Dava Koşulları Nelerdir?

25 Eylül 2022

0 483 3 dakika okuma süresi

Dava koşulları, uyuşmazlığın esasının mahkeme tarafından incelenebilmesi için gerekli olan, varlığı veya yokluğu yargıç tarafından davanın her aşamasında resen gözetilen ve taraflarca da eksikliği dava sürecinin her aşamasında ileri sürülebilen olgulardır.

Dava koşulları, dava açılabilmesi için değil, dava esası hakkında inceleme yapılabilmesi için gerekli olan olgulardır. Bu sebeple dava koşullarına davanın dinlenebilmesi koşulları da denmektedir.

İçindekiler

Dava Koşulları Özellikleri Nelerdir?

Dava koşullarının özellikleri şu şekilde sayılabilmektedir:

Mahkeme, dava koşullarının mevcudiyetini, davanın her aşamasında resen araştırır. Taraflar da dava koşulu eksikliğini her aşamada ileri sürebilirler.
Mahkeme dava koşulları konusunda tarafların rıza ve istemlerine bağlı değildir. Bu sebeple, taraflar, dava koşullarını taşımayan bir davanın esastan karara bağlanmasına muvafakat etmiş olsalar dahi mahkeme davayı dinlenebilir olmadığı gerekçesiyle reddetmek zorundadır.
Mahkeme, dava koşulu eksikliğini belirlediği takdirde davanın usulden reddine karar verir. Dava koşulu eksikliğinin giderilmesi mümkün ise, bunun tamamlanması için kesin süre verir. Dava koşulu yokluğundan kaynaklı olarak davanın reddi kararı, hukuksal niteliği açısından bir son karardır.
Dava koşulları oluşmadan mahkeme uyuşmazlığın esasına girmiş ve karar vermişse bu bir bozma nedeni sayılır.
Dava koşulu eksikliğinden reddedilmiş olan dava, daha sonra eksik olan dava koşulunun tamamlanmasından sonra yeniden açılabilir ve davalı bu yeni davaya karşı kesin hüküm itirazında bulunamaz.
Dava koşulları, dava tarihinden dava sona erinceye dek var olmalıdır. Dava koşulu eksikliği, mahkeme tarafından davanın esasına girilmesinden önce fark edilmemiş, taraflarca ileri sürülememiş ancak hüküm anında bu eksiklik giderilmişse başlangıçtaki dava koşulu eksikliğinden kaynaklı olarak dava usulden reddedilemez.
Dava koşulu türleri, genel dava koşulları ve özel dava koşulları olmak üzere incelenmektedir.

Genel Dava Koşulları Nelerdir?

Dava koşulları mahkemeye ve taraflara ilişkin dava koşulları olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Mahkemeye ilişkin dava koşulları şunlardır:

Yargı hakkı, Türk mahkemelerinin önündeki davalara bakabilmesi için davayla ilgili olarak yargılama yapabilme hakkına sahip olması gerektiğini ifade eder.
Yargı yolu, hukuk mahkemesinin önündeki davanın esasına girebilmesi için davanın adli yargının görev alanına girmesi gerektiğini ifade eder.
Görev, hukuk mahkemesinin önündeki davanı esasına girebilmesi için o davayla ilgili olarak görevli olması gerektiğini ifade eder.
Kesin yetki, mahkemenin önündeki davanın esasına girebilmesi için kanunda gösterilmiş olan kesin mahkeme olması gerektiğini ifade eder.

Taraflara ilişkin dava koşulları şunlardır:

İki tarafın bulunması, hukuk mahkemesinin önündeki davanın esasına girebilmesi için davada, davacı ve davalı olmak üzere iki tarafın bulunmasıdır.
Taraf ve dava ehliyeti, hukuk mahkemesinin önündeki davanın esasına girebilmesi için tarafların taraf ve daha ehliyetine sahip olmaları gerektiğini ifade eder.
Davaya vekalet ehliyeti ve geçerli vekaletname, hukuk mahkemesinin, vekil aracılığıyla takip edilen davalarda esasa girebilmesi için vekilin davaya vekalet ehliyetine sahip olması ve usulüne uygun düzenlenmiş bir vekaletnamesinin bulunması gerektiğidir.
Dava takip yetkisi, başkası adına hukuksal koruma isteminde bulunulan hallerde davanın esasına geçilebilmesi için dava takip yetkisine sahip olunması gerektiğidir.
Hukuksal yarar, davacının dava açmakta hukuksal bir yararının bulunması gerektiğidir.
Derdestlik bulunmaması,
Kesin hüküm bulunmaması, hukuk mahkemesinin davanın esasına girebilmesi için aynı davanın önceden kesin hükme bağlanmamış olması gerektiğidir.
Gider avansının yatırılmış olması,
Teminat gösterilmesi, hukuk mahkemelerinin davanın esasına girebilmesi için teminat gösterilmesine ilişkin kararın gereğinin ilgili tarafça yerine getirilmesini ifade eder.

Teminat Gösterilecek Haller Nelerdir?

Hukuk Muhakemesi Kanunu’na göre teminat gösterilecek haller şunlardır:

Davacının ödeme güçlüğü içinde bulunduğunun belgelenmesi,
Türkiye’de mutad meskeni olmayan Türk vatandaşının dava açması, davacı yanında davaya müdahil olarak katılması ya da takip yapması.

Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na göre, teminat istenemeyecek durumlar ise şunlardır:

Davacının adli yardımdan yararlanması,
Davacının, yurt içinde istenen teminatı karşılamaya yeterli taşınmaz malının ya da ayni teminatla güvence altına alınmış bir alacağının bulunması,
Davanın, salt küçüğün menfaatlerini korumaya yönelik olarak açılmış olması,
İlama bağlı alacak için ilamlı icra takibi yapılmış olması.
Teminat gösterecek kişi davacı ve müdahale isteminde bulunan kişidir. Yargılama giderlerini karşılayacak olan teminata, mahkeme kendiliğinden karar verir.
Yargıç tarafından belirlenen kesin süre içinde teminat gösterilmezse teminat kararının yerine getirilmesi dava koşulu olması sebebiyle dava usulden reddedilir. Teminat gösterilmesini gerektiren sebep ortadan kalktığı takdirde, ilgilinin istemi üzerine mahkeme, teminatın geri verilmesine karar verir.