Hamilelikte Tazminat Hakkı

Hamilelikte Tazminat Hakkı, Kıdem tazminatı; 4857 sayılı İş Kanunu’nun 120. Maddesindeki atıfla 1457 sayılı İş Kanunu’nun 14. Maddesi kapsamında işçilere tanınmıştır. Kadın işçiler, evlilik sebebiyle işten ayrılması halinde kıdem tazminatına hak kazanmasına karşın; hamilelik sebebiyle işten ayrıldığında ise kıdem tazminatına hak kazanamamaktadır.

Kıdem Tazminatı Nedir?

Kıdem tazminatı; İş Kanununda belirtilen fesih durumlarında, en az bir senelik kıdeme sahip olan işçiye veya işçinin ölümü durumunda mirasçılarına işveren tarafından İş Kanunu gereğince ödenmesi gereken, son brüt kazanca göre hesaplanan tazminattır.

Yargıtay 9. Hukuk Dairesinde kıdem tazminatı; “İşverene ait bir ya da birkaç işyerinde belli bir süre çalışmış bir işçinin işini kaybetmesi halinde, işinde yıpranması, yeni bir iş edinmede karşılaşacağı güçlükler ve işyerinde sağladığı katkı göz önüne alınarak, geçmiş hizmetleri karşılığı işveren tarafından işçiye Kanuni esaslar çerçevesinde verilen toplu paraya Kıdem Tazminatı denilmektedir” olarak tanımlanmıştır.

Kıdem tazminatına hak kazanmak için bazı koşulların varlığı aranmaktadır. Bunlar;

1. 4857 Sayılı Kanuna Tabi İşçi Olmak.
2. İşçinin İşten Ayrılmadan Önce En Az Bir Yıl Çalışmış Olması
3. İş Akdinin Belirli Nedenlerle Sona Ermesi

• İşçinin İşinin İşveren Tarafından İş Kanunun 25. Maddesinde Sayılı Sağlık Sebepleri Veya Zorunlu Sebeplerden Birine Veya 17. Maddesine İstinaden Son Verilmiş Olması veya İşçinin Kanunun 24. Maddesinde Belirtilen Sağlık Sebepleri, Ahlak Ve İyi Niyet Kurallarına Uymayan Haller Ve Benzerleri Veya Zorunlu Sebeplerden Biri Nedeniyle İşten Ayrılması
• Muvazzaf Askerlik Nedeniyle Fesih
• Yaşlılık Aylığı (Emeklilik) Veya Toptan Ödeme Nedeniyle Fesih
• Kadın İşçinin Evlenme Nedeniyle Sözleşmeyi Feshi
• İşçinin Ölümü

Yasaların Hamilelere Tanıdıkları Tazminat Hakları Nelerdir?

Hamile işçilerin hamilelik sürecinde birçok hakları bulunmaktadır. İş Kanununun 74. Maddesinde; “Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir.

Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir. Kadın işçinin erken doğum yapması halinde ise doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullandırılır. Doğumda veya doğum sonrasında annenin ölümü hâlinde, doğum sonrası kullanılamayan süreler babaya kullandırılır. Üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinene çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten itibaren sekiz hafta analık hâli izni kullandırılır.” Düzenlemesi mevcuttur.

Bu madde kapsamında kadın işçilerin doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere, toplam 16 hafta çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebeliklerde ise doğum öncesi izin süresine 2 hafta eklenmektedir. İşçinin isteğine ve doktor raporuna dayalı olması koşulu ile doğuma 3 hafta kalana dek çalışılabilmekte, bu durumda doğum öncesi kullanılmayan izin süresi ise doğum sonrasına aktarılabilmektedir.

Hamile işçilerin çalışma süreleri ile ilgili düzenlemeye “Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik” hükümlerinde yer verilmiştir. Söz konusu yönetmeliğin 9. Maddesinde; “Gebe veya emziren çalışan günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz”. Düzenlemesi mevcuttur.

Hamile işçiler gebe olduklarının doktor raporu ile tespitinin ardından gebeyken gece çalışması yapamazlar. Doğumun ardından ise 1 yıl boyunca gece vardiyasında çalıştırılamazlar, ek olarak bu süre iş yeri hekimi raporu ile 6 ay daha uzatılabilmektedir.

4857 sayılı İş Kanununun 74. Maddesine göre kadın işçilere küçük çocuklarını emzirmeleri için gün içerisinde toplam 1,5 saatlik süt izin süresi verilir. Bu 1,5 saat, gün içerisinde parça parça kullanılır ve hangi saatlerde kullanılacağını kadın işçi belirler.

Hamile kadın işçilerinin haklarının yanı sıra eşlerinin de İş Kanuna göre hakları bulunmaktadır. Eşi doğum yapan bir işçi 5 gün izinli sayılmakta ve ücretlerinde herhangi bir kesinti yapılmamaktadır. Bu izin hakkı aynı şekilde evlat edilen işçiler için de geçerlidir ancak evlat edinen işçiler için izin süresi 3 gün ile sınırlıdır.

Hamilelik veya Doğum Nedeni İle İşten Ayrılan Kişi Kıdem Tazminatı Alabilir mi?

İş Kanununa göre; işten kendi isteğiyle ayrılan işçinin, herhangi bir tazminat hakkı bulunmamaktadır.  Yasal düzenleme açısından hamilelik veya doğum nedenine dayalı iş akdinin feshi de bu kapsamda değerlendirildiğinden, hamilelik sebebiyle işten ayrılan işçiler için kıdem tazminatı hakkı doğmamaktadır.

Av. Ahmet EKİN & Av. Ezgi YÜCEL