Hakimin Davaya Bakamayacağı Haller
Hakimin davaya bakamayacağı haller, Ceza Muhakemesi Kanunu 22. maddesi ve devamında düzenlenmiştir. Ceza Muhakemesi Kanununda bu haller sınırlı olarak sayılmıştır. Hakim davayı aydınlatma görevini yerine getirirken, tarafsız davranmakla yükümlüdür. Bu yükümlülüğe aykırı durum ve davranışlar, hakimin davaya bakmasını engeller.
Hakimin Görev Yapmaktan Yasaklandığı Haller
Aşağıdaki hallerde hakim, görevini yapamaz:
- Suçtan kendisi zarar görmüşse,
- Sonradan kalksa bile şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında evlilik, vesayet veya kayyımlık ilişkisi bulunmuşsa,
- Şüpheli, sanık veya mağdurun kan veya kayın hısımlığından üstsoy veya altsoyundan biri ise,
- Şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında evlât edinme bağlantısı varsa,
- Şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında üçüncü derece dahil kan hısımlığı varsa,
- Evlilik sona ermiş olsa bile, şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında ikinci derece dahil kayın hısımlığı varsa,
- Aynı davada Cumhuriyet savcılığı, adlî kolluk görevi, şüpheli veya sanık müdafiliği veya mağdur vekilliği yapmışsa,
- Aynı davada tanık veya bilirkişi sıfatıyla dinlenmişse.
Bunların yanında, hakim karara katılmışsa yüksek mahkemece verilecek karara da katılamaz. Aynı konuda soruşturma evresine katılan hakim, kovuşturma evresine katılamaz. Yargılamanın yenilenmesi durumunda da aynı husus geçerlidir. Önceki yargılamaya katılan hakim, yargılamanın yenilenmesi aşamasında yargılamaya katılamayacaktır.
Hakimin Reddi
Hakimin reddi iki durumda talep edilebilir:
- Hâkimin davaya bakamayacağı hâllerde,
- Hakimin tarafsızlığını şüpheye düşürecek diğer sebeplerden dolayı reddi istenebilir.
Cumhuriyet savcısı; şüpheli, sanık veya bunların müdafii; katılan veya vekili, hâkimin reddi isteminde bulunabilirler. Tarafsızlığını şüpheye düşürecek sebeplerden dolayı bir hâkimin reddi, sanığın sorgusu başlayıncaya kadar yapılmalıdır. Sonradan ortaya çıkan sebeplerde duruşma veya inceleme bitinceye kadar reddi istenebilir. Ancak öğrenmeden itibaren 7 gün içinde ret talebinde bulunmalıdır.
Ret İsteminin Geri Çevrilmesi
- Ret istemi süresinde yapılmamışsa,
- Ret sebebi ve delili gösterilmemişse,
- Ret isteminin duruşmayı uzatmak amacı ile yapıldığı açıkça anlaşılıyorsa.
Ret istemi, toplu mahkemelerde reddedilen hâkimin müzakereye katılmasıyla karara bağlanır. Tek hâkimli mahkemelerde ise reddedilen hâkimin kendisi tarafından geri çevrilir. Ret istemine karşı verilecek kararlara karşı itiraz yolu açıktır. Ancak hakimin reddi isteminin kabulüne ilişkin kararlar kesindir. Bu kararlara karşı itiraz yoluna başvurulamaz.
Hakimin Çekinmesi
Hâkim, yasaklılığını gerektiren sebeplere dayanarak çekinebilir. Bu durumda merci, bir başka hâkimi veya mahkemeyi davaya bakmakla görevlendirir.
Hâkimin çekinmesi ve inceleme mercii
Madde 30 – (2) Hâkim, tarafsızlığını şüpheye düşürecek sebepler ileri sürerek çekindiğinde, merci
çekinmenin uygun olup olmadığına karar verir. Çekinmenin uygun bulunması halinde, davaya
bakmakla bir başka hâkim veya mahkeme görevlendirilir.
(3) Gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde yapılan işler hakkında 29 uncu madde hükmü
uygulanır.
