Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) Nedir? (CMK 231)

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, hakkında cezaya hükmedilen sanığın, belirli şartlar altında ve belirli şartlara uyması koşuluyla hükmolunan cezanın bir sonuç doğurmamasıdır.

Daha önce kasıtlı suç işlemeyen ve hakkında belli ağırlığa ulaşmamış bir cezaya hükmolunan sanığın bu cezası hükmün açıklamasının geri bırakılmasıyla infaz edilmeyecek ve belli bir sürenin sonunda ceza davası düşürülecektir. Başka bir anlatımla denetim süresinin sonuna kadar yükümlülüklere uyan sanık, hüküm giymemiş olacaktır.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Şartları Nelerdir?

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararı verilebilmesi için bazı şartların gerçekleşmesi zorunludur. Bu şartlar şu şekildedir:

• Hükmolunan cezanın 2 yıl ve daha az süreli hapis cezası veya adli para cezası olması gerekir.

Adli para cezası bakımında bir sınırlama öngörülmemiştir. Miktarı ne olursa olsun adli para cezalarında HAGB kararı verilebilecektir. Ancak hapis cezası bakımından 2 yıllık bir sınır belirlenmiştir. Buradaki 2 yıl süreli hapis cezası, yargılama faaliyeti sırasında hükmedilen hapis cezası esas alınarak belirlenmiştir. Yani bir suçun kanunda belirtilen alt ve üst sınırının ne olduğunun bir önemi yoktur. Ayrıca 2 yıllık süreyi geçmemek kaydıyla hapis cezası ve adli para cezasına birlikte hükmedilen hallerde de HAGB kararı verilebilir.

• Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkum olmamış bulunması gereklidir.

Sanık daha önce kasten bir suç işlemiş ise HAGB kararı verilemez. Ancak daha önce taksirli bir suç işlenmiş olması HAGB kararı verilmesine engel değildir.

• Mahkemece, sanığın kişilik özellikleri ile duruşmadaki tutum ve davranışları göz önünde bulundurularak yeniden suç işlemeyeceği hususunda kanaate varılması gereklidir.
• Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi gereklidir.

Bu koşulu sanık derhal yerine getiremediği takdirde; sanık hakkında mağdura veya kamuya verdiği zararı denetim süresince aylık taksitler halinde ödemek suretiyle tamamen gidermesi koşuluyla da hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilir (CMK m.231/9).

• Sanığın HAGB kararı verilmesini kabul etmesi gereklidir.

Sanığın kabul etmemesi hâlinde, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmez (CMK m. 231/6-c).

Denetim Süresi ve Denetimli Serbestlik Tedbiri

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının verilmesi halinde sanık, beş yıl süreyle denetim süresine tâbi tutulur. Denetim süresi içinde, kişi hakkında kasıtlı bir suç nedeniyle bir daha hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemez. Bu süre içinde bir yıldan fazla olmamak üzere mahkemenin belirleyeceği süreyle, sanığın denetimli serbestlik tedbiri olarak;

a) Bir meslek veya sanat sahibi olmaması halinde, meslek veya sanat sahibi olmasını sağlamak amacıyla bir eğitim programına devam etmesine,

b) Bir meslek veya sanat sahibi olması halinde, bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında çalıştırılmasına,

c) Belli yerlere gitmekten yasaklanmasına, belli yerlere devam etmek hususunda yükümlü kılınmasına ya da takdir edilecek başka yükümlülüğü yerine getirmesine,

karar verilebilir. Denetim süresi içinde dava zamanaşımı durur (CMK m. 231/8).

Denetimli serbestlik tedbiri, denetim süresi boyunca uygulanmamaktadır. Denetimli serbestlik tedbiri, denetim süresi içinde 1 yılı aşmamak kaydıyla mahkemece belirlenen sürede uygulanır. Ayrıca belirtmek gerekir ki mahkemenin denetimli serbestlik tedbirinin uygulanıp uygulanmayacağı konusunda takdir yetkisi vardır. Yani mahkeme gerek görmediği hallerde denetimli serbestlik tedbiri uygulanmayacaktır.

Denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlenmediği ve denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere uygun davranıldığı takdirde, açıklanması geri bırakılan hüküm ortadan kaldırılarak, davanın düşmesi kararı verilir (CMK 231/10).

Denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlemesi veya denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere aykırı davranması halinde, mahkeme hükmü açıklar. Ancak mahkeme, kendisine yüklenen yükümlülükleri yerine getiremeyen sanığın durumunu değerlendirerek; cezanın yarısına kadar belirleyeceği bir kısmının infaz edilmemesine ya da koşullarının varlığı halinde hükümdeki hapis cezasının ertelenmesine veya seçenek yaptırımlara çevrilmesine karar vererek yeni bir mahkûmiyet hükmü kurabilir (CMK m. 231/11).

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasına İtiraz Edilebilir Mi?

HAGB kararına, CMK’nın 231. Maddesinin 12. Fıkrasında açıkça belirtildiği üzere, itiraz edilebilir. Ancak HAGB kararına karşı istinaf veya temyiz yoluna gidilemez.

HAGB kararına tefhim veya tebliğ edildikten sonra 7 gün içinde itiraz edilmelidir. İtiraz kararı veren mahkemeye dilekçe vermek suretiyle yapılabilir.

Stj. Av. Mehmet Ali YILDIRIM