Donatma İştirakı Nedir?

Donatma İştirakı, Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenmiştir.

Türk Ticaret Kanunu’nun1064. maddesine göre, “Birden çok kişinin paylı mülkiyet şeklinde malik oldukları bir gemiyi, menfaat sağlamak amacıyla aralarında yapmış oldukları sözleşme gereğince, hepsi adına ve hesabına suda kullanmaları halinde donatma iştiraki vardır.”

Donatma İştirakı Anlaşması Nedir?

Donatma iştirakinden söz edilebilmesi için birden fazla kişi; bir geminin paylı mülkiyet şeklinde maliki olmak zorundadır.

Bunun yanında birden fazla gerçek veya tüzel kişinin aralarındaki anlaşma uyarınca maliki oldukları gemiyi hepsinin adına ve hesabına kazanç elde etmek amacıyla denizde kullanmaları gerekir. Nitekim bir geminin paydaş maliklerinin, maliki oldukları gemiyi birlikte işletmek üzere anlaşmaları ile donatma iştiraki kurulmuş sayılacaktır.

Donatma iştiraki sözleşmesinin yapılması herhangi bir şekle tabi değildir.

Kısacası donatma iştirakinin sözleşmesinin unsurları aşağıdaki gibidir:

• Birden fazla kişinin bir geminin paylı mülkiyet şeklinde maliki olma zorunluluğu
• Birden fazla gerçek veya tüzel kişinin maliki oldukları gemiyi hepsinin adına ve hesabına kazanç elde etmek amacıyla denizde kullanmaları

Donatma iştirakinin tüzel kişiliği yoktur. Ancak tacirler hakkındaki hükümler donatma iştiraki hakkında da uygulanır. Gemi işletilmek üzere başka bir şahsa kiralanırsa donatma iştiraki ortadan kalkar.

Donatma iştirakinin kurulması ile müşterek malikler “paydaş donatan” sıfatını taşır. Paydaş donatanların donatma iştirakindeki payları ise “iştirak payı” olarak adlandırılmaktadır.

İştirak payı, iştirak konusu geminin payı üzerindeki mülkiyet hakkı ile iştirakin diğer malvarlığı unsurları, hakları ve borçlarının gemi payı oranındaki kısmından oluşur.

Donatma İştirakinin Yönetimi

Paydaş donatanlar arasındaki hukuki ilişkiler ile donatma iştirakinin temsili ve yönetimi paydaşlar arasındaki sözleşme hükümlerine tabidir.

Donatma iştirakinin işleri, paydaş donatanların oy çoğunluğu ile verecekleri kararlara göre yürütülür; her paydaş donatanın sahip olduğu oy hakkı, onun gemideki payı veya paylarının miktarına göre belirlenir. Kararın lehinde oy verenlerin, tüm payların yarısından fazlasına sahip olmaları halinde oy çoğunluğu gerçekleşmiş sayılır.

Donatma iştiraki sözleşmesinin değiştirilmesine ilişkin veya bu sözleşmeye aykırı ya da iştirakin amacına yabancı kararlar oy birliği ile alınır.

Donatma İştiraki Halinde Gemi Müdürü Ne İş Yapar?

Donatma iştirakinin idaresi için müşterek donatanlar isterlerse bir “gemi müdürü” tayin edebilirler.

Gemi müdürü; müşterek donatanlardan biri ise oy çokluğu, dışarıdan bir şahıs ise oybirliği ile seçilir. Ancak gemi müdürü paydaş donatan olup olmaması gözetilmeksizin her zaman çoğunluk kararı ile görevden alınabilir.

Gemi müdürü, iştirak tarafından verilen yetkilerin kapsamına getirilen sınırlamalarına uymakla yükümlü olup alınan kararlara göre hareket etmek ve bu kararlara uymak zorundadır. Gemi müdürü, bu sıfatla iştirakin olağan işlerinin gerektirdiği bütün işlemleri ve hukuki tasarrufları üçüncü kişilerle yapmaya ve bu işler dolayısıyla ödenen paraları toplamaya yetkilidir.

Gemi müdürünün bu sıfatla kanuni yetkileri çerçevesinde yaptığı hukuki işlemlerden doğan bütün hak ve borçlar iştirake aittir.

Gemi müdürü kendisine özel bir yetki verilmedikçe, iştirak veya paydaş donatanlardan birinin veya birkaçının adına kambiyo taahhüdünde bulunamaz, gemi veya gemi payları üzerinde satış ya da rehin işlemleri gerçekleştiremez.

Paydaş Donatanların Hakları ve Borçları Nelerdir?

Türk Ticaret Kanunu’nun 1080. maddesine göre, Deniz alacaklarından sorumluluğun sınırlandırılmasıyla ilgili hükümler saklı kalmak üzere, paydaş donatanlar, iştirakin borçlarından dolayı üçüncü kişilere karşı iştirak payları oranında şahsen sorumludurlar.

Donatma iştirakinin tüzel kişiliği olmadığına göre onun hak ve borçları payları oranında paydaş donatanların hak ve borçları olur. Ancak bu sorumluluk bakımından deniz alacaklarından doğan sorumluluğun sınırlanması hükümleri saklı tutulmuştur.

Paydaş donatanlar arasında teselsül olmadığından herkes kendi payı oranında deniz alacaklarından doğan sınırlama hükümleri saklı kalmak koşuluyla şahsen sorumludur.

İştirak payını devreden paydaş donatan, iktisap edenle birlikte devri diğer donatanlara veya gemi müdürüne bildirmedikçe, onlarla olan ilişkilerinde paydaş donatan sayılır ve bu bildirimden önce doğmuş bütün alacaklardan dolayı onlara paydaş donatan sıfatıyla sorumlu olur.

İştirak payını devralan kişi ise iktisap anından itibaren diğer paydaş donatanlarla olan ilişkilerinde paydaş donatan sıfatı ile sorumlu olur.

 Donatma İştirakinin Sona Ermesi

Paydaş donatanların birinin iştirak payının devri veya intikali donatma iştirakinin devamına engel olmaz. Paydaş donatanlardan birinin ölümü veya iflası da donatma iştirakinin sona ermesine sebebiyet vermemektedir.

Donatma iştiraki ancak geminin kurtarılamayacak şekilde batması veya müsadere edilmesiyle sona erer.

Geminin tüm paylarının bir elde birleşmesi ya da geminin devamlı olarak deniz ticaretinde kullanılmaktan çıkarılması donatma iştirakinin sona ermesine neden olur. Geminin kiraya verilmesi bu duruma örnek olarak gösterilebilir. Dolayısıyla geminin kiraya verilmesi donatma iştirakinin sona ermesine neden olacaktır.

Bu haller dışında donatma iştiraki çoğunluk kararı ile fesih olunabilir. Geminin devri hakkındaki karar da iştirakin feshi kararı hükmündedir.

Donatma iştiraki hakkında iflasın açılmasıyla iştirak sona erer.

Haklı bir sebebe dayanarak iştirakten çıkmak isteyen paydaş donatana izin verilmezse, haklı sebebe dayanarak mahkemeden iştirakin feshini talep edebilir.

Mahkeme haklı sebebin varlığı ispat edilirse çıkmak isteyen paydaş donatanın payını almaları için diğer paydaş donatanlara süre verir. Eğer bu süre içerisinde pay diğer paydaşlarca devralınmazsa iştirakin feshine karar verilir. Sadece çıkmak isteyen paydaş donatanın şahsını ilgilendiren ve diğer paydaş donatanlardan hiçbirisi için sözleşmeye aykırılık oluşturmayan olaylar haklı sebep olarak kabul edilmez.

Deniz Ticareti Hukuku, oldukça kapsamlı bir konu olup uzmanlık gerektirmektedir. Deniz Ticareti Hukukuna ilişkin olarak herhangi bir hukuki işlemin avukat desteğiyle gerçekleştirilmesi, hak kayıplarının önüne geçecek olup bu hususta Ekin Hukuk Bürosu ile iletişime geçebilirsiniz.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av Mehmet Can CİVAN