Belli Hakların Yoksun Bırakılması Nedir? (TCK 53)

Hakların yoksun bırakılması Türk Ceza Kanunu m.53’te düzenlenmiş olup ilgili madde uyarınca kural olarak kasten işlenmiş bir suçtan dolayı hapis cezasına mahkum olunması durumunda, mahkum olunan hapis cezasının infazı tamamlanıncaya kadar belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma anlamında gelmektedir. Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakma tedbiri, hapis cezasına mahkumiyetin sonucu olarak uygulanmakta ve herhangi bir mahkeme hükmünü ya da hakim kararını gerektirmemektedir.

Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakma, özelliği itibariyle sadece işlenen suçtan değil, kusurlu sayılanlar hakkında da uygulanılabilecek bir güvenlik tedbiridir.

Tedbir, uygulanış biçimi itibariyle üçe ayrılmaktadır;

• Ceza mahkumiyetinin kanuni sonucu olarak hak yoksunluğu,
• Hakimin zorunlu olarak hükmetmesiyle ortaya çıkan hak yoksunluğu,
• Hakimin takdiren hükmetmesiyle ortaya çıkan hak yoksunluğu,

şeklindedir.

Mahkumiyetin Kanuni Sonucu Olarak Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakma (TCK 53/1)

Sanığa bu tedbirler mahkemenin takdiriyle değil aldığı mahkumiyet cezasının sonucu olarak uygulanmaktadır.

Şartları;

1. Kasıtlı bir suçun işlenmiş olması gerekir. İşlenen kasıtlı suçun yoksun olunacak olan haklarla ilgili olması gerekmemektedir.
2. Kişinin hapis cezasına mahkum edilmiş olması gerekmektedir. Cezanın süresi konusunda bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu bağlamda, suçlu bir gün bile olsa kasıtlı bir suçtan dolayı hapis cezasına mahkum edilmişse TCK m.53/1’ de sayılan hak yoksunlukları kendiliğinden ortaya çıkmaktadır.

Mahkumiyetin Kanuni Sonucu Olarak Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakma tedbiri Türk Ceza Kanunu m.53/1’de ;

Madde 53- (1) Kişi, kasten işlemiş olduğu suçtan dolayı hapis cezasına mahkûmiyetin kanuni sonucu olarak;

1. a) Sürekli, süreli veya geçici bir kamu görevinin üstlenilmesinden; bu kapsamda, Türkiye Büyük Millet Meclisi

üyeliğinden veya Devlet, il, belediye, köy veya bunların denetim ve gözetimi altında bulunan kurum ve kuruluşlarca verilen,

atamaya veya seçime tabi bütün memuriyet ve hizmetlerde istihdam edilmekten,

1. b) Seçme ve seçilme ehliyetinden (…)
2. c) Velayet hakkından; vesayet veya kayyımlığa ait bir hizmette bulunmaktan,
3. d) Vakıf, dernek, sendika, şirket, kooperatif ve siyasi parti tüzel kişiliklerinin yöneticisi veya denetçisi olmaktan,
4. e) Bir kamu kurumunun veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşunun iznine tabi bir meslek veya sanatı,kendi sorumluluğu altında serbest meslek erbabı veya tacir olarak icra etmekten, yoksun bırakılır.

şeklinde düzenlenmiştir.

• Kısa süreli hapis cezasının ertelenmesi durumunda bu madde uygulanmaz.Fakat uzun süreli hapis cezasının ertelenmesinde bu madde uygulanabilir.
• Hapis cezasının adli para cezası gibi seçenek tedbirlere çevrilmesi halinde bu madde hükümleri uygulanmaz.
• Hakkında HAGB kararı verilen kişilerde bu hüküm kullanılmaz.

Hükümlünün Kendi Altsoyu Üzerindeki Velayet, Vesayet ve Kayyımlık Yetkileri (TCK 53/3)

Mahkûm olduğu hapis cezası ertelenen veya denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezası infaz edilen ya da koşullu salıverilen hükümlünün kendi altsoyu üzerindeki velayet, vesayet ve kayyımlık yetkileri açısından yukarıdaki fıkralar hükümleri uygulanmaz. Mahkûm olduğu hapis cezası ertelenen veya denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezası infaz edilen ya da koşullu salıverilen hükümlü hakkında birinci fıkranın (e) bendinde söz konusu edilen hak yoksunluğunun uygulanmamasına karar verilebilir.

Bazı Hak ve Yetkilerin Kötüye Kullanılması Nedeniyle Belli Hakları Kullanmanın Yasaklanması (TCK 53/5)

Birinci fıkrada sayılan hak ve yetkilerden birinin kötüye kullanılması suretiyle işlenen suçlar dolayısıyla hapis cezasına mahkûmiyet halinde, ayrıca, cezanın infazından sonra işlemek üzere, hükmolunan cezanın yarısından bir katına kadar bu hak ve yetkinin kullanılmasının yasaklanmasına karar verilir. Bu hak ve yetkilerden birinin kötüye kullanılması suretiyle işlenen suçlar dolayısıyla sadece adlî para cezasına mahkûmiyet halinde, hükümde belirtilen gün sayısının yarısından bir katına kadar bu hak ve yetkinin kullanılmasının yasaklanmasına karar verilir. Hükmün kesinleşmesiyle icraya konan yasaklama ile ilgili süre, adlî para cezasının tamamen infazından itibaren işlemeye başlar.

Mahkemenin Takdir Hakkı Çerçevesinde Belli Hakların Kullanılmasını Yasaklaması (TCK 53/6)

Belli bir meslek veya sanatın ya da trafik düzeninin gerektirdiği dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla işlenen taksirli suçtan mahkûmiyet halinde, üç aydan az ve üç yıldan fazla olmamak üzere, bu meslek veya sanatın icrasının yasaklanmasına ya da sürücü belgesinin geri alınmasına karar verilebilir. Yasaklama ve geri alma hükmün kesinleşmesiyle yürürlüğe girer ve süre, cezanın tümüyle infazından itibaren işlemeye başlar.

Belli Hakları Kullanmaktan Yasaklanma Kararına İtiraz, İstinaf veya Temyiz

Bu karar bir güvenlik tedbiri olduğundan itiraz kanun yolu açık değildir. Belli hakları kullanmaktan yasaklanma kararına karşı istinaf kanun yolu açıktır. Fakat istinaf başvurusunun reddedilmesi halinde temyiz kanun yoluna başvurulamaz.

Yargıtay Kararları

Kısa Süreli Hapis Cezası Ertelenmiş Olanlar Hakkında Hak Yoksunluğu Tedbiri Uygulanmaz

Altsoy Dışındaki Kişiler Bakımından Söz Konusu Olan Vesayet ve Kayyımlık Yetkileri Ancak Hapis Cezasının İnfazının Tamamlanmasından Sonra Kullanılabilir

Velayet Hakkı, Vesayet veya Kayyımlığa Ait Haklar Koşullu Salıvermeye Kadar Kısıtlanabilir

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Mervenur ÖZKAN