Ceza Muhakemesinin Konusu Nedir?
Ceza muhakemesinin temel konusu cezai uyuşmazlıklar meydana getirmektedir. Bu uyuşmazlıklar “kişi” ve “eylem” olmak üzere iki ögeden oluşmaktadır. Sanık sıfatı kişi öğesini, suç meydana getiren insan davranışı da eylem öğesini temsil etmektedir. Uyuşmazlığın objektif tarafı eylem, sübjektif tarafı da kişidir.
Uyuşmazlıklar kural olarak kamu davası ile çözüme kavuşmaktadır. Bu davaların konusunu iddia makamının hazırladığı iddianamedeki maddi olgularla ile sınırlanan insan davranışları oluşturmaktadır.
Uyuşmazlığın yargı merciinin önüne gelmesi ile başlayan ve kesinleşmesine kadar geçen sürece ceza davası denmektedir.
Bağlantılı Uyuşmazlıklar Nedir?
Yargılamaya konu uyuşmazlıkların başka uyuşmazlıklarla bağlantısı olabilmektedir. Bu bağlantılar kişilerin ya da eylemin ortak olması sebebiyle meydana gelebilirler.
CMK m.8’de bağlantı kavramı “Bir kişi, birden fazla suçtan sanık olur veya bir suçta her ne sıfatla olursa olsun birden fazla sanık bulunursa bağlantı var sayılır. Suçun işlenmesinden sonra suçluyu kayırma, suç delillerini yok etme, gizleme veya değiştirme fiilleri de bağlantılı suç sayılır.” Şeklinde düzenlenmiştir.
Bağlantı Uyuşmazlık Türleri Nelerdir?
Sübjektif-Objektif Bağlantı Nedir?
Tek bir kişi, birden fazla suç sebebiyle sanık sıfatına haiz olursa sübjektif bağlantı, birçok kişi aynı suç sebebiyle sanık olursa objektif bağlantı söz konusudur.
Dar Anlamda-Geniş Anlamda Bağlantı Nedir?
Sübjektif ve objektif bağlantıdan oluşanlara dar anlamda bağlantı, bunlar dışında kalanlara ise geniş anlamda bağlantı denilmektedir. CMK m.11’de geniş bağlantı “Mahkeme, bakmakta olduğu birden çok dava arasında bağlantı görürse, bu bağlantı 8 inci maddede gösterilen türden olmasa bile, birlikte bakmak ve hükme bağlamak üzere bu davaların birleştirilmesine karar verebilir” şeklinde düzenlenmiştir. Ayrıca CMK m8/2’de geniş bağlantı sayılan haller “Suçun işlenmesinden sonra suçluyu kayırma, suç delillerini yok etme, gizleme veya değiştirme fiilleri de bağlantılı suç sayılır.” şeklinde belirtilmiştir.
Tek Çeşit-Karışık Bağlantı Nedir?
Söz konusu uyuşmazlıkların hepsi cezai özellikte ise tek çeşit bağlantı; bir kısmı cezai, bir kısmı hukuki şeklinde gibi farklı ise karışık bağlantı denmektedir.
Bağlantı Uyuşmazlığının Sonuçları Nelerdir?
Yargılamaya konu uyuşmazlıklar arasında bağlantı bulunması durumunda mahkemenin tercih edeceği üç yol mevcuttur;
- Bağlantılı uyuşmazlıklar birleştirilebilir.
- Bağlantılı diğer uyuşmazlığın çözümlenmesi beklenebilir.
- Mahkeme kendisi nisbi muhakeme yapabilmektedir.
Bağlantı Uyuşmazlıklarının Birleştirilmesi Nasıl Olur, Koşulları Nelerdir?
Birleştirme, yargılamaya konu olan uyuşmazlıkların tek bir dosya ve esas üzerinden karara bağlanması demektir. Ceza davalarında kural olarak her uyuşmazlık için ayrı dava açılsa da uyuşmazlıklar arasında bağlantı olması ve kanununda birleştirme zorunluluğu veya birleştirme yasağı bulunmaması durumunda yargıcın takdiri ile uyuşmazlıklar birleştirilebilir.
Bağlantılı davalar arasında menfaat mevcut olmaması halinde birleştirilmeleri zorunlu değildir.
Birleştirme yapılabilmesi için üç şart aranmaktadır:
- Uyuşmazlıklar arasında bağlantı bulunması gerekmektedir: Bir kişi, birden fazla suçtan sanık olur veya bir suçta her ne sıfatla olursa olsun birden fazla sanık bulunursa bağlantı var sayılır. (CMK m.8)
- Birleştirmede fayda bulunmak zorundadır: Bağlantılı uyuşmazlıkların birleştirilmesinde menfaatin mevcut olması gerekmektedir. Birleşme sebebiyle yargılama uzamamalıdır.
- Birleştirme olanağı bulunmalıdır: Bağlantılı olduğu fark edilen dosyaların aynı yargı aşamasında bulunması gerekmektedir. Soruşturma aşamasındaki bağlantılı uyuşmazlık kovuşturma aşamasındaki uyuşmazlık ile birleştirilemez.
Birleştirme Yasağının Olduğu Durumlar Nelerdir?
Kanun, bazı hallerde bağlantılı uyuşmazlıkların birleştirilmesini yasaklamıştır:
- İcra ve İflas Kanunu madde 346 hükmü uyarınca İcra mahkemesinin görevine giren işler bağlantılı olsa bile diğer mahkemelerde görülen ceza davaları ile birleştirilemez.
- Çocuk Koruma Kanununa göre çocukların yetişkinler ile birlikte suç işlemesi halinde soruşturma ve kovuşturma evreleri ayrı yürütülür.
Birleşmenin Zorunlu Olduğu Durumlar Nelerdir?
2802 Sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu m.86’ya göre “Hakim ve savcıların suçlarına iştirak edenler aynı soruşturma ve kovuşturma mercilerine tabidirler.”
Birleştirme Usulü Nasıldır?
CMK m.9’da Davaların birleştirilerek açılması konusu “Bağlantılı suçlardan her biri değişik mahkemelerin görevine giriyorsa, bunlar hakkında birleştirilmek suretiyle yüksek görevli mahkemede dava açılabilir.” Şeklinde düzenlenmiştir.
- Kovuşturma evresinin her aşamasında, bağlantılı ceza davalarının birleştirilmesine veya ayrılmasına yüksek görevli mahkemece karar verilebilir. (CMK m.10)
- Bağlantılı ceza davalarının değişik mahkemelerde bakılmasına başlanmış olursa, Cumhuriyet savcılarının istemlerine uygun olmak koşuluyla, mahkemeler arasında oluşacak uyuşma üzerine, bu davaların hepsi veya bir kısmı bu mahkemelerin birinde birleştirilebilir. Uyuşulmazsa, Cumhuriyet savcısı veya sanığın istemi üzerine ortak yüksek görevli mahkeme birleştirmeye gerek olup olmadığına ve gerek varsa hangi mahkemede birleştirileceğine karar verir. (CMK m.16)
- Birkaç hâkim veya mahkeme arasında olumlu veya olumsuz yetki uyuşmazlığı çıkarsa, ortak yüksek görevli mahkeme, yetkili hâkim veya mahkemeyi belirler. (CMK m.17)
| T.C YARGITAY 10. Ceza Dairesi Esas: 2015 / 4352 Karar: 2015 / 32171 Karar Tarihi: 13.07.2015 Sanık hakkında “suç işlemek amacıyla kurulmuş olan örgütün faaliyeti çerçevesinde uyuşturucu madde ticareti yapma” suçundan açılan 2014/367 esas sayılı bu davanın görülmekte olduğu İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi ile “suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama” suçundan açılan 2014/116 esas sayılı davanın görülmekte olduğu Bakırköy 10. Ağır Ceza Mahkemesi arasında “davaların birleştirilmesi” konusunda “olumsuz birleştirme uyuşmazlığı” doğduğu anlaşıldığından; öncelikle CMK’nın 10. madesinin 1. fıkrası uyarınca yüksek görevli mahkeme olan Yargıtay 5. Ceza Dairesi’nden uyuşmazlık konusunda karar alınması gerektiği gözetilmeden,davanın esasıyla ilgili hüküm kurulması gerekmektedir. |
Bekletici Mesele Nedir?
CMK m.218/1’e göre yüklenen suçun ispatı, ceza mahkemelerinden başka bir mahkemenin görev alanına giren bir sorunun çözümüne bağlı ise; ceza mahkemesi bu sorunla ilgili olarak da bu Kanun hükümlerine göre karar verebilir. Ancak, bu sorunla ilgili olarak görevli mahkemede dava açılması veya açılmış davanın sonuçlanması ile ilgili olarak bekletici sorun kararı verebilir.
- Bekletici mesele ceza davalarında zamanaşımını durdurmaktadır.
Nisbi Muhakeme Yapma Nedir?
Ceza yargıcının uzmanlığı dışında olan bir ön sorunu Ceza Muhakemesi kurallarına göre kendi çözümlemesine nisbi muhakeme yapma denilmektedir. Yapılabilmesi için üç koşulu bulunmaktadır:
- Bağlantı bulunması
- Dava ekonomisi bakımından yarar bulunması
- Olanak bulunması
Nisbi muhakeme yapılması ihtiyari olup Anayasa aykırı bir sorunun mevcut olması halinde mahkeme bekletici mesele yapmak zorundadır. Nisbi muhakeme yapamaz.
- Kovuşturma evresinde mağdur veya sanığın yaşının ceza hükümleri bakımından tespitiyle ilgili bir sorunla karşılaşılması halinde; mahkeme, ilgili kanunda belirlenen usule göre bu sorunu çözerek hükmünü verir. (CMK m.218/2)
İle ilgili. Ahmet EKİN & Stj. İle ilgili. Mervenur ÖZKAN
