Haciz Nedir? Haciz Türleri Nelerdir?

Haciz, alacaklının istemi üzerine belirli bir para alacağının karşılanması için borçlunun mal ve haklarına icra dairesince el konulmasıdır.

Haczin Türleri Nelerdir?

1. Kesin haciz, takibin kesinleşmesinden sonra satıştan önceki aşamadır. Satış isteme olanağı verir.
2. Geçici haciz, itirazın geçici kaldırılması aşamasında söz konusu olur ve kesin hacze dönüşmedikçe satış hakkı vermez.
3. İhtiyati haciz, para alacakları için geçerli olan geçici bir hukuki koruma önlemidir. Kesin hacze dönüşmedikçe satış hakkı vermez.

Haciz İstemenin Koşulları Nelerdir?

1. Takip kesinleşmiş olmalıdır.
2. Alacaklı tarafından istem olmalıdır.
3. Giderler ödenmelidir.
4. Alacaklı, ödeme emrinin tebliğinden itibaren bir yıl içinde haciz istemelidir.

Süresinde Haciz İstememenin Sonucu Nedir?

Alacaklı, ödeme emrinin tebliğinden itibaren bir yıl içinde haciz istemezse takip dosyası işlemden kaldırılır. Ancak icra takibi son bulmaz, yani takip düşmez. Alacaklı isterse işlemden kaldırılan takip dosyasını yenileyebilir. Çünkü takip hala derdesttir. Alacaklının yenileme sonrası haciz isteyebilmesi için yenileme isteminin borçluya tebliği gereklidir.

Hacizde Usul Nedir?

Haciz istemi icra dairesi tarafından yerine getirilir. Yetkili icra dairesi, takibin yapıldığı yer icra dairesidir.

Haciz istinabe yoluyla da yapılabilir. İstinabe istemi takibin yapıldığı icra dairesine yöneltilir. Yetkili icra dairesi de, malların bulunduğu yerdeki icra dairesine bir talimat yazısı yazar.

Haciz istemi, hem alacaklı hem de borçlu tarafından, yazılı olarak ileri sürülebileceği gibi sözlü olarak da ileri sürülebilir.

Haciz Nasıl Yerine Getirilir?

İcra müdürü haczi kendi yerine getirebileceği gibi yardımcı veya katiplerinden birine de yaptırabilir.

Hacze gidileceğinin borçluya bildirilmesi gerekmez. Ancak hacze gidildiğinde borçlu aranır. Ulaşılabilir olan durumlarda haciz borçlunun huzurunda yapılır. Ulaşılamadığında borçlunun gıyabında da haciz yapılabilir.

İcra müdürü haciz esnasında bir haciz tutanağı tutar. Haciz tutanağı kurucu unsurlardan değildir ancak bir ispat aracıdır. Haciz tutanağına haczedilen taşınır ve taşınmaz mallar yazılır. Borçlunun gıyabında yapılan hacizlerde haciz tutanağının borçluya tebliği zorunlu değildir. Ancak alacaklı ve borçlu dilerse ilgili icra dairesinden tutanağın bir örneğini talep edebilir.

Hacizde Tertip Kuralı Nedir?

Hacizde tertip kuralı, haciz esnasında belirli bir sıraya uyulması gerektiğini belirten kuraldır. Bu kurala göre haczin sırası şu şekilde olmalıdır;

1. Çekişmesiz mallar yani borçluya ait olduğu şüphesiz olan mallar haczedilmelidir. Bu mallardan da önce taşınırlar, sonra taşınmazlar haczedilmelidir.
2. Üçüncü kişiler tarafından istihkak iddiasında bulunulan mallar haczedilmelidir.

Haczedilemeyen Mal ve Haklar Nelerdir?

Tamamı haczedilemeyen mal varlığı değerleri:

• Maddi hukuk bakımından başkasına devri mümkün olmayan mal ve haklar;
• Kişiye sıkı sıkıya bağlı haklar (TMK m.23),
• Ana ve babanın çocuk malları üzerindeki kullanma hakkı (TMK m.838),
• Oturma hakkı (TMK m. 823) gibi haklar örnek olarak verilebilir.

İİK m. 82’ye göre tamamı haczedilemeyen mal ve haklar;

• Devlet malları,
• Ekonomik faaliyeti, bedeni çalışmasına dayanan borçlunun mesleğini sürdürebilmesi için gerekli olan her türlü eşya,
• Borçlu ve aynı çatı altında yaşayan aile bireyleri için gerekli eşyalar,
• Çiftçinin kendisinin ve ailesinin geçimi için zorunlu olan eşyalar, çiftçi olmayanların meslek ve sanatı için gerekli olan araç ve gereçleri ile kitapları ve ayrıca arabacı, kayıkçı, hamal gibi küçük nakliye erbabının geçimini sağlayan nakil araçları,
• Borçlu ve ailesinin idaresi için gerekli olan hayvanlar ile bunların üç aylık yem ve yatakları,
• Borçlunun ve ailesinin yiyecek ve yakacakları ile borçlu çiftçi ise tohumluğu,
• Borçlunun kendisi ve ailesinin geçinmeleri için zorunlu olan bağ, bahçe ile gerekli olan araç ve gereç,
• Haczolunmamak üzere kurulmuş olan ömür boyu gelirler,
• Ordu ve kolluk (zabıta) hizmetlerinden malul olanlara bağlanan emekli maaşları ile bir kısım maaş, tazminat ve ikramiyeler,
• Bir yardımlaşma sandığı veya derneği tarafından hastalık, zaruret ve ölüm gibi durumlarda bağlanan maaşlar,
• Tazminat olarak zarar görenin kendisine veya ailesine, toptan veya irat şeklinde verilen veya verilmesi gereken paralar,
• Borçlunun haline münasip evi,
• Öğrenci bursları.

Özel yasalarda haczedilemeyeceği yazılı olan mal ve haklar;

• Sigorta Güvenlik Kurumunun taşınır ve taşınmazları, bankalardaki mevduatları dahil her türlü hak ve alacakları,
• Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun malları,
• Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonunun malları, haczedilemeyecek mallara örnektir.

Bir Kısmı Haczedilemeyen Mal ve Haklar

• Maaş, ödenekler ve her türlü ücretler,
• İntifa hakları ve hasılatı,
• İlama bağlı olmayan nafakalar,
• Sigortalar ve emekli sandıkları tarafından tahsis edilen gelirler.

Bir kısmı haczedilemeyen malların İİK’ya göre en az ¼’ü haczedilmek zorundadır.

Taşınır Malların Haczi Nasıl Yapılır?

Taşınır malların haczinde ikili bir ayrım vardır;

1. Haczedilen taşınır mallar; para, banknot, hamiline ait senet, poliçe, sair cirosu kabil senetler, altın, gümüş ve diğer kıymetli şeylerden ise bunların haczinden sonra icra dairesi tarafından fiilen muhafaza altına alınması gerekir.
2. Yukarıda sayılan kıymetli şeylerin dışındaki taşınır malların fiilen muhafaza altına alınma zorunluluğu yoktur. Hukuken el konulmuş olması yeterlidir.

Kıymetli şeylerin dışındaki taşınır mallar, masrafı alacaklıdan peşin olarak alınmak kaydıyla muhafaza altına alınabilir. Aynı zamanda, istediği zaman verilmek şartıyla, borçluya veya bir üçüncü kişiye yediemin olarak bırakılabilir.

Taşınmaz Malların Haczi Nasıl Yapılır?

İcra memuru taşınmazı tapu sicil müdürlüğüne yazı yazarak doğrudan veya taşınmazın bulunduğu yerde haczedebilir. Haczin taşınmazın bulunduğu yerde yapılması durumunda icra memurunca haciz kararının verilmesi yeterlidir. Tapuya şerh verilmesi kurucu bir unsur değil, üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilme aracıdır.

Maaş ve Ücret Haczi Nasıl Yapılır?

Borçlunun, bedeni veya fikri çalışmasının karşılığı olan her türlü ücret ödemesine maaş ve ücret ödemesi denir. İcra müdürü tarafından, borçlunun ve ailesinin geçini sağlayabilecek kısım tespit edilerek geri kalan kısma haciz konulur. Haczedilecek miktar her halükarda ¼’ten az olamaz.

Yavrulu Hayvanların ve Yetişmemiş Ürünlerin Haczi Nedir?

Yavrulu hayvanların ve yetişmemiş ürünlerin haczinde yavrular analarından, analar da yavrularından ayrı haczedilemez. Yetişmemiş ürünler asıl şeyden ayrılıncaya yani topraktan ayrılıncaya kadar toprağın bir bütünleyici parçası olduğu için ancak taşınmaz ile haczedilebilirler.

İntifa Hakkının Haczi Nedir?

İntifa hakkı kişiye sıkı sıkıya bağlı bir hak olması sebebiyle haczedilemez. Ancak eğer sözleşmeden aksi anlaşılmıyorsa veya durum kişinin hakkı şahsen kullanmasını gerektirmiyorsa haczedilebilir. İntifa hakkının haczinde haczedilen intifa hakkı değil bu hakkın kullanımıdır.

Borçlunun Üçüncü Kişilerdeki Mal ve Alacaklarının Haczi Nedir?

Borçlunun üçüncü kişilerde mal veya alacağı varsa, alacaklının istemi ile icra memuru üçüncü kişilerdeki mal ve alacakları haczeder.

1.Aşama: Birinci haciz ihbarnamesinin gönderilmesi,

• Borçlunun üçüncü kişideki alacağının haczine karar verilmesi üzerine üçüncü kişiye birinci haciz ihbarnamesi gönderilir.
• Bu ihbarname ile borçlunun alacağının haczedildiği, borcun bundan sonra ancak icra dairesine ödenebileceği, borçluya borcu yoksa yedi gün içinde icra dairesine bildirmesi gerektiği yoksa borcun zimmetinde sayılacağı ihtar edilir.
• Birinci haciz ihbarnamesi üzerine üçüncü kişi şunları yapabilir;

• Eğer ki haciz ihbarnamesine itiraz edilmezse borç zimmetinde sayılır. Böylece ikinci haciz ihbarnamesi gönderilebilir.

2.Aşama: İkinci haciz ihbarnamesinin gönderilmesi,

• İkinci haciz ihbarnamesi, üçüncü kişinin birinci haciz ihbarnamesine itiraz etmemesi durumunda gönderilir. Bu ihbarname ile üçüncü kişiye zimmetinde sayılan borca yedi gün içinde itiraz etmesi, etmemesi durumunda icra dairesine borcu ödemesi gerektiği ihtar edilir.
• İkinci haciz ihbarnamesi üzerine üçüncü kişi şunları yapabilir;

• Üçüncü kişi, ikinci haciz ihbarnamesine de itiraz etmezse bu durumda borcun zimmetinde olduğu kesinleşir.
• Üçüncü kişi, zimmetinde sayılan borcu ödemelidir. İtiraz etmemesi ve borcu ödememesi durumunda üçüncü haciz ihbarnamesi gönderilir.

3.Aşama: Üçüncü haciz ihbarnamesinin gönderilmesi,

• Bu ihbarname ile üçüncü kişiye,

1.On beş gün içerisinde parayı icra dairesine ödemesi veya,

2.On beş gün içerisinde olumsuz tespit davası açması gerektiği, açmaz ise borcu ödemeye zorlanacağı belirtilir.

• Üçüncü kişinin olumsuz tespit davası açmaması ve borcu ödememesi durumunda borca yetecek kadar malına haciz konulur ve satılarak alacaklının alacağı ödenir.
• Üçüncü kişi olumsuz tespit davası açarsa, yirmi gün içinde dava açtığına dair belgeyi icra dairesine vererek, dava sonuna kadar ödeme yapmaya zorlanmasını engeller.
• Olumsuz tespit davasının sonunda borcun olmadığı tespit edilirse, üçüncü kişi borçtan kurtulur. Borcun varlığı tespit edilirse, mahkeme re’sen üçüncü kişi aleyhine alacağın %20’sinden az olmamak üzere tazminata hükmeder.

Haczin Sonuçları Nelerdir?

Haciz alacaklıya iki hak sağlar;

• Haciz ile alacaklının malları satıp paraya çevrilme hakkı doğar.
• Haciz ile alacaklıya hacze katılma olanağı olmayan alacaklılar ile daha sonra o mal üzerinde hak kazananlardan önce alacağını elde etme hakkı doğar.

Hacze Katılma Nedir?

Hacze katılma, borçluya ait malları haczettiren alacaklının haczine, borçlunun diğer alacaklarının da katılmasıdır.

Adi Katılma;

Adi katılma, önceden bir takip yaparak başka bir alacaklının koydurduğu hacze katılmadır. Koşulları şunlardır;

1. Hacze katılmak isteyen alacaklı takip yapmış ve takibi kesinleşerek hacze hak kazanmış olmalıdır.
2. Hacze katılmak isteyen alacaklının, alacağının önceliği olmalıdır. İlk haciz sahibinin takibi ilamsız takip ise hacze katılanın alacağı ilk haciz sahibinin takip talebinden önce doğmuş olmalıdır. İlk haciz sahibinin takibi ilamlı takip ise hacze katılanın alacağı, ilamın verildiği davanın açıldığı tarihten önce doğmuş olmalıdır.
3. Öncelik koşulu, aciz belgesi, ilam, resmi senet veya tarih ve imzası onaylı senet, resmi dairelerin veya yetkili makamların yetkileri dahilinde ve usulüne göre verdikleri makbuz veya belgelerden biriyle ispatlanmalıdır.
4. Hacze katılmak isteyen alacaklı en geç satılan malların bedeli icra veznesine girene kadar istemde bulunmalıdır.

İmtiyazlı Katılma;

İmtiyazlı katılma, takip yapmayan alacaklının hacze katılmasıdır. Koşulları şunlardır;

1. Hacze katılmak isteyen borçlunun eşi, borçlunun çocukları, borçlunun veli, vasi veya kayyımı olduğu kişiler, ölünceye kadar bakma alacaklısı veya nafaka verilmesine ilişkin ilama dayanan nafaka alacaklısından biri olmalıdır.
2. Hacze katılmak isteyen alacaklı en geç satılan malların bedeli icra veznesine girene kadar istemde bulunmalıdır.

Hacze katılmak isteyen alacaklı, ilk haczin konulduğu icra dairesine bu istemini iletir.,

Haczin Düşmesi Nedir?

Haczin düşmesi, bir mal, hak veya alacak üzerindeki haczin etki ve sonuçlarının sona ermesidir.

Haciz şu durumlarda düşer;

1. Süresi içinde satış istenmemesi,
2. Süresi içerisinde satış isteminin yenilenmemesi,
3. Süresi içerisinde satış avansının yatırılmaması,
4. Takip yolunun değiştirilmesi

İstihkak Nedir?

Haciz esnasında yalnızca borçlunun malları haczedilebilir. Ancak bazen borçluya ait olup olmadığı anlaşılmayan mallar olabilir. Bu mallara çekişmeli mallar denir. Haczedilen bir malın üçüncü kişiye ait olduğu ileri sürülüyorsa başvurulan yol istihkak yoludur.

İstihkak Süreci Nasıl İşler?

İstihkak sürecinin işleyişi malın kimin elinde olduğuna göre değişiklik gösterir.

Hacizli malın borçlunun veya borçluyla birlikte üçüncü kişinin elinde olması:

1.Aşama: İstihkak iddiası;

• İstihkak iddiası, haczedilen bir malın borçluya değil, üçüncü kişiye ait olduğu iddiasıdır.
• Malın haczedildiğini öğrenen borçlu veya üçüncü kişi, haczi öğrendiği tarihten itibaren yedi gün içinde istihkak iddiasında bulunmalıdır. Bu süre hak düşürücü süredir.
• İcra müdürü istihkak iddiasına karşı itirazları olup olmadığını bildirmeleri için üç günlük süre verir. Bu süre içinde;

1.İstihkak iddiasına itiraz edilebilir.

2.İstihkak iddiasına itiraz edilmeyebilir.

2.Aşama: İstihkak davası;

• Çekişmeli mallar olarak adlandırılan malların kendisine ait olduğunu iddia eden üçüncü kişi tarafından açılan ve malları hacizden kurtarmaya yönelik olan bir davadır.
• İstihkak iddiasına itiraz edilmesi üzerine, takibin ertelenmesi veya devamına ilişkin kararın üçüncü kişiye tebliğ ve tefhiminden itibaren yedi gün içinde istihkak davası açılabilir.
• İstihkak iddiasında bulunulabilmesi için geçerli bir haczin ve süresinde, geçerli yapılmış bir istihkak iddiasının bulunması gerekir.
• İstihkak davalarında görevli mahkeme, icra mahkemesidir.
• İstihkak davalarında yetkili mahkeme, asıl icra takibinin yapıldığı yer mahkemesi ve davalının yerleşim yeri mahkemesidir. Kesin yetki söz konusu olmadığından, yetki itirazı ancak yanıt dilekçesinde ve ilk itiraz olarak ileri sürülebilir.
• İstihkak davasında davacı istihkak iddiasında bulunan üçüncü kişidir. Davalı ise haciz koyduran alacaklı veya istihkak iddiasına itiraz etmişse borçludur.
• İstihkak davasında basit yargılama usulü uygulanır. İstihkak davası diğer davalardan önce süratle görülmesi gereken bir dava olduğu için adli tatilde de görülebilir.
• İstihkak davasında mülkiyet karinesi;
• Davacı üçüncü kişi, ilk olarak malı nasıl edindiğini, malın borçlunun elinde bulunmasının hukuki ve fiili sebeplerini ve olayları belirtmek ve ispatlamak zorundadır.
• Mülkiyet karinesine göre taşınır malı elinde bulunduran kişi o malın malikidir. Bu sebeple istihkak iddiasında bulunan üçüncü kişi bu karinenin aksini ispat etmek zorundadır.
• Hacizde, üçüncü kişi ve borçlunun malı elinde birlikte bulundurmaları durumunda mal borçlunun elinde sayılır. Aksini iddia eden taraf ispat etmekle yükümlüdür.
• Dava sonucunda, mahkeme üçüncü kişinin istihkak iddiasını haklı bulursa dava kabul edilir ve mallar üzerindeki haciz kalkar. İtiraz eden alacaklı veya borçlunun kötü niyetli olduğu tespit edilirse istihkak iddiasında bulunulan malların değerinin %15’inden az olmamak üzere tazminata mahkum edilirler. İcra mahkemesi üçüncü kişiyi haksız bulursa, dava reddedilir. Bu karar bir tespit hükmü niteliğinde olur ve malların üçüncü kişiye ait olmadığı, haczin geçerli olduğu tespit edilir ve haciz kesinleşir. Üçüncü kişi aleyhine malların değerinin %20’sinden az olmamak üzere tazminata hükmedilir.

Malın üçüncü kişinin elinde bulunması:

• Haczedilen şey borçlunun elinde değil de üzerinde hak iddia eden üçüncü kişinin elinde ise üçüncü kişinin yedieminliği kabulü ile haczedilen mallar muhafaza altına alınmaz. Bu durumda icra müdürü, alacaklıya üçüncü kişi aleyhine icra mahkemesinde istihkak davası açması için yedi günlük süre verir. Alacaklı istihkak davası açmaz ise üçüncü kişinin istihkak iddiasını kabul etmiş sayılır.
• İstihkak iddiasının reddi davası;
• İcra müdürünün, alacaklıya tanıdığı süre içerisinde, alacaklının üçüncü kişinin iddiasının ortadan kaldırılmasını sağlamak amacıyla açtığı davaya istihkak iddiasının reddi davası denir.
• İstihkak iddiasının reddi davası bir olumsuz tespit davası niteliğindedir.
• İstihkak iddiasının reddi davasının açılabilmesi için üçüncü kişi tarafından geçerli bir istihkak iddiası ileri sürülmelidir.
• İstihkak iddiasında davacı, alacaklıdır. Davalı ise istihkak iddiasında bulunulan üçüncü kişi ile dosya durumu imkan verdiği suretle borçludur.

Borcun Taksitle Ödenmesi Nedir?

Hacizden önce;

Hacizden önceki taksitlendirme İcra ve İflas Kanununda düzenlenmemiştir. Ancak taraflar aralarında anlaşarak taksitlendirme yapabilir. Taksitlendirme iki şekilde olur. İlki alacaklı ve borçlunun icra dairesinde bir araya gelerek anlaşmasıdır. İkincisi ise borçlunun istemi üzerine alacaklıya bir muhtıra gönderilir ve taksitlendirme anlaşmasını kabul etmesi üzerine taksitlendirme yapılır. Taksitlendirme yapılırsa icra takibine devam edilemez ve haciz istenemez.

Hacizden sonra;

Hacizden sonra yapılan taksitlendirme anlaşması için borçlu teklif sunar. Eğer borçlunun yeteri kadar malları haczedilmiş ancak satış istenmemişse, borçlu teklifinde; her taksitin borcun en az dörtte birinden aşağı olmaması, ilk taksitin derhal ödenmesini, kalan taksitlerin üç ayı geçmemek üzere en fazla aydan aya ödenmesini taahhüt ederse alacaklının kabulüne gerek kalmadan anlaşma kurulur. Ancak borçlunun teklifi bu koşulları sağlamıyorsa takdir alacaklınındır.