Kripto Para Borsalarının Sorumluluğu
Gelişen ve değişen teknolojik ilerlemelerin sonucunda kripto para alım – satımı ülkemizde yaygınlaşmış ve mevzuatta oluşan boşluklar kanun koyucu tarafından giderilmeye çalışılmıştır.
Sermaye Piyasası Kanunu’nda yapılan değişiklikle kripto para borsalarına dair kapsamlı bir düzenleme yapılmıştır. Değişiklik 26 Haziran 2024 tarihinde kabul edilip 2 Temmuz 2024 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanmasıyla yürürlüğe girmiştir.
Kripto para borsalarına ilişkin Sermaye Piyasası Kanunu’na eklenen 35/B ve 35/C maddeleri, bu borsaların faaliyetlerini daha düzenli ve güvenilir bir çerçevede yürütmesini sağlamayı amaçlamaktadır.
Kripto Para Nedir?
Kripto para, dijital ortamda var olan, fiziksel olarak basılmayan ama internet üzerinden alınıp satılabilen bir tür paradır. Geleneksel paralardan farkı, herhangi bir merkezi otoriteye (banka, devlet vs.) bağlı olmamasıdır.
Kripto paralar, blokzincir (blockchain) denen bir teknoloji sayesinde güvenli bir şekilde saklanır ve transfer edilir. Bu teknoloji, işlemleri şifreleyerek kaydeder ve herkesin görebileceği ama kimsenin tek başına değiştiremeyeceği bir dijital defter gibi çalışır.
Kripto paralar, yatırım aracı olarak kullanıldığı gibi bazı yerlerde alışveriş için de geçerlidir. Ancak fiyatları çok dalgalanabilir, yani bir gün çok değerli olan bir kripto para, ertesi gün ciddi şekilde değer kaybedebilir. Bu yüzden kullanırken dikkatli olmak gerekir.
Kripto Para Borsası Nedir?
Kripto para borsası, kripto paraların alım – satımının yapılması, kullanıcı cüzdanlarında saklanması ve transfer edilmesi gibi kripto paralar ile ilgili birçok işlemin yapıldığı piyasalardır.
Bazı borsalar merkezi bir yapıya sahiptir ve bir şirket tarafından yönetilir. Bu tür platformlarda kullanıcıların işlemleri platformun kontrolü altında gerçekleşir. Diğer borsalar ise merkeziyetsiz olup, alıcı ve satıcıyı doğrudan buluşturur ve herhangi bir aracı olmadan işlem yapılmasını sağlar.
Kripto para borsalarında fiyatlar, arz ve talebe bağlı olarak değişir. Kullanıcılar, piyasa koşullarına göre alım ya da satım yaparak kar elde etmeyi amaçlar. Ancak fiyat dalgalanmaları yüksek olduğu için risk faktörü de göz önünde bulundurulmalıdır.
Kripto Para Borsalarının Kurulması
Sermaye Piyasası Kanunu’nun 35/B maddesi, kripto para borsalarının kurulması ve faaliyetlerine ilişkin düzenlemeleri içermektedir. Bu maddeye göre, kripto varlık hizmet sağlayıcılarının kurulabilmesi ve faaliyete başlayabilmesi için Sermaye Piyasası Kurulu’ndan (SPK) izin alınması zorunludur. Ek olarak bu borsalar, yalnızca SPK tarafından belirlenen faaliyetleri yürütebilirler.
Kripto Para Borsalarının Sorumluluğu Nedir?
Kripto para borsalarının sorumluluğu hakkında daha önce yeterli bir düzenleme yapılmamışken 2024 yılında yapılan değişiklik sonucu Sermaye Piyasası Kanunu çerçevesine girmiştir. Kanuna göre;
Platformlar işlemlerin güvenilir, şeffaf, etkin, istikrarlı, adil, dürüst ve rekabetçi bir şekilde gerçekleşmesinin sağlanması ve piyasa bozucu nitelikte eylem ve işlemlerin tespit edilmesi, önlenmesi ve tekrarlanmaması amacıyla emir ve işlem esaslarını belirler, bünyelerinde gerekli gözetim sistemini kurar ve her türlü önleyici tedbirleri alır. (SPK m. 35/C-3)
Platformlar ile bunların müşterileri arasındaki ilişkiler ve platformlarda gerçekleştirilen işlemler nedeniyle taraflar arasında oluşan uyuşmazlıklar genel hükümlere tabidir. Platformlara Kurul tarafından faaliyet izni verilmiş olması, işlemlerin kamunun güvencesi altında olduğu anlamına gelmez. (SPK m. 35/C-4)
Yapılan düzenlemelere göre kullanıcıların varlıkları kripto para borsalarından bağımsızdır ve kripto para borsalarının borçları sebebiyle kullanıcıların varlıklarına herhangi bir şey yapılamaz. Örneğin bir kripto para borsasının batması sonucunda, alacaklılar, kripto para borsasında hesabı olan kullanıcının Bitcoinlerine el koyamazlar.
Müşterilere ait nakit ve kripto varlıklar, kripto varlık hizmet sağlayıcıların mal varlığından ayrı olup, kayıtlar da bu hükme uygun olarak tutulur. Müşterilerin her ne suretle olursa olsun kripto varlık hizmet sağlayıcıları nezdinde bulunan nakit ve kripto varlıkları, kripto varlık hizmet sağlayıcılarının borçları nedeniyle, kripto varlık hizmet sağlayıcılarının mal varlığı ise müşterilerin borçları nedeniyle kamu alacakları için olsa dahi haczedilemez, rehnedilemez, iflas masasına dâhil edilemez ve üzerlerine ihtiyati tedbir konulamaz. (SPK m. 35/C-7)
Kripto Para Borsası Sözleşmeleri
Borsaların sorumluluğunu belirlemek için, kullanıcılar ile borsalar arasında yapılan sözleşmeleri incelemek faydalı olacaktır;
İnternet üzerinden yapılan bu sözleşmelerde, kullanıcılar genellikle sözleşmeyi okumadan onaylamaktadırlar. Fakat sözleşmeleri incelemek gelecekte yaşanacak sorunların önlenmesini sağlayacak veya çözümünü kolaylaştıracaktır.
Kripto para borsaları ile kullanıcılar arasında yapılan sözleşmelere dair hukuki düzenleme Sermaye Piyasası Kanunu’nda yer almaktadır.
Kripto varlık hizmet sağlayıcıları ile bunlarda işlem yapmak isteyen müşteriler arasında imzalanan sözleşmeler, yazılı şekilde veya uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle mesafeli olarak ya da mesafeli olsun olmasın Kurulun yazılı şeklin yerine geçebileceğini belirlediği ve bir bilişim veya elektronik haberleşme cihazı üzerinden gerçekleştirilecek ve müşteri kimliğinin doğrulanmasına imkân verecek yöntemler yoluyla kurulabilir ve buna ilişkin usul ve esaslar Kurul tarafından belirlenir. (SPK m. 35/C-1)
SPK’ya göre kripto para borsaları, kullanıcılara karşı sorumluluklarını ortadan kaldıran sözleşme şartlarını sözleşmeye koyamazlar eğer böyle bir madde koyulduğu takdirde bu sözleşme maddesi geçersiz sayılır.
Kripto varlık hizmet sağlayıcıların müşterilerine karşı sorumluluğunu ortadan kaldıran veya sınırlandıran her türlü sözleşme şartı geçersizdir. (SPK m. 35/C-1)
Örnek verecek olursak; “Herhangi yetkisiz bir kişinin hesabınıza erişim sağlaması ve hesabınız yoluyla sağladığımız hizmetleri kullanması sonucunda sizin tarafınızdan bu sebepten dolayı ortaya çıkacak zararlardan herhangi bir sorumluluğumuz bulunmamaktadır.” şeklinde bir hüküm bulunduran üyelik sözleşmesini imzalayan kullanıcı, bu şarta rağmen borsanın sorumluluğuna gidebilir.
Genel İşlem Koşulları
Genel işlem koşulları, sözleşme taraflarından birinin, ileride kuracağı sözleşmelerde karşı âkidine değiştirmeden kabul edilmek üzere sunma niyetiyle önceden, tek yanlı olarak saptadığı sözleşme koşullarıdır. Bu bakımdan kripto para borsalarının kullanıcılar ile yaptığı sözleşme hükümleri yukarıda belirtilen şartları taşımaktadır.
Karşı tarafın menfaatine aykırı genel işlem koşullarının sözleşmenin kapsamına girmesi, sözleşmenin yapılması sırasında düzenleyenin karşı tarafa, bu koşulların varlığı hakkında açıkça bilgi verip, bunların içeriğini öğrenme imkânı sağlamasına ve karşı tarafın da bu koşulları kabul etmesine bağlıdır. Aksi takdirde, genel işlem koşulları yazılmamış sayılır. Sözleşmenin niteliğine ve işin özelliğine yabancı olan genel işlem koşulları da yazılmamış sayılır. (TBK m. 21)
Söz konusu maddeye göre; kripto para borsaları üyelik sözleşmelerinde kullanıcıları açıkça bilgilendirmeli ve ona bu maddeleri öğrenmesini sağlayacak imkan ile vakit vermelidir. İnternet yoluyla yapılan sözleşmelerde kullanıcının bu koşulları öğrenmek için yeterli vakti olduğunu düşündüğümüzde, kullanıcının öğrenme imkanının var olduğunu belirtmek gerekir.
Kripto para borsaları kullanıcıların durumunu ağırlaştıracak hükümleri de sözleşmelerine koyamazlar. Bu borsalar sözleşme hükümlerini tek taraflı olarak değiştirebileceklerine dair yetki içeren hükümleri de sözleşmeye koyamazlar.
Genel işlem koşullarına, dürüstlük kurallarına aykırı olarak, karşı tarafın aleyhine veya onun durumunu ağırlaştırıcı nitelikte hükümler konulamaz. (TBK m.25)
Genel işlem koşullarının bulunduğu bir sözleşmede veya ayrı bir sözleşmede yer alan ve düzenleyene tek yanlı olarak karşı taraf aleyhine genel işlem koşulları içeren sözleşmenin bir hükmünü değiştirme ya da yeni düzenleme getirme yetkisi veren kayıtlar yazılmamış sayılır. (TBK m.24)
Kripto Paralardaki Fiyat Değişimlerinde Sorumluluk
Kripto para borsalarında yaşanan fiyat dalgalanmalarında ise borsanın piyasa bozucu eylemlerinin mevcut olduğu (SPK m.104) kanıtlanmadıkça borsanın herhangi bir sorumluluğuna gidilemez. Çünkü kripto para borsalarının niteliği alıcıyı ve satıcıyı buluşturma olduğundan, fiyatlar kullanıcıların işlemleri ile belirlenmektedir. Sermaye Piyasası Kanunu’nda da bu durum açıkça belirtilmiştir.
Platformlarda fiyatlar serbestçe oluşur. Kurulca yurt dışı piyasalarda yaygın olarak işlem gördüğü değerlendirilen ve fiyatı yurt dışı piyasalarda da oluşan kripto varlıklara ilişkin işlemler hariç olmak üzere, platformlarda gerçekleştirilen makul ve ekonomik bir gerekçeyle açıklanamayan ve platform nezdindeki işlemlerin güven, açıklık ve istikrar içinde çalışmasını bozacak nitelikteki eylem ve işlemlere ilişkin bu Kanunun 104 üncü maddesi hükümleri uygulanır. (SPK m. 35/C-3)
Sonuç
Kripto para borsalarına ilişkin Sermaye Piyasası Kanunu’na eklenen 35/B ve 35/C maddeleri, bu borsaların faaliyetlerini daha düzenli ve güvenilir bir çerçevede yürütmesini sağlamayı amaçlamaktadır. SPK’nın gözetiminde faaliyet göstermesi gereken kripto para borsaları, kullanıcıların varlıklarını koruma yükümlülüğüne sahiptir.
Özellikle, kullanıcıların kripto varlıklarının borsaların mal varlığından ayrı tutulması ve herhangi bir borç nedeniyle haczedilememesi, sektördeki güveni artırıcı önemli bir adımdır. Ayrıca, borsalar ile kullanıcılar arasında imzalanan sözleşmelerde, borsaların sorumluluğunu sınırlayan veya ortadan kaldıran hükümlerin geçersiz olduğu açıkça belirtilmiştir. Bu düzenleme kullanıcıların yasal yollara başvurmaları konusunda daha cesaretli olmalarını sağlamaktadır.
Kripto para borsalarıyla ilgili yaşanabilecek hukuki sorunlar, teknik ve karmaşık yapısı nedeniyle profesyonel destek gerektirebilir. Hak kaybına uğramamak ve yasal haklarınızı en iyi şekilde koruyabilmek için bir avukata danışmanız önemlidir. Bu konuda hukuki destek almak isterseniz, büromuz sizlere profesyonel danışmanlık hizmeti sunmaktadır.
Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Furkan DİLER
