir fiil söz konusu değilse bu halde şikayet söz konusu olamayacaktır.

Şikayetin Nedenleri Nelerdir?

Şikayete takip hukukuna ilişkin kuralların yanlış uygulanması sonucu başvurulabilmektedir. Şikayet ile birlikte icra memurunun bir işlemi hiç yapmadığı veya yanlış yaptığı belirtilir.

İşlemin Kanuna Aykırı Olması Nedir?

İşlemin kanuna aykırı olması kavramından bir kanun hükmünün hiç uygulanmaması ya da yanlış uygulanması anlaşılmalıdır. Örneğin icra memurunun talep olmaksızın haciz gerçekleştirmesi ya da taşınmazları açık artırma yerine pazarlık usulüyle satması hali.

Kanuna aykırılık kapsamında yalnızca İcra ve İflas Kanunu hükümlerine aykırılık hali anlaşılmamalı ayrıca icra ve iflas hukuku ile ilgili tüm kanun, yönetmelik ve mevzuat anlaşılmalıdır.

İşlemin Hadiseye Uygun Olması Nedir?

İcra memuru tarafından yapılan işlemin hadiseye uygun olmaması hali kanunun icra memuruna takdir hakkı sağladığı hallerde söz konusu olabilmektedir. İcra İflas Kanununun 83. maddesinde; “Maaşlar, tahsisat ve her nevi ücretler, intifa hakları ve hasılatı, ilama müstenit olmayan nafakalar, tekaüt maaşları, sigortalar veya tekaüt sandıkları tarafından tahsis edilen iratlar, borçlu ve ailesinin geçinmeleri için icra memurunca lüzumlu olarak takdir edilen miktar tenzil edildikten sonra haczolunabilir.”  düzenlemesine yer verilerek icra memuruna takdir hakkı sağlanmıştır. Bu durumda borçlunun yüksek maaşına rağmen maaşının 1/4’ü haczedilirse söz konusu şikayet sebebi oluşacaktır.

Bir Hakkın Yerine Getirilmemesi Nedir?

İcra memurunun görev alanına giren bir işi yapmayı hukuka aykırı şekilde reddetmesi halinde bir hakkın yerine getirilmemesi sebebi gündeme gelecektir. İcra memuru bir işlemi yanlış veya hukuka aykırı olarak yaparsa artık söz konusu şikayet sebebinden bahsedilemeyecektir

Bir hakkın yerine getirilmemesi icra memurunun bir işlemi yapmayacağını açıkça bildirmesi şeklinde olabileceği gibi icra memurunun talep konusunda sessiz kalması ile de gündeme gelebilir.

Bir Hakkın Sebepsiz Yere Sürüncemede Bırakılması Nedir?

İcra memurunun kendiliğinden veya talep üzerine yerine getirmesi gereken bir işlemi kanunda söz konusu işlem için düzenlenen süre içerisinde haklı neden olmaksızın yapmaması ya da uygun sürede yerine getirmemesi halinde bir hakkın sebepsiz sürüncemede bırakılmasından söz edilebilecektir.

Örneğin, alacaklının usulüne uygun olarak takip talebini icra dairesine sunmasından itibaren üç gün içinde icra dairesi bir ödeme emri düzenleyerek, borçluya tebliğe çıkarmakla mükelleftir. Ancak bu süre geçmesine rağmen icra dairesi ödeme emrini düzenleyerek borçluya göndermezse, hakkın sebepsiz sürüncemede bırakılması söz konusu olur.

Şikayetin Tarafları Nedir?

Şikayet icra ve iflas dairelerinin işlemlerine karşı başvurulan kendisine özgü bir yol olduğundan taraflar için davacı ve davalı terimlerinin kullanılabilmesi mümkün değildir.

Şikayet Eden Nedir?

Şikayet yoluna yalnızca icra takibinin tarafları değil ayrıca icra memurunun gerçekleştirdiği işlemden zarar gören ilgili kişi de başvurabilmektedir.  Şikayeti yapabilmek için söz konusu icra takip işleminin ilgilinin hukuki durumuna yönelik etkide bulunmuş olması aranmaktadır.

Takibin tarafı olmayan rehin hakkı sahibi diğer alacaklılar, borçlunun aile fertleri gibi 3. kişiler de şikayette bulunabilirler. İcra ve iflas dairesinin kendi yaptığı işlem için şikayet yoluna başvurabilmesi ise mümkün değildir.

İcra memurunun işlemine karşı şikayet yoluna başvurulmuşsa henüz şikayet süresi dolmamış olsa dahi bu durumda icra memuru işlemini kaldıramaz veya değiştiremez. Çünkü artık işlem hakkında karar verme yetkisi icra mahkemesindedir.

Şikayet Olunan (Karşı Taraf) Nedir?

Şikayet olunan şikayet konusu işlemi gerçekleştiren icra veya iflas dairesidir. Şikayet bir dava çeşidi olmadığından şikayet talebinde karşı tarafın gösterilmemesi ya da yanlış gösterilmesi şikayet talebinin reddini gerektirmemektedir.

Şikayet Süresi Nedir?

İcra İflas Kanununun 16. maddesinde; “Kanunun hallini mahkemeye bıraktığı hususlar müstesna olmak üzere İcra ve İflas dairelerinin yaptığı muameleler hakkında kanuna muhalif olmasından veya hadiseye uygun bulunmamasından dolayı icra mahkemesine şikayet olunabilir. Şikayet bu muamelelerin öğrenildiği tarihten yedi gün içinde yapılır.” düzenlemesine yer verilmiştir. Söz konusu madde gereğince şikayet konusu eylemin öğrenilmesinden itibaren 7 günlük bir süre söz konusudur. Şikayet konusu eylem tebliğ edilmiş ise bu durumda süre tebliğ tarihinden itibaren başlamaktadır.

Bazı durumlarda sürenin ne zaman başlayacağı kanun koyucu tarafından açıkça belirlenmiştir. Örneğin ihale ile ilgili yolsuzlukların şikayetinde ilgilinin en geç ihale günü işlemi öğrendiği kabul edilir. Bu halde ne geç ihale gününden itibaren 7 gün içinde şikayet yoluna başvurulmalıdır.

Şikayet süresi hak düşürücü süre niteliğindedir. İcra mahkemesi şikayetin süresi içerisinde yapılıp yapılmadığını resen gözetmektedir.

Şikayet süresinin geçmesinden sonra yapılan başvurunun dikkate alınması söz konusu olmayıp hukukumuzdaki hakim görüşe göre bu halde eski hale getirmeden de bahsedilmesi söz konusu değildir.

Şikayet için geçerli 7 günlük sürenin iki istinası bulunmaktadır. Bunlar;

• Bir Hakkın Yerine Getirilmemesi veya Sebepsiz Şekilde Sürüncemede Bırakılması: Şikayetin konusu bir hakkın yerine getirilmemesi veya sebepsiz şekilde sürüncemede bırakılması ise bu durumda ilgililer her zaman şikayet yoluna başvurabileceklerdir. Bu düzenlemenin amacı ilgilileri icra memurlarının keyfiyetinden korumaktır.
• Kamu Düzenine Aykırılık: Her ne kadar kamu düzenine aykırılık kavramı İcra İflas Kanununda düzenlenememekte ise de Yargıtay ve öğretiye göre kamu düzenine aykırı hallerin bulunması durumunda şikayet süreye tabi olmayacaktır. Kamu yararı amacıyla taraflar ya da diğer ilgililer lehine konulan emredici hükümlere ağır şekilde aykırı olan işlemlerin kamu düzenine aykırı olduğu kabul edilmektedir. Örneğin ödeme emri gönderilmeksizin hacze gidilmesi halinde kamu düzenine aykırılıktan açıkça bahsedilebilmektedir.

Kamu düzenine aykırı işlemler batıldır. Bu nedenle şikayet sebebiyle yapılacak yargılama sonucunda işlemin iptaline karar verilmez ve yalnızca işlemin geçersizliği tespit edilir. Bu durumda söz konusu tespit geriye dönük olarak etki göstermektedir.

Şikayet Usulü Nedir?

Kendisinden talepte bulunulan icra mahkemesi şikayeti inceleyerek karara bağlamaktadır. Şikayetin kamu düzenine aykırılık sebebine dayanması halinde ise başka bir sebeple dosya önüne gelen icra mahkemesi re’sen dosyadaki kamu düzenine aykırılığı inceleyerek işlemi iptal edebilir.

Şikayetin icra mahkemesi yerine icra dairesine yapılması hiçbir hukuki sonuç doğurmayacak olup icra dairesinin resen şikayeti icra mahkemesine göndermesi de söz konusu olmayacaktır.

Şikayet hususunda yetkili mahkeme şikayet konusu işlemi yapan icra dairesinin bağlı bulunduğu icra mahkemesi olup bu icra mahkemesinin yetkisi kesindir.

Şikayet icra mahkemesine verilecek bir dilekçeyle yapılabileceği gibi sözlü olarak belirtilen şikayet beyanının tutanağa geçirilmesi yolu ile de yapılabilir. Şikayet Hukuk Muhakemeleri Kanunu kapsamında düzenlenen basit yargılama usulü kapsamında incelenmektedir.

İcra mahkemesi şikayeti incelerken tanık, bilirkişi gibi delillere başvurabilir ancak şikayetin takibi kendiliğinden durdurması söz konusu değildir. İcra İflas Kanununun 22. maddesinde; “Şikayet, icra mahkemesince karar verilmedikçe icrayı durdurmaz.” düzenlemesine yer verilmiş olup icranın durması için talepte bulunulması halinde mahkemece gerekli görülürse icra takibi durdurulabilir.

Şikayetin Sonuçları Nedir?

Şikayet süresi içerisinde yapılmamışsa usulden, şikayet sebepleri yerinde değilse ise şikayet esastan reddedilmektedir. Şikayetin kabulü halinde ise işlemi iptal edilen icra memuru veya devlet yargılama giderlerine mahkum bırakılmamaktadır.

Şayet şikayet incelemesi sırasında icranın durdurulması kararı verilmişse şikayetin reddi halinde icra takibine devam edilmektedir.

İcra mahkemesi şikayet nedenlerini yerinde görürse bu durumda şikayeti kabul eder. Bu halde şikayetin kabulü diğer tüm ilgililer bakımından da hüküm ifade etmektedir. Şikayetin kabulü halinde icra mahkemesi şu kararları verebilir;

Şikayet Konusu İşlemin İptali Nedir?

İcra mahkemesi gerçekleştireceği inceleme sonucunda icra memurunun işlemini kanuna veya olaya aykırı bulursa bu durumda yapılan işlemi iptal eder. İptal kararı ile birlikte şikayet konusu işlem yapıldığı andan itibaren iptal edilir. Ayrıca bu işleme dayanılarak yapılan diğer tüm işlemler de geçersiz hale gelmektedir.

Şikayet konusu işlemin kanuna aykırı olması halinde işlem icra mahkemesince yalnızca iptal edilir ayrıca icra dairesinin yerine geçilerek söz konusu işlemin gerçekleştirilmesi söz konusu değildir.     

Şikayet Konusu İşlemin Düzeltilmesi Nedir?

İcra mahkemesi istisnai hallerde icra memurunun işlemini düzeltebilmektedir. Bu düzeltmenin söz konusu olabilmesi için dosya üzerinden işlemin düzeltilebilmesinin söz konusu olabilmesi gerekmektedir. Bu durum özellikle hesap hatalarında söz konusu olabilmektedir. İcra mahkemesinin şikayet konusu işlemin düzeltilmesi hakkında verdiği karar verildiği andan itibaren geçerli olacak olup geriye yürümemektedir.

İcra Memurunun Sebepsiz Olarak Yapmadığı veya Geciktirdiği İşlemlerin Yapılmasını Emretmek Nedir?

İcra mahkemesi, icra memurunun bir işlemi sebepsiz olarak yapmadığını veya işlemleri sürüncemede bıraktığı kanaatine varırsa bu durumda söz konusu işlemleri gerçekleştirmesini emreder. Örneğin süresi içinde uygun takip talebine ilişkin ödeme emrini düzenlemeyen icra dairesine ödeme emrini düzenlemesini emreder. Bu durumda söz konusu işlemi icra mahkemesi kendisi gerçekleştirmeyip işlemin yapılmasını icra dairesine emreder. İcra dairesi icra mahkemesinin kararına direnemeyeceğinden icra mahkemesinin kararı doğrultusunda işlemi gerçekleştirmesi gerekmektedir.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Ezgi YÜCEL