Ceza Hukuku Kavramı

İnsanların toplum halinde yaşamaları sebebiyle insanlar arasında çatışmaların çıkması kaçınılmazdır. Ceza hukuku, sosyal düzene karşı hangi davranışların suç olacağını belirler ve bu davranışları suçun hukuki sonucu olarak cezayla tehdit eder.

Ceza hukuku, toplumsal barışın sağlanması amacıyla yapılması veya yapılmaması zorunlu olan fiillerle bu fiillerin yaptırımlarını ve bu yaptırımların uygulanması için izlenmesi gereken esasları gösteren hukuk dalıdır.

Ceza hukuku maddi ceza hukuku ile şekli ceza hukuku olarak ayrıma tabi tutulabilmektedir. Maddi ceza hukuku, suçları ve yaptırımları gösteren dar anlamda ceza hukukudur. Şekli ceza hukuku ise, suçların ve faillerin ortaya çıkarılıp yargılanması ve yaptırımlarının uygulanması hususundaki esasları gösteren geniş anlamda ceza hukukudur.

Ceza Hukukunun Konusu Nedir?

Hukuk düzeninin önemli bir parçasını oluşturan ceza hukukunun diğer hukuk dallarından ayrılan en önemli tarafı ceza hukuk kurallarına uyulmaması durumunda zora başvurulmasıdır. Yani ceza yaptırımı zorla devlet tarafından uygulanmaktadır.

Ceza hukuk kurallarının iki yönü vardır: Davranışların yasaklanması yani suç haline getirilmesi, bir diğeri ise bu yasakları ihlal etmenin sonuçları yani yaptırıma tabi olmalarıdır.

Ceza verme hakkının toplumun ihtiyaçları ve kültürü ile uyum içinde kullanılması gerekmektedir Anayasamızın 13. maddesinde ve öngörüldüğü üzere, devlet tarafından kişilerin temel hak ve özgürlüklerine getirilecek sınırlama demokratik toplum düzeninin gereklerine ve  ölçülülük ilkesine aykırı olamaz.

Ceza Hukukunun Kısımları Nelerdir?

Ceza hukukunun kısımları denildiğinde öncelikle objektif ve subjektif ceza hukuku ayrımı kullanılır. Objektif ceza hukuku, suçla mücadele amacıyla belirlenmiş hukuk kurallarının ve bu kuralların ihlali halinde uygulanacak yaptırımları ifade eder. Subjektif ceza hukuku ise suç olarak belirlenmiş belirli bir kuralın ihlali halinde devletin cezalandırma hakkını ifade eder.

Ceza hukukunun bir diğer kısmı ise maddi ceza hukuku olarak gözlemlenir. Maddi ceza hukuku genel kısım ve özel kısım olmak üzere ikiye ayrılır. Genel kısım, suçlar ve yaptırımlara ilişkin genel hükümleri içerirken; özel kısım, çeşitli suç tiplerinin ayrı ayrı ele almaktadır.

Ceza hukukunun kısımlarından birisi olarak şekli ceza hukuku, ilk ceza kanununda yer alan bir yaptırımın faile uygulanabilmesi için gerekli olan yargılamanın usulüne ilişkin kuralları içerir.

İnfaz hukuku, ceza mahkemeleri tarafından verilip kesinleşen mahkumiyetlerin yerine getirilmesini düzenleyen hukuk dalı olup ceza hukukunun kısımlarından biridir.

Ceza Hukuku İlkeleri Nelerdir?

Ceza hukuku ilkelerini kusur, kanunilik, hukuk devleti ve hümanizm olmak üzere dört başlık altında incelemek mümkündür.

Kanunilik İlkesi Nedir?

Kanunilik ilkesi, kanunsuz suç olmaz olarak da belirtilebilmektedir. Kanunilik ilkesi kanunsuz suç ve cezanın olamayacağını ifade eder. Kişileri önceden bulunmayan hükümlerin aleyhlerine uygulanmasına karşı korur.

Ceza hukukunun en temel ilkelerinden olan kanunilik ilkesi yasak davranışların bireylere önceden kanun ile belirtilmesi suretiyle, hangi davranışlar suç olarak kanunda düzenlendiyse bireylerin yalnızca kanunun suç saydığı filler ile cezalandırılacağını ifade eder.

Kanunilik İlkesinin Sonuçları Nelerdir?

Kanunilik ilkesinin sonuçları şunları şunlardır:

• Ceza hukukunun gerektirdiği bir müdahale yapılabilmesi için kanun tarafından belirli bir sınırlama ve cezanın olması gerekliliği (Belirlilik),
• Ceza hukukunda kıyasın yasak olması (kıyas, örnekseme yasağı),
• Ceza kanunlarının lehe olmadığı müddetçe geçmişe uygulanamaması,
• Örf ve adete dayalı olarak suç ve ceza yaratılmasının yasaklanması olarak sayılabilmektedir.

Kusur İlkesi Nedir?

Kusur ilkesi ile kusursuz kimseye ceza verilemeyeceği ve faile kusurundan daha ağır bir ceza verilemeyeceği ifade edilir. Yani fail kusursuz hareketi nedeniyle cezalandırılamaz ve ceza kusurun derecesinden fazla olamaz fakat ceza kusurun derecesi sebebiyle failin hak ettiğinden daha az da olamamaktadır.

Hukuk Devleti İlkesi Nedir?

Hukuk devleti; temel hakların güvenceye alınması, kanunların anayasaya uygunluğu, kanunların genel olması ve yönetimin hukuka bağlılığını sağlanması anlamına gelmektedir. Türk Ceza Kanunu’nun amaçları arasında hukuk Devleti’nin korumanın da olduğu TCK madde 1’e göre, “Ceza Kanununun amacı; kişi hak ve özgürlüklerini, kamu düzen ve güvenliğini, hukuk devletini, kamu sağlığını ve çevreyi, toplum barışını korumak, suç işlenmesini önlemektir. Kanunda, bu amacın gerçekleştirilmesi için ceza sorumluluğunun temel esasları ile suçlar, ceza ve güvenlik tedbirlerinin türleri düzenlenmiştir.” şeklinde düzenlenmiştir.

Hümanizm İlkesi Nedir?

Hümanizm ilkesindeki esas amaç suç işlediği için ceza yaptırımına tabi tutulan bireyin yeniden topluma kazandırılmasıdır. Bu bakımdan suçlunun kırbaçlanması, zina yapan kadının taşlanması veyahut hırsızın elinin kesilmesi gibi cezaları içeren bir ceza kanunu insanlık onuruna ve dolayısıyla hümanizm ilkesine aykırıdır.

Ceza Hukuku Kaynakları Nelerdir?

Ceza hukuku, kişilerin temel hak ve özgürlüklerini yakından ilgilendirdiğinden ceza hukuku kaynaklarının açık, anlaşılabilir olması gereklidir.

Ceza hukukunun asıl kaynakları anayasa, uluslararası antlaşmalar, kanun olup; yardımcı kaynakları ise örf ve adet, din, ahlak kuralları, mahkeme içtihatları ve doktrinden oluşmaktadır.

Ekin Hukuk Bürosu olarak alanında uzman avukat kadromuzla dava ve işlemlerinizi takip edebilmemiz için bizimle iletişim kurabilirsiniz.

Av. Ahmet EKİN & Zeynep Öykü ÖNDER