Göçmen Kaçakçılığı Suçu ve Cezası (TCK m. 79)

Doğrudan veya dolaylı olarak çıkar elde etmek amacıyla hukuka aykırı olarak bir yabancıyı Türkiye’ye sokmak ve ülkede kalmasına; bir Türk vatandaşı veya yabancının Türkiye dışına çıkmasına olanak sağlamaktır.

Göçmen Kaçakçılığı Suçu Nedir?

Göçmen kaçakçılığı suçu, Birleşmiş Milletler himayesinde yapılan sınıraşan örgütlü suçlarla mücadeleye ilişkin sözleşmeler ve bu sözleşmelere yapılan ek protokollerin T.B.M.M. tarafından onaylanmasından sonra Türk hukukuna girmiştir.

Sınıraşan suç, Birleşmiş Milletler Suçu Önleme ve Ceza Adaleti Birimi (United Nations Crime Prevention and Criminal Justice Branch) tarafından ülke sınırlarını aşan, birden fazla ülkenin yasalarını ihlal eden veya başka ülkeler üzerinde de etki doğuran cezai fiiller olarak tanımlanmıştır.

Sınıraşan suçlar, çoğunlukla organize suç olarak gerçekleşseler dahi, aslında tek bir kişinin de sınıraşan bir suçu işlemesi mümkündür.

Göçmen kaçakçılığı, doğrudan veya dolaylı olarak, mali veya diğer bir maddi çıkar elde etmek için, bir kişinin vatandaşlığını tanımadığı veya sürekli ikametgâh sahibi olmadığı bir taraf devlete yasa dışı girişinin sağlanmasıdır.

Göçmen Kaçakçılığında Korunan Hukuki Yarar (Değer) Nedir?

Göçmen kaçakçılığı birkaç hukuki değeri aynı zamanda korumaktadır. Bunlar göçmen insanların malvarlığı, vücut bütünlükleri yaşam hakları ve onurlarıdır.

Ayrıca kamu ekonomisi ve kamu düzeni ve güvenliği de korunmaktadır. Göçmenler ucuz iş gücü olur ve bu kişilerin suça karışma oranları yüksektir.

Suçun hukuki konusu göçmenlerin malvarlığı değerleridir. Maddi konusu taşınır veya taşınmaz bir mal veya para olabilir.

Göçmen Kaçakçılığında Fail

Göçmen kaçakçılığı suçunun faili herhangi bir kişi olabilir. Ancak failin kamu görevlisi olması ve kamu görevlisinin görevi gereği olarak elinde bulundurduğu araç ve gereçleri bu suçun işlenmesi sırasında kullanmış olması halinde verilecek ceza, TCK m.266 uyarınca arttırılacaktır.

Kara, Deniz ve Hava Yoluyla Göçmen Kaçakçılığına Karşı Protokol’ün 5. maddesi, göçmenlerin cezai kovuşturmaya tabi tutulamayacağını düzenlemektedir. Yani göçmenler, suçun faili olamazlar.

Göçmen kaçakçılığı suçunun bir tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde ise, tüzel kişi hakkında TCK m.60’da sayılan güvenlik tedbirlerine hükmolunacaktır. Bu tedbirler, bir kamu kurumunun verdiği izne dayalı olarak faaliyette bulunan özel hukuk tüzel kişisinin organ veya temsilcilerinin iştirakiyle ve bu iznin verdiği yetkinin kötüye kullanılması suretiyle tüzel kişi yararına işlenen kasıtlı suçlardan mahkûmiyet halinde, iznin iptaline karar verilmesidir.

Bununla birlikte TCK m.60/3’te belirtildiği üzere, bu tedbirlerin uygulanmasının işlenen fiile nazaran daha ağır sonuçlar ortaya çıkarabileceği durumlarda hâkim bu tedbirlere hükmetmeyebilir.

Göçmen Kaçakçılığında Mağdur

Suçun mağduru herhangi bir kimse olabilir.

Türk Ceza Kanunu’nun 79. maddesinin ikinci fıkrasında yapılan değişiklik neticesinde, suçun, mağdurların hayatı bakımından bir tehlike oluşturması, onur kırıcı bir muameleye maruz bırakılarak işlenmesi halinde faile verilecek ceza arttırılacaktır.

Bu düzenlemede kanun koyucu “göçmenlerin” ifadesini kullanabilecekken, “mağdurların” ifadesini kullanmayı tercih etmiştir. Bir başka deyişle, göçmenlerin suçun mağduru olduğunu kabul etmiştir.

Mağdur ülkeye yasal olmayan yollardan sokulan, ülkede kalmasına izin verilen veya yurt dışına çıkarılan vatandaş veya yabancının kendisidir.

Göçmen kaçakçılığı suçu ile sınır güvenliği zedelenen devletler, suçtan zarar görmektedir. Sınır güvenliği ihlal edilen devletlerin kamu ekonomisi, kamu güvenliği ve kamu düzeni tehlikeye düşmektedir.

Göçmen Kaçakçılığı Suçunun Maddi Unsuru

Suçun konusu, “suçun cismini teşkil eden insan veya şey” olarak tanımlanmaktadır. Göçmenler aynı zamanda suçun maddi konusunu oluştururlar.

Suçun maddi unsuru Türk vatandaşı olmayan kimsenin yasal olmayan yollarla;

• Ülkeye sokulması
• Ülkede kalmasına olanak sağlanması
• Ülke dışına çıkma olanağı sağlanması veya Türk vatandaşının ülke dışına çıkmasına imkân sağlanmasıdır.

Yabancının yasal yollardan ülkeye girmesi, ancak oturma süresi sona erdiği halde yasal olmayan yollardan maddi menfaat temin ederek oturma süresinin uzatılması imkânının sağlanması halinde de söz konusu suçun maddi unsuru gerçekleşmiş olacaktır.

Türkiye Cumhuriyeti’nin hakimiyetini sürdürdüğü kara toprak parçası, göller, iç deniz, karasuları ülke sayılır.

Ülke sayılan toprak parçasına veya karasularına girme veya buralarda kalma veya buralardan hukuka aykırı olarak yurt dışına çıkarma anında suç tamamlanır.

Seçimlik hareketli bir suçtur. Kanununun öngördüğü birkaç hareketin yapılması halinde de tek suç meydana gelecektir.

Serbest hareketli bir suçtur. Ülkeye sokma veya kalmasına imkân sağlama veya yurt dışına çıkarmaya imkân sağlama çeşitli şekillerde işlenebilir.

İcrai hareketle işlenebileceği gibi ihmali hareketle de işlenebilir. Bir yabancının yasadışı yollardan ülkede kalmasını sağlayan bir failin fiilini fark eden yabancılar servisinde çalışan bir kamu görevlisinin olaya göz yumması halinde fiil ihmali hareketle suça iştirak olacaktır.

Göçmen kaçakçılığı suçunun oluşumu için, bir zararın ortaya çıkmış olması aranmaz, fiilin korunan hukuksal değeri tehlikeye düşürebilecek nitelikte olması, suçun oluşumu için yeterlidir. Göçmen kaçakçılığı suçu, bir soyut tehlike suçudur.

Göçmen Kaçakçılığı Suçunun Manevi Unsuru

Suçun manevi unsuru maddi yarar elde etme maksadıdır. Söz konusu yarar doğrudan olabileceği gibi dolaylı da olabilir.

Maddi menfaatin haksız olması gerekmez örneğin kaçak olduğunu bildiği göçmene rayiç bedel üzerinden evini kiralayan ev sahibi bu suçu işlemiş olur.

Fail fiili yarar elde etmek maksadıyla işlemelidir. Yararın gerçekten elde edilmesi zorunlu değildir. Suçun manevi unsuru özel kasıttır.

Suçun manevi unsurunun özel kasıt olması halinde, irade bilinçli bir şekilde neticeyi de kapsadığından, olası kasıtla işlenmesi mümkün değildir.

Göçmen Kaçakçılığı Suçuna Teşebbüs

Göçmen kaçakçılığı suçu sırf hareket suçudur. Hukuka aykırı olarak yabancının ülkeye sokulması veya ülkede kalmaya imkân sağlanması, vatandaş veya yabancının yurt dışına çıkarılması ile tamamlanır.

Yabancının ülkede kalması veya Türk veya yabancının ülke dışına çıkmasına imkân sağlanması kesintisiz suçtur.

İcra hareketlerinin başlaması ve ancak tamamlanamadan kesilmesi halinde suç teşebbüs aşamasında kalacaktır.

İçinde eşya olduğu deklare edilen Tır aracının göçmen işçi dolu olarak gümrük çıkış kapısında yakalanması halinde suça teşebbüs söz konusu olacaktır. Suçun teşebbüs aşamasında kalması halinde de faile tamamlanmış suçun cezası ile cezalandırılır.

Hazırlık hareketleri ile icra hareketleri ayrımını dikkatle yapmak gerekir. Örneğin bir kişinin yabancıları yurt dışına çıkarmak için bir tekne satın alması fiilinde bu hareket hazırlık hareketidir veya göçmenlerde pazarlık yapmak bir hazırlık hareketidir.

Bu maksatla göçmenlerden para almak hazırlık hareketidir. İcra hareketi değildir. Göçmenlerden para alıp bu suçu işlemeyen kişi bu suçu değil dolandırıcılık suçunu işlemiş olur.

Göçmen Kaçakçılığı Suçunda İçtima

Hukuka aykırı yollardan göçmenleri ülkeye sokmak veya ülke dışına çıkarmak için sahte evrak düzenlemek halinde hem göçmen kaçakçılığı ve hem de sahtekârlık, sahte belge kullanmak suçları oluşacak, fail gerçek içtima hükümleri gereği iki suçtan cezalandırılacaktır.

Göçmen kişilerin yurda sokulmaları, yurt dışına çıkarılmaları için taşınmaları esnasında havasızlıktan ölüm, yaralanma ve sakatlanmalar olması halinde hem göçmen kaçakçılığı ve hem de öldürme veya yaralama suçları meydana gelecektir.

Bir tır kamyonunda havasızlıktan ölüm, teknenin yetersizliğinden batma halinde ölen insan sayısınca olası kastla veya taksirle insan öldürme suçu gerçekleşecek, failler gerçek içtima hükümleri gereği birkaç suçtan dolayı cezalandırılacaktır.

Suçun tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, tüzel kişilere özgü güvenlik tedbirleri uygulanacaktır.

Göçmen Kaçakçılığı Suçunda Cezayı Ağırlaştıran Sebepler

Göçmen kaçakçılığının birden fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi ağırlaştıran sebeplerdendir.

Birlikte işlemek, suçu işlemek için asli fail olarak en az iki kişinin işbirliği yapması demektir.

Göçmen kaçakçılığının bir örgütün faaliyeti çerçevesinde yapılması ceza artırım nedeni sayılmıştır. Eğer göçmen kaçakçılığı yapmak için bir örgüt kurulmuşsa failler TCK m. 220 uyarınca cezalandırılacaklardır.

Kaçakçılık konusu olan insanların hayatları için bir tehlike doğmuş olması da ağırlatıcı nedendir.

Mağdurların mutlaka yaralanmış veya ölmüş olmalarına gerek yoktur. Fırtınalı bir havada derme çatma tekne ile kaçakçılık yapıldığında bu bent uygulanma alanı bulur. Eğer göçmen ölmüş veya yaralanmışsa kaçakçı kasten veya taksirle öldürme ve yaralama suçundan cezalandırılacak.

Bu durumda bu nitelikli hal değil TCK m. 79/1’deki temel göçmen kaçakçılığından ceza verilecektir.

Kaçakçılık konusu olan insanların onur kırıcı bir muameleye maruz kalmaları ağırlatıcı sebep sayılmıştır.

Göçmen Kaçakçılığı Suçunun Cezası Nedir?

Göçmen kaçakçılığı suçunun faili üç yıldan sekiz yıla kadar hapis ve on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.

Göçmenler için hayati tehlike doğar ve onur kırıcı muameleye maruz kalırlarsa cezalar yarısından üçte ikisine artırılır.

Birden fazla kişi tarafından birlikte işlenirse ceza yarı oranında artırılır.

Bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenirse ceza yarısından bir katına kadar artırılır.

Göçmen Kaçakçılığı Suçu Şikâyete Tabi Midir?

Göçmen kaçakçılığı suçu, şikâyete tabi suçlar arasında değildir.

Göçmen Kaçakçılığı Suçu Adli Para Cezasına Çevrilebilir Mi?

Adli para cezası, işlenen bir suça karşılık hapis cezasıyla birlikte veya tek başına uygulanabilen bir yaptırım türüdür.

Göçmen Kaçakçılığı Suçunda Hükmün Açıklanmasının Geriye Bırakılması Kararı

CMK madde 231’e göre; Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilmesi için;

1. Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış bulunması,
2. Mahkemece, sanığın kişilik özellikleri ile duruşmadaki tutum ve davranışları göz önünde bulundurularak yeniden suç işlemeyeceği hususunda kanaate varılması,
3. Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi, gerekir.

Göçmen kaçakçılığı suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezası hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilemez.

Göçmen Kaçakçılığı Suçunda Uzlaşma

Uzlaşma, suçu işleyen kişi ile suçun mağduru olan şahsın bir uzlaştırmacı aracılığıyla iletişim kurarak anlaşmasıdır.

Göçmen kaçakçılığı suçu, uzlaşmaya tabi suçlardan değildir.

Göçmen Kaçakçılığı Suçunda Zamanaşımı

Göçmen kaçakçılığı suçu nedeniyle yapılan yargılamalarda olağan dava zamanaşımı süresi 15 yıldır.

Göçmen Kaçakçılığı Suçunda Görevli Mahkeme

Göçmen kaçakçılığı suçunda görevli mahkeme asliye ceza mahkemesidir.

Göçmen Kaçakçılığı Suçu Yargıtay Kararları

Yargıtay 8. CD’nin 29.11.2001 ve 2001/13076-16645 sayılı kararında örneğin: “…sanık İ’ın hükmü temyiz etmeyen diğer sanıklarla tam bir işbirliği, organizasyon ve eylemli paylaşım anlayışı içerisinde hareket ettiği İran uyruklu sanık M.’nin son altı ay içerisinde çok sayıda göçmeni yasa dışı yollara Irak’tan İran’a, oradan da Türkiye’ye geçirerek Van’a getirdiği ve bu aşamada Irak uyruklu M.’nin de devreye girerek sanıklar Z. ve S.’in ev ve müştemilatında barındırdıkları, bu göçmenlerin değişik zaman ve sayılarla yüksek ücret karşılığı yurt dışından yasa dışı yollarla yurt içine girişlerinde ve yurt içinde seyahatlerinde kolaylık sağlamak konusunda sanığın adları geçenlerle önceden anlaşıp birleştiğinin anlaşılmasına ve eyleminin mahkemece TCK’nın 313. maddesi kapsamında nitelendirilip yazılı biçimde uygulama yapılmasında bir isabetsizlik bulunmamıştır.”.

Yargıtay CGK., E. 2007/234 K. 2008/16 T. 5.2.2008 “Yurtdışına kuru yük nakleden Ş….. isimli geminin eski tayfası olan sanık R…… U…’un temin ettiği beşi Türk biri yabancı uyruklu toplam altı kişiyi para karşılığında kaçak olarak yurtdışına göndermek üzere geminin personeli olan sanık A… B…. ile 11.04.2003 tarihinde görüşüp anlaştığı, sanıklardan Ö…. K…..’ın işlettiği restaurantta gerçekleşen ve yine gemi personeli olan sanık İ…… C………’nun da hazır bulunduğu bu görüşme sonrasında aynı gece sanık Özgür’ün teknesiyle göçmenleri geminin yakınına kadar götürdüğü, yolculuğun kalan bölümünü sanık R…… U…’un kullandığı botla tamamlayan göçmenlerin gemi personeli olan sanıklar B….. Y…. ile A… B…. tarafından gemiye çıkartılarak ambara gizlendiği, henüz Güllük Limanı açığında Türk Karasuları içinde demirli bulunan gemideki kaçakları ertesi günü fark eden gemi kaptanının durumu jandarma ve sahil güvenlik birimlerine bildirdiği, götürüldükleri karakolda sanıklardan İ…… C………’nun telefonuna gelen bir mesaj üzerine Güllük Kasabası yol ayrımında para karşılığında yurt dışına yasadışı yollardan çıkmak isteyen altı göçmenin daha yakalandığı, sanık İ…… C………’nun kaçamaklı ikrarı, diğer sanıkların anlatımları, göçmenler N…… D… ile N…… S…..’in beyanları ve kolluk tarafından düzenlenen 12.04.2003 günlü tutanak içeriğinden kuşkuya yer bırakmayacak biçimde anlaşılmaktadır.”

Ceza avukatı; tarafların hak kayıplarının önüne geçilebilmesi amacıyla gerek soruşturma gerekse de kovuşturma aşamasında büyük önem taşımaktadır. Herhangi bir ceza yargılamasının tarafı olmanız halinde Ekin Hukuk Bürosu ile iletişime geçerek ceza hukuku alanında tecrübeli avukatlarımızdan hukuki destek alabilirsiniz.

Av. Ahmet EKİN & Şevval Asude DOĞAN