Deniz Ticaretinde Çatma

Deniz ticaretinde çatma terimi iki veya daha fazla geminin çarpışmalarını ifade eder.

Çatmaya ilişkin hükümlerin uygulanabilmesi için çarpışan veya birbirine zarar veren vasıtaların gemi olması zorunludur. Bununla birlikte çatmaya karışan gemilerin ticaret gemisi olmaları şart değildir.

Çarpışan gemiler arasında römorkaj sözleşmesi gibi bir hukuki ilişkisi mevcut ise çatma hükümleri uygulanmaz.

Deniz Ticaretinde Çatma Zararlarından Sorumluluk

Deniz ticaretinde çatmada sorumluluk donatanın gemi adamlarının eylemlerinden sorumluluğunun özel bir halidir.

Donatanın kusuru ile meydana gelen tek taraflı bir çatmada, donatan çakma hükümleri dışında sadece TBK m.49 vd. hükümleri uyarınca sorumlu tutulabilir.

Deniz Ticaretinde Kusursuz Çatma Nedir?

Umulmayan hal veya mücbir kuvvet yüzünden meydana gelen veya neden ileri geldiği anlaşılamayan çatmalar kusursuz çatma olarak nitelendirilir.

Umulmayan hal, mutad dikkat ve ihtimama rağmen önceden kestirip önlenmesi mümkün olmayan olaydır ve her halin hususi şartlarına göre takdir edilmelidir. Mücbir kuvvet, kuvvetli sis veya şiddetli fırtına gibi gemi dışında ortaya çıkan tabii olaylardan ibarettir.

Çarpışan gemilerden biri veya hepsinin demirde olması kusursuz çatmanın mevcudiyetine engel teşkil etmez.

Kusuruz çatmada çarpışan gemilerin veya gemilerde bulunan insanların veya eşyanın çatma yüzünden uğradıkları zarara, o zarara uğrayan kişi katlanır.

Deniz Ticaretinde Bir Tarafın Kusuru ile Çatma

Deniz ticaretinde bir tarafın kusuru ile çatma; gemilerden birinin gemi adamlarının kusurlu fiillerinden ileri gelen çatmadır.

Kusur; yanlış rota takibi, yanlış manevra, aşırı sürat, sis düdüklerinin yeteri şekilde kullanılmaması, kısaca deniz trafik kurallarına aykırı hareket edilmesi halleri gibi yapılması gereken bir fiilin yapılmaması veya yapılmaması gereken bir hareketin yapılması demektir. Kusurlu çatma ile zarar arasında bir illiyet bağı bulunmalıdır.

Bir tarafın kusuru ile meydana gelen çatmada çarpışan gemilerde bulunan insanların ve eşyaların uğradığı zararlar ile çarpılan gemide meydana gelen zarardan kusurlu geminin donatını sorumludur.

Ortak Kusurlu Çatma Halinde Ne Olur?

Çarpışan gemilerin hepsinin kusurlu olması halinde, müşterek kusurlu çatmadan söz edilir. Müşterek kusurlu çatmadan sorumluluk TTK’nin 1289. maddesinde düzenlenmiştir.

Ortak kusurlu çatmada bedensel zararlardan sorumluluk Türk Ticaret Kanunu’nun 1290. Maddesinde düzenlenmiştir. Söz konusu madde uyarınca, “Çatma, çarpışan gemilerin donatanlarının veya gemi adamlarının kusurlarından ileri gelmişse, bu gemilerin donatanları, gemilerde bulunan kişilerin çatma yüzünden ölümünden veya yaralanmasından yahut sağlığının bozulmasından doğan zararlardan müteselsil sorumludur. Bununla beraber, duruma göre bu oranın tespiti mümkün olmaz veya tarafların aynı derecede kusurlu olduğu ortaya çıkarsa, taraflar eşit oranda sorumlu olurlar.”

Deniz Ticaretinde Kıyasen Çatma

Geminin bir manevrayı yapmak veya yapmamak yahut seyir kurallarına uymamak suretiyle başka bir gemiye veya gemide bulunan insanlara veya eşyaya çatma olmaksızın zarar vermesi halinde de çatma hükümleri uygulanır. Bu duruma kıyasen çatma denmektedir. Kıyasen çatma, fiilen bir çarpışmanın meydana gelmediği hallerdir.

Çatmada Tazminat Davası

Dava öncesi yaptırılacak delil tespitlerinde, çatmanın meydana geldiği yerde deniz ticareti işlerine bakmakla görevli deniz ihtisas mahkemesi, bulunmadığı takdirde asliye ticaret mahkemesi, o da yoksa ticaret davalarına bakmakla görevli asliye hukuk mahkemesi yetkilidir.

Çatma sonucu uğranılan zararın tazmini için açılacak davalar öncesinde bir ihtar düzenlemesine veya başkaca bir şekil şartının yerine getirilmesine gerek yoktur.

Davacı, zarara uğrayan geminin donatını, yük sahipleri ile gemideki yolcu ve gemi adamlarıdır. Davalı ise kusurlu geminin donatanı ve kusurlu gemi adamlarıdır. Çatma kılavuzun kusurundan ileri gelmiş ise ona karşı da dava açılabilir.

Çatmadan doğan tazminat davaları 2 yıllık bir zamanaşımına tabidir. Bu sürenin başlangıcı da çatmanın meydana geldiği tarihtir.

Deniz Ticareti Hukuku, oldukça kapsamlı bir konu olup uzmanlık gerektirmektedir. Deniz Ticareti Hukukuna ilişkin olarak herhangi bir hukuki işlemin avukat desteğiyle gerçekleştirilmesi, hak kayıplarının önüne geçecek olup bu hususta Ekin Hukuk Bürosu ile iletişime geçebilirsiniz.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av Mehmet Can CİVAN