Görev Uyuşmazlıkları
Görev uyuşmazlıkları, görülecek olan davanın hangi mahkemede bakılacağının belirlenmesidir. Mahkemenin görevi ancak yasayla belirlenir. Görev kuralları kamu düzenindendir. Bu sebeple davanın her aşamasında incelenebilir ve ileri sürülebilir. Görev sözleşmesi yapılamaz. Mahkemenin görevi genişletilemez veya değiştirilemez.
Görevli Mahkeme Nasıl Belirlenir?
Görevli mahkeme, genel mahkemenin mi yoksa özel mahkemenin mi görev alanına girdiği araştırılarak belirlenir. Açık yasa hükmü ile özel mahkemelerde görüleceği belirtilmemiş olan bütün davalar genel mahkemelerde görülür.
Asliye Hukuk Mahkemesinin Görev Alanı Nedir?
- Mal Varlığına İlişkin Davalarda Görev:
Dava konusu para veya para ile ölçülebilen bir şey olan davalar mal varlığına ilişkin davalardır.
“Asliye hukuk mahkemelerinin görevi
MADDE 2- (1) Dava konusunun değer ve miktarına bakılmaksızın malvarlığı haklarına ilişkin davalarla, şahıs varlığına ilişkin davalarda görevli mahkeme, aksine bir düzenleme bulunmadıkça asliye hukuk mahkemesidir.
(2) Bu Kanunda ve diğer kanunlarda aksine düzenleme bulunmadıkça, asliye hukuk mahkemesi diğer dava ve işler bakımından da görevlidir.”
Hukuk Muhakemesi Kanunu madde 2’deki düzenlemede de görüldüğü üzere mal varlığına ilişkin her dava asliye hukuk mahkemesinde görülür.
Davacı tarafından dava konusu değer dava dilekçesinde gösterilmezse yargıç değerin gösterilmesi için davacıya süre verir. Dava değeri gösterilene kadar dava dilekçesini işleme koymamalıdır.
- Kişi Varlığı Haklarına İlişkin Davalarda Görev:
Kişi varlığı hakları, para ile ölçülemeyen, devredilemeyen, şahsın daha çok manevi dünyasına ilişkin haklardır. Kişi haklarına ilişkin davalar yasada özel bir düzenleme olmadığı sürece asliye hukuk mahkemesinde görülür.
Sulh Hukuk Mahkemesinin Görev Alanı Nedir?
Sulh Hukuk Mahkemesinin görev alanına giren davalar sınırlı sayıdadır. Bunlar Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 4’te sayılmıştır. Sayılanlar dışındaki davalar yasalarda aksine bir düzenleme bulunmadıkça asliye hukuk mahkemesinde görülür.
“Sulh hukuk mahkemelerinin görevi
MADDE 4- (1) Sulh hukuk mahkemeleri, dava konusunun değer veya tutarına bakılmaksızın;
- Kiralanan taşınmazların, 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununa göre ilamsız icra yoluyla tahliyesine ilişkin hükümler ayrık olmak üzere, kira ilişkisinden doğan alacak davaları da dâhil olmak üzere tüm uyuşmazlıkları konu alan davalar ile bu davalara karşı açılan davaları,
- Taşınır ve taşınmaz mal veya hakkın paylaştırılmasına ve ortaklığın giderilmesine ilişkin davaları,
- Taşınır ve taşınmaz mallarda, sadece zilyetliğin korunmasına yönelik olan davaları,
Bu Kanun ile diğer kanunların, sulh hukuk mahkemesi veya sulh hukuk hâkimini görevlendirdiği davaları, görürler.”
Sulh hukuk mahkemelerinin görev alanı üç grupta toplanabilir:
- Dava konusunun değer ve tutarına bakılmaksızın sulh hukuk mahkemesinin görev alanına giren dava ve işler; Kira uyuşmazlıklarından doğan davalar, paylaşma ve ortaklığın giderilmesi davaları, taşınır ve taşınmaz mallarda, yalnızca zilyetliğin korunmasına yönelik olan davalar.
- Başka mahkemelerin görevine girmeyen çekişmesiz yargı işleri; Çekişmesiz yargı işlerinde aksine bir düzenleme yoksa sulh hukuk mahkemesi görevlidir.
- Diğer kanunların sulh hukuk mahkemesini görevlendirdiği dava ve işler; Derneğin kendiliğinden sona erdiğinin tespiti istemi (TMK madde 87), vasiyetnamenin açılıp okunması istemi (TMK madde 596/1) gibi örnekler verilebilir.
Görevsizlik Kararı Nedir?
Görevsizlik kararı, mahkemenin önündeki davaya bakma yetkisinin olmadığını açıkladığı karardır.
Mahkeme yargılamanın her aşamasında görevsizlik kararı verebilir. Hüküm kesinleştikten sonra görevsizlik kararı verilemez. Görevsizlik karar duruşma yapılmadan dosya üzerinden verilir. Görevsizlik kararı, usule ilişkin son karardır.
Dava konusu miktar veya değeri üç bin Türk Lirasını geçmeyen görevsizlik kararları kesindir. Bunun dışındaki görevsizlik kararları için istinaf kanun yoluna başvurulabilir. Ancak manevi tazminat davaları için miktarın bir önemi yoktur.
Görevsizlik Kararının Sonuçları Nelerdir?
- Görevsizlik kararı veren mahkeme, kararında görevli mahkemeyi belirtir. Ancak dosyayı re’sen görevli mahkemeye göndermez.
- İki haftalık kesin süre içerisinde taraflardan birinin başvurusu üzerine dosya görevli mahkemeye gönderilir.
- Süresi içerisinde görevli mahkemeye gönderilmesi isteminde bulunulmazsa dava açılmamış sayılır ve görevsizlik kararı veren mahkemece bu konuda re’sen karar verilir.
Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Nisanur KARABACAK
