Atatürk’ün Hatırasına Hakaret Suçu Nedir?

Atatürk’e karşı işlenen suçlar Türk hukukunda özel olarak 5816 sayılı kanun ile düzenlenmiştir.

5816 Sayılı Kanun Nedir?

5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun; Atatürk’e karşı işlenen suçları düzenleyen ve 1951 yılında yürürlüğe girmiş olan kanundur.

Hakaret suçu, genellikle yaşayan kişiler aleyhine işlenir; ancak ölen kişilerin hatırasına da hakaret edilebilir. Kişinin hatırasına hakaret suçu, 5237 sayılı TCK’nın 130. maddesinde düzenlenmiş genel bir suçtur. Atatürk’ün hatırasına hakaret veya sövme ise 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun’un 1/1. maddesinde özel olarak düzenlenmiştir. Bu kanun, Atatürk’ün manevi varlığı ve hatırasını korumayı amaçlamaktadır.

Atatürk’e Hakaret Suçunun Unsurları

Atatürk’ün hatırasına hakaret suçu iki şekilde işlenebilmektedir. Bu suç Atatürk’e karşı hakaret etme veya sövme fiillerinden birisinin alenen yapılmasıyla gerçekleşir.

Madde 1 – Atatürk’ün hatırasına alenen hakaret eden veya söven kimse bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (5816 sayılı kanun m. 1/1)

Atatürk’ün Hatırasına Hakaret Etme

Atatürk’ün hatırasına hakaret etme fiili, Atatürk’ün hatırasını değersizleştiren somut bir fiil veya olgu isnat etmek anlamına gelir. Örneğin, “Atatürk, halkı aldattı ve devleti batırdı” şeklindeki ifadeler, Atatürk’ün hatırasını değersizleştiren somut bir fiil veya olgu isnadıdır.

Atatürk’ün Hatırasına Sövme

Atatürk’ün hatırasına sövme fiili, genel ve soyut nitelikteki söz ve davranışlarla Atatürk’ün hatırasını değersizleştirmeyi ifade eder. Örneğin, Atatürk’e “onursuz” veya “karaktersiz” gibi hakaret içeren ifadeler kullanmak ya da Atatürk’ün resmine saygısızlık yapmak Atatürk’e sövme fiili sayılır

Aleniyet Unsuru

Atatürk’e hakaret suçunun oluşabilmesi için bu suçun aleni bir şekilde işlenmesi gerekmektedir. Fiilin gerçekleştirildiği yerde başka kişilerin bulunması aleniyeti var sayabilmek için yeterli değildir. Atatürk’e hakaret içeren söz veya davranışların, belirsiz sayıdaki kişiler tarafından görülme, duyulma veya algılanma ihtimali bulunduğunda, Atatürk’e alenen hakaret suçu işlenmiş sayılır.

Atatürk’ü Temsil Eden Heykel, Büst, Abide ve Kabrine Zarar Verme

Atatürk’ü temsil eden heykel, büst ve abideleri veyahut Atatürk’ün kabrini tahrip eden, kıran, bozan veya kirleten kimseye bir yıldan beş yıla kadar ağır hapis cezası verilir. (5816 sayılı kanun m. 1/2)

• Tahrip etme, heykel, büst, anıt gibi eserlerin kısmen zarar görecek şekilde saldırıya uğramasıdır.
• Kırma, büst, heykel, mezar veya anıtların parçalara ayrılması ya da bir bölümünün ana gövdeden koparılmasıdır.
• Bozma, heykel, büst veya mezar gibi yapıların amacına uygun kullanılmasını imkansız hale getiren fiillerdir.
• Kirletme, heykel, büst, mezar veya anıtlar üzerine yazı yazmak, resim çizmek ya da kağıt, afiş, ilan gibi materyaller yapıştırmaktır.

Atatürk’ün Hatırasına Hakaret Suçunun Nitelikli Halleri

5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun’un 2. maddesi, Atatürk’ün hatırasına hakaret veya Atatürk’ü temsil eden heykel, büst, abidelere ya da Atatürk’ün kabrine zarar verme suçlarında cezayı artıran haller düzenlemektedir.

Bu suçlar:

• İki veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenirse, ceza yarı oranında artırılır.
• Umumi veya umuma açık yerlerde (AVM, cami, okul, toplu taşıma araçları vb.) işlenirse, ceza yarı oranında artırılır.
• Basın yoluyla işlenirse, ceza yarı oranında artırılır.
• Zor kullanılarak işlenir veya bu şekilde işlenmeye teşebbüs edilirse, ceza bir kat artırılır.

Atatürk’ün Hatırasına Hakaret Suçunda Zamanaşımı

Zamanaşımı, suçun işlendiği tarihten itibaren belirli bir süre içinde dava açılmaması veya açılmış olan davanın belirli bir süre içinde sonuçlandırılmaması durumunda ceza davasının düşmesine yol açan bir ceza hukuku kurumudur.

Atatürk aleyhine işlenen suçlarda dava zamanaşımı süresi 8 yıldır. Bu süre içinde suç her zaman soruşturulabilir, ancak zamanaşımı süresi dolduktan sonra soruşturma yapılamaz.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Furkan DİLER