Eser Sözleşmesi Nedir?

Eser Sözleşmesi Nedir?

Bir Eser Meydana Getirme: Bu unsurun gerçekleşmesi için gereken sözleşme konusu, maddi veya maddi olmayan şeyler olabilir. Önemli olan sözleşme konusunun, sonuca yönelik vaat edilmeye elverişli olmasıdır.

Ücret Ödenmesi veya Ücret Ödemenin Vaat Edilmesi: Bu unsur sözleşmenin asli unsuru olup iş sahibi, meydana getirilecek eser karşılığında ücret ödemeyi taahhüt etmelidir.

Tarafların Anlaşması: Tarafların sözleşme unsurları konusunda anlaşmaları gereklidir.

Eser Sözleşmesinde Yüklenicinin Borçları Nelerdir?

Yüklenicinin İşi Sadakat ve Özenle Yapma Borcu

Yüklenicinin bu borcu TBK md.472/2-3’te düzenlenmiştir. Bu maddede aynen; malzeme, iş sahibi tarafından sağlanmışsa, yüklenicinin, onları gereken özeni göstererek kullanmakla ve bundan dolayı hesap ve artanı geri vermekle yükümlü olduğunu ve eser meydana getirilirken, iş sahibinin sağladığı malzemenin veya eserin yapılması için gösterdiği yerin ayıplı olduğu anlaşılır veya eserin gereği gibi ya da zamanında meydana getirilmesini tehlikeye düşürecek başka bir durum ortaya çıkarsa, yüklenicinin bu durumu hemen iş sahibine bildirmek zorunda olduğunu ve bildirmezse de bundan doğacak sonuçlardan sorumlu olacağı düzenlenmiştir.

Yüklenicinin İşi Doğrudan Doğruya Kendisinin Yapması Borcu

Kural olarak yüklenicinin, sözleşme konusu olan eseri bizzat kendisinin meydana getirmesi veya kendisinin yönetimi altında meydana getirilmesi gerekmektedir. Bunun istisnası ise borcun yüklenici tarafından şahsen ifa edilmesinin, yüklenicinin kişisel niteliklerinin ifa için önemli olmaması sebebiyle gerekli olmadığı hallerdir.

Yüklenicinin Araç, Gereç ve Malzeme Sağlama Borcu

Tarafların aksine bir anlaşmama yapmaması durumunda, eserin meydana getirilmesi içi gerekli olan araç ve gereçleri, yüklenici sağlayacaktır.

Yüklenicinin Genel İhbar Yükümlülüğü

Yüklenici, eseri meydana getirirken, iş sahibinin sağladığı araç ve gerecin veya eserin meydana getirileceği yerin ayıplı olduğunu anlar veya eserin zamanında ya da taahhüt edildiği gibi meydana getirilmesini tehlikeye düşürecek başka bir durum fark ederse, bunu iş sahibine derhal bildirmek zorundadır. Bildirmezse bundan doğacak sonuçlardan sorumlu olacaktır.

Yüklenicinin İşe Zamanında Başlama ve Devam Etme Borcu

Yüklenicinin bu borcu, meydana getirilecek eserin teslim edileceği günün sözleşmede belirlenip belirlenmeme koşuluna göre farklılık gösterecektir.

Taraflar sözleşmede, eserin teslim edilmesi için belli veya belli edilebilir olan bir gün kararlaştırmamış veya işin niteliğinden dolayı da böyle bir süre çıkarılamayacak durumda ise, yüklenicin sözleşme yapılır yapılmaz işe başlaması gerekmektedir. Aksi halde yüklenici, iş sahibi tarafından ihtar çekilerek temerrüde düşürülecektir.

Teslim süresi kararlaştırılan işlerde, TBK md.473/1’e göre aynen, yüklenicinin işe zamanında başlamaması veya sözleşme hükümlerine aykırı olarak işi geciktiresi ya da iş sahibine yüklenemeyecek bir sebeple ortaya çıkan gecikme yüzünden bütün tahminlere göre yüklenicinin işi kararlaştırılan zamanda bitiremeyeceği açıkça anlaşılırsa iş sahibinin, teslim için belirlenen günü beklemek zorunda olmaksızın sözleşmeden dönebileceği belirtilmiştir.

Yüklenicinin Meydana Getirdiği Eseri Teslim Etme Borcu

Yüklenici, meydana getirdiği eseri teslim etmek durumundadır. Sözleşmede ifa yerinin belirlenmemesi durumunda; sözleşme konusu taşınır ise TBK md.89’a göre ifa yeri belirlenecek, taşınmaz ise ifa yeri taşınmazın bulunduğu yer olacaktır. İfa zamanının sözleşmede kararlaştırılmaması durumunda da işin niteliğine göre ifa zamanı belirlenecektir.

Yüklenicinin Ayıp Sebebiyle Sorumluluğu Nasıl Doğar?

Yüklenicinin ayıptan doğan sorumluluğu TBK md.474-478 arasında düzenlenmiş olup şartları şöyledir:

• Yüklenici, sözleşme konusu eseri tamamlayıp iş sahibine teslim etmiş olmalıdır.
• Teslim konusu eser, ayıplı olmalıdır.
• Ayıp, iş sahibine yüklenememelidir.
• İş sahibi eseri kabul etmemiş olmalıdır.
• İş sahibi gözden geçirme ve bildirim külfetlerini yerine getirmiş olmalıdır.

Bu şartların sağlanmış olması durumunda iş sahibi, ayıp sebebiyle sorumluluğa ilişkin seçimlik haklarını kullanabilecektir. Bu haklar:

Sözleşmeden Dönme

TBK md.475/1’e göre eser, iş sahibinin kullanamayacağı veya hakkaniyet gereği kabule zorlanamayacağı ölçüde ayıplı ya da sözleşme hükümlerine aynı ölçüde aykırı olunursa, iş sahibi sözleşmeden dönebilir. İş sahibinin sözleşmeden dönmesiyle, sözleşme geçmişe etkili olarak ortadan kalkacaktır.

Bedelden İndirim Talebi

Eserde bulunan ayıp veya sözleşmeye aykırılığın, sözleşmeden dönmeyi haklı gösterecek bir ağırlık taşımaması durumunda iş sahibi, TBK md.475/2’ye dayanarak, “eseri alıkoyup ayıp oranında bedelden indirim isteme” seçimlik hakkını kullanabilecektir.

İş Sahibinin Ayıplı Eserin Onarılmasını Talep Etme Hakkı

İş sahibinin bu seçimlik hakkı kullanabilmesi için; indirim talebinde olduğu gibi ayıp veya aykırılığın, sözleşmeden dönmeyi haklı gösterecek bir ağırlık taşımaması, ayıbın giderilmesinin mümkün olması ve bu gidermenin aşırı masrafa yol açmaması gereklidir. Şartların gerçekleşmiş olması ve sonucunda da hakkın kullanılmasıyla birlikte yüklenicinin, masrafı kendine ait olmak üzere ayıbı giderme borcu doğacaktır.

Zararın Tazminini İsteme

TBK md.475/2’ye göre, iş sahibi yukarıda belirtilen seçimlik hakları kullanmanın yanında ayıp sonucu ortaya çıkan zararının tazmin edilmesini de talep edebilir.

Yüklenicinin Ayıba Karşı Sorumluluğu Nasıl Sona Erer?

Eserin ayıplı olması, yüklenicinin açıkça yaptığı ihtara karşın, iş sahibinin verdiği talimattan doğmuş bulunur veya herhangi sebeple iş sahibine yüklenebilecek olursa iş sahibi, ayıptan doğan haklarını kullanamaz.  Örnek olarak, ayıp sebebinin iş sahibinin tavsiye ettiği malzemeden kaynaklanması verilebilir.

TBK md.477/1’e göre eserin açıkça veya örtülü olarak kabul edilmesinden sonra yüklenici, her türlü sorumluluktan kurtulacaktır. Sorumluluktan kurtulma için ayıbın teslim sırasında açıkça göze çarpması gerekmektedir. Yüklenicinin kasten sakladığı ve usulüne göre gözden geçirme sırasında fark edilemeyecek olan ayıplar için yüklenici, iş sahibinin kabulüne rağmen sorumlu tutulacaktır. İş sahibinin bu ayıbı öğrenir öğrenmez yükleniciye bildirmesi gereklidir.

TBK md.478’e göre, yüklenici ayıplı bir eser meydana getirmişse, bu sebeple açılacak davalar, teslim tarihinden başlayarak, taşınmaz yapılar dışındaki eserlerde iki yılın; taşınmaz yapılarda ise beş yılın ve, yüklenicinin ağır kusuru varsa, ayıplı eserin niteliğine bakılmaksızın yirmi yılın geçmesiyle zamanaşımına uğrayacaktır.

Eser Sözleşmesinde İş Sahibinin Borçları Nelerdir?  

Eser sözleşmesinde iş sahibinin, malzemeyi sağlama ve verdiği malzemenin kendisince bilinip yüklenicinin özüne çarpmayacak tehlikeli veya işi etkileyecek diğer niteliklerinden yükleniciyi haberdar etme borcu ve eserin ayıplı olup olmadığını gözden geçirme ve tespit ettiği ayıpları bildirme külfeti bulunmaktadır.

Eser sözleşmesinde iş sahibinin bedeli ödeme borcu bulunmaktadır. Ücret miktarı sözleşmede belirlenmemişse, eserin değeri ve yüklenicinin gideri dikkate alınarak bedel belirlenecektir. Belirlenememesi durumunda riziko iş sahibine aittir. TBK md.480’e göre aynen, bedel götürü olarak belirlenmişse yüklenici, eseri o bedelle meydana getirmekle yükümlüdür. Eser, öngörülenden fazla emek ve masrafı gerektirmiş olsa bile yüklenici, belirlenen bedelin arttırılmasını isteyemez. Eser, öngörülenden az emek ve masrafı gerektirmiş olsa bile iş sahibi, belirlenen bedelin tamamını ödemekle yükümlüdür.

TBK md.480/2’ye göre aynen, başlangıçta öngörülemeyen veya öngörülebilip de taraflarca göz önünde tutulmayan durumlar, taraflarca belirlenen götürü bedel ile eserin yapılmasına engel olur veya son derece güçleştirirse yüklenici, hâkimden sözleşmenin yeni koşullara uyarlanmasını isteme, bu mümkün olmadığı veya karşı taraftan beklenemediği takdirde sözleşmeden dönme hakkına sahiptir. Dürüstlük kurallarının gerektirdiği durumlarda yüklenici, ancak fesih hakkını kullanabilecektir.

Eser Sözleşmesi Nasıl Sona Erer?

1- Eser sözleşmesi, tarafların sözleşmesinin sona ermesi konusunda karşılıklı olarak anlaşılmasıyla sona erebilmektedir.

2- Eser sözleşmesi, sözleşmede keşif bedelinin yaklaşık olarak tespit edilip, masrafların tutarının da bu bedelin aşırı derecede üzerine çıkmasıyla birlikte iş sahibinin sözleşmeden dönmesiyle sona erebilmektedir.  Bunun için, keşif bedelinin aşırı oranda aşılmasına iş sahibinin sebebiyet vermemesi ve yüklenicinin eseri, yaklaşık bedelle meydana getirmekten kaçınması gerekmektedir.

3- TBK md.484’ göre, İş sahibi, eserin tamamlanmasından önce yapılmış olan kısmın karşılığını ödemek ve yüklenicinin bütün zararlarını gidermek koşuluyla sözleşmeyi feshedebilir.

4- TBK md.483/1’e göre aynen, eser teslimden önce beklenmedik olay sonucu yok olursa iş sahibi, eseri teslim almada temerrüde düşmedikçe yüklenici, yaptığı işin ücretini ve giderlerinin ödenmesini isteyemez. Bu durumda malzemeye gelen hasar, onu sağlayana ait olur. Eserin parça borcu niteliğinde olup, teslim edilmeden önce yok olması durumunda sözleşme, ifa imkânsızlığı sebebiyle sona erecektir.

Stj. Av. Gamze Sema Ekici & Av. Ahmet EKİN