Ceza Muhakemesinde Görev

Ceza muhakemesinde görev, bir mahkemenin hangi tür suçlara bakacağını ve hangi davalara bakma yetkisine sahip olduğunu temel bir yetkili otoritedir. Görev kuralları, yargılamanın düzenli ve adil bir şekilde tutulmasını sağlamak amacıyla kanunlarla belirlenmiş olup kamu düzenine ilişkin kurallar arasında yer alır.

Ceza muhakemesinde görev tanımı, mahkemelerin yetkisinin net bir şekilde belirlenmesini ve yargı yetkisinin doğru işlemleri sağlayarak hukuki güvenliği temin eden önemli bir ilkedir. Göreve ilişkin kurallar CMK’nin 3. ve 11. maddeleri arasında düzenlenmiştir.

Görevli Ceza Mahkemeleri

Asliye Ceza Mahkemeleri

Asıl görevli mahkemelerdir. Sulh ceza hakimliği ve ağır ceza mahkemelerinin görevleri dışında kalan dava ve işlere asliye ceza mahkemelerince bakılır. Bu mahkemeler tek hakimlidir.

Ağır Ceza Mahkemeleri

Ağır ceza mahkemesinde bir başkan ve yeteri kadar üye bulunur. Bu mahkeme bir başkan ve iki üye ile toplanır. Kural olarak ağırlaştırılmış müebbet hapis, müebbet hapis ve 10 yıldan fazla hapis cezasını gerektiren suçlarla ilgili dava ve işlere ağır ceza mahkemesince bakılır.

Bunun dışında aşağıdaki suçlar da ağır ceza mahkemesince bakılır:

1. Yağma
2. İcbar veya ikna yoluyla irtikap
3. Kamu görevlisinin resmi belgede sahteciliği
4. Nitelikli dolandırıcılık
5. Hileli iflas
6. Terörle Mücadele Kanunun kapsamına giren suçlar
7. TCK’de yer alan

• • Devletin güvenliğine karşı suçlar
  • Anayasal düzene ve işleyişine karşı suçlar
  • Milli savunmaya ilişkin suçlar
  • Devletin sırlarına karşı suçlar ve casusluk

Görevli ceza mahkemesinin belirlenmesinde işlenen suçun cezasının üst sınırı dikkate alınır.

Diğer Ceza Mahkemeleri

Yukarıda sayılan ceza mahkemelerinin yanında çocuk mahkemesi, çocuk ağır ceza mahkemesi, icra ceza mahkemesi, fikri ve sınai haklar mahkemesi, Yüce Divan gibi özel ceza mahkemeleri de bulunmaktadır.

Mahkemenin Görevsiz Olması

Mahkemelerin görevleri kanunla belirlenir. Görev kamu düzenine ilişkindir ve mahkeme tarafından re’sen dikkate alınır. İddianamenin kabulünden sonra; işin, davayı gören mahkemenin görevini aştığı veya dışında kaldığı anlaşılırsa mahkeme bir kararla işi görevli mahkemeye gönderir.

Görev kamu düzenine ilişkin olduğundan görevsizlik iddiası yargılamanın her aşamasında ileri sürülebilir. Aynı şekilde görevsiz mahkeme de yargılamanın her aşamasında re’sen görevlilik kararı verebilecektir.

İstisna olarak duruşmada suçun hukuki niteliğinin değiştiğinden bahisle görevsizlik kararı verilerek dosya alt dereceli mahkemeye gönderilemez. Örneğin asliye ceza mahkemesi davanın ağır ceza mahkemesinin görevine girdiğinden bahisle her zaman görevsizlik kararı verebilir. Buna karşılık ağır ceza mahkemesi suçun hukuki niteliğinin değişmesi nedeniyle davanın asliye ceza mahkemesinin görev alanına girdiğini düşünüyorsa  duruşma başlayıncaya kadar görevsizlik kararı vermelidir; bu süre içinde görevsizlik kararı vermezse yargılamaya devam etmelidir.

Yenilenmesi mümkün olmayanlar dışında görevli olmayan mahkemenin yaptığı işlemler hükümsüzdür. Örneğin tanık ifadeleri geçersiz olur ancak sonradan ölen tanığın ifadesi geçerliliğini korur.

Adli yargı içerisindeki mahkemeler bakımından görevsizlik kararına karşı itiraz yoluna gidilebilir.

Görevde Uyuşmazlık

Görev konusunda mahkemeler arasında uyuşmazlık çıktığında görevli mahkemeyi ortak yüksek görevli mahkeme belirler. Ortak yüksek görevli mahkemenin görev konusunda vereceği karar kesindir.

Bağlantılı Davaların Birleştirilmesi

Ceza muhakemesinde adil, hızlı ve etkin bir yargılamanın sürdürülmesi amacıyla bazı davaların birleştirilmesi gerekebilir.

Dar Bağlantı Sebebiyle Birleştirme

Bir kişi birden fazla suçtan sanık olur (sübjektif bağlantı) veya bir suçta her ne sıfatla olursa olsun birden fazla sanık bulunursa (objektif bağlantı) bağlantı var sayılır. Suçun işlenmesinden sonra suçluyu kayırma, suç delillerini yok etme, gizleme veya değiştirme fiilleri de bağlantılı suç sayılır.

Aralarında bağlantı olan davalar birleştirilerek açılabilir ya da kovuşturma evresinde yüksek görevli mahkeme bağlantılı davaların birleştirilmesine veya ayrılmasına karar verebilir. Birleştirme halinde davaya yüksek görevli mahkemede bakılır ve bu mahkemenin yargılama usulü uygulanır.

İşin esasına girdikten sonra ayrılan davalara aynı mahkemeden devam olunur.

Yüksek görevli mahkemeden anlaşılması gereken asliye ceza mahkemesine göre ağır ceza mahkemesi yüksek görevli (üst dereceli) mahkemedir.

Geniş Bağlantı Sebebiyle Birleştirme

Mahkeme bakmakta olduğu birden çok dava arasında bağlantı görürse yukarıda gösterilen türden olmasa bile bu davaların birleştirilmesine karar verebilir.

Birleştirme Yasağı

Çocuk mahkemesindeki davalar ile büyüklerin davaları kural olarak birleştirilemez ancak zorunluluk varsa bu davalar birleştirilebilir.

İcra ceza mahkemelerinin görev alanına giren davalar da diğer ceza davaları ile birleştirilemez.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Tuğçe ŞEN