Elbirliği Mülkiyeti Nedir?

Elbirliği mülkiyeti, birden fazla kişinin, belirli bir mal veya malvarlığı üzerindeki mülkiyet hakkını, paylara ayrılmaksızın ortaklaşa sahip olduğu bir mülkiyet türüdür.

Türk Medeni Kanunu’nun 701. maddesi uyarınca, bu mülkiyet türü, yasal düzenlemeler veya kanunda öngörülen sözleşmeler neticesinde oluşur ve bu mülkiyet biçiminde her bir ortak, mülkiyetin tamamı üzerinde hak sahibidir. Yani, mülkiyetin belirli bir kısmı değil, tamamı üzerinde ortak bir sahiplik söz konusudur. Bu mülkiyet türü, çoğunlukla aralarında özel bir bağ bulunan kimseler arasında, örneğin mirasçılar arasında görülür.

Elbirliği Mülkiyetinin Özellikleri ve Kurulması

Elbirliği mülkiyetinde, ortakların belirlenmiş, somut payları bulunmaz; her bir ortak, mülkiyetin tamamına ilişkin hak sahibidir.

Bu tür mülkiyette ortaklar arasında bir tüzel kişilik bulunmaz; mülkiyet hakkı, doğrudan doğruya bu kişilere aittir. Ancak, elbirliği mülkiyeti, yalnızca tek tek eşyalar üzerinde kurulabilir; bir malvarlığının tamamı üzerinde elbirliği mülkiyeti tesis edilmez.

Elbirliği mülkiyetinin kurulabilmesi için iki temel koşulun varlığı gereklidir:

• Elbirliği Ortaklığı: Bu ortaklık, ya yasal bir olay ya da hukuki bir işlemle oluşur. Hukuki olaylarla meydana gelen elbirliği ortaklıkları arasında en yaygın olanı miras ortaklığıdır. Bir kimsenin ölümüyle mirasçılar, miras kalan malvarlığı üzerinde bir elbirliği ortaklığı oluştururlar. Bunun dışında mal ortaklığı rejimi, edinilmiş mallarda ortaklık, aile malları ortaklığı ve adi ortaklık gibi durumlarda da elbirliği mülkiyeti söz konusu olabilir.
• Mülkiyetin Ortaklar Tarafından Kazanılması: Bu, ortaklığın kuruluşunda veya sonrasında gerçekleşebilir. Ortaklar, ortaklık kapsamında mülkiyeti birlikte edinirler.

Elbirliği Mülkiyetinin Hükümleri

Elbirliği mülkiyetinde ortakların hak ve yükümlülükleri, topluluğu oluşturan yasa veya sözleşme hükümleri çerçevesinde belirlenir. Yasada veya sözleşmede aksi bir hüküm bulunmadığı sürece, mülkiyetin yönetimi ve tasarrufu için tüm ortakların oybirliği ile karar alması gerekir. Ayrıca, ortaklardan biri, topluluk adına borçlandırıcı işlemler yapabilir ve bu işlemler tüm ortakları bağlayıcı nitelik taşır.

Elbirliği mülkiyetinde, ortakların somut ve bağımsız bir payı bulunmadığından, herhangi bir ortak tek başına tasarruf yetkisine sahip değildir. Ancak ortaklık tasfiye edildiğinde her bir ortağa düşecek paya “katılma payı” veya “tasfiye payı” denir. Bu payın devri, ortaklık sıfatını devretmez, sadece tasfiye sonucunda elde edilecek pay üzerinde hak sahibi olma yetkisi verir.

Elbirliği Mülkiyetinin Korunması ve Borçların Durumu

Ortakların her biri, topluluk adına hakların korunması için gerekli hukuki yollara başvurabilir ve bu koruma tüm ortaklar için geçerlidir. Ortakların birbirlerine karşı açacakları davalarda ise birlikte hareket etmeleri gerekmez ve temsilci atamaya ihtiyaç duyulmaz.

Elbirliği mülkiyetinde, ortaklardan birinin borcu nedeniyle ortaklığın malvarlığına haciz konulamaz. Çünkü ortakların üzerinde belirli bir payları yoktur. Ancak, bir ortak borçluysa, alacaklı onun katılma payını haczettirebilir. Bunun için, alacaklının, ortaklığın tasfiyesini talep edip, borçluya düşecek payın haczini istemesi gerekir.

Elbirliği Mülkiyetinin Sona Ermesi

Elbirliği mülkiyeti; malın devri, topluluğun sona ermesi veya mülkiyetin paylı mülkiyete dönüştürülmesiyle sona erer. Örneğin, elbirliği mülkiyetine konu olan malın tamamen yok olması, kamulaştırılması veya üçüncü bir kişinin kazanıcı zamanaşımı yoluyla mülkiyeti elde etmesi durumunda, elbirliği mülkiyeti sona erer.

Miras ortaklığında ise bir mirasçı, tereke üzerindeki elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesini talep edebilir.

Elbirliği Mülkiyeti ile Paylı Mülkiyetin Karşılaştırılması

Elbirliği mülkiyeti ve paylı mülkiyet arasında bazı temel farklar bulunmaktadır:

• Paylı mülkiyette, malikler belirli bir eşya üzerinde belli paylara sahiptir. Elbirliği mülkiyetinde ise paylar belirli değildir; mülkiyetin tamamı üzerinde hak sahibidirler.
• Paylı mülkiyette, paydaşlar bağımsız olarak kendi payları üzerinde tasarruf edebilirken, elbirliği mülkiyetinde mülkiyet konusu mal üzerinde tasarruf işlemleri ancak oybirliği ile yapılabilir.
• Paylı mülkiyette, mülkiyetten doğan borçlarda paydaşlar, payları oranında sorumludur. Elbirliği mülkiyetinde ise ortaklar, borçlardan müteselsilen sorumludur.
• Elbirliği mülkiyeti, topluluk üyelerinin birlikte hareket etmesini gerektiren bir mülkiyet türü olarak, özellikle miras hukuku gibi alanlarda önemli bir rol oynar.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Kübra DEMİR