İşçilik Alacaklarında Zaman Aşımı
4857 Sayılı İş Kanununda düzenlenmiş işçilik alacakları işçinin çalışmasının ve emeğinin karşılığı olan parasal değerdir. İşçi ve işveren arasında imzalanan iş sözleşmesinin sona erme şekillerine göre işçinin hak edeceği ücret alacakları değişiklik gösterir. İşçinin talep edebileceği tazminatlar ise aşağıdaki gibidir.
- Kıdem Tazminatı
- Kötü niyet Tazminatı
- İhbar Tazminat
- Fazla Mesai Ücreti
- Hafta Tatili Ücreti
- Ulusal Bayram Ve Genel Tatil Ücreti
- Asgari Geçim İndirimi
- Yıllık İzin Ücreti…
Kıdem Tazminatı
Öncelikle işçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için bir işyerinde en az 1 yıl boyunca çalışmış olması gerekir. Ayrıca İş Kanununda kıdem tazminatına hak kazanabilmek için belli şartlar sayılmıştır.
- İşçi tarafından iş sözleşmesi 4857 Sayılı İş Kanununun 24. Maddesindeki gösterilen sebepler ile feshedilmesi
- İşveren tarafından iş sözleşmesinin 4857 sayılı İş Kanununun 25/2 maddesindeki sayılan haller dışında feshedilmiş olması
- Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla iş sözleşmesinin feshedilmiş olması
- Bağlı bulundukları kanunla veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla iş sözleşmesinin feshedilmiş olması
- Kadın işçinin evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile iş sözleşmesini sona erdirmesi
- İşçinin ölümü sebebiyle iş sözleşmesinin son bulması
Bu şartlar sağlandığı takdirde işçi kıdem tazminatına hak kazanabilmektedir.
Kıdem tazminatının hesaplanmasında giydirilmiş ücret esas alınır. İşçinin son brüt ücretinin üzerine yemek ücreti, yol yardımı, prim gibi kalemler eklenerek giydirilmiş ücreti elde edilir. İşe başlama tarihinden iş sözleşmesinin sona erdiği tarihe kadar olan her bir yıl için bir aylık giydirilmiş ücreti kadar ödeme yapılır.
Zamanaşımı
Kıdem tazminatında zamanaşımı ise 25/10/2017 tarihinde 7036 Sayılı kanunun yürürlüğe girmesiyle beraber değişiklikler olmuştur. Bu kanun yürürlüğe girmeden önce kıdem tazminatında zamanaşımı süresi 10 yıl idi. Bu kanunun yürürlüğe girmesiyle beraber zamanaşımı süresi 5 yıl olarak değiştirildi. Yani 25/10/2017 tarihinden önce iş akdi sona erenler için uygulanacak zamanaşımı fesih tarihinden itibaren 10 yıl iken 27/10/2017 tarihinden sonra iş akdi sona erenler için kıdem tazminatında zamanaşımı süresi fesih tarihinden itibaren 5 yıldır.
Kötü Niyet Tazminatı
4857 Sayılı İş Kanununun 17/4’te “…18 inci maddenin birinci fıkrası uyarınca bu Kanunun 18, 19, 20 ve 21 inci maddelerinin uygulanma alanı dışında kalan işçilerin iş sözleşmesinin, fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işçiye bildirim süresinin üç katı tutarında tazminat ödenir. Fesih için bildirim şartına da uyulmaması ayrıca dördüncü fıkra uyarınca tazminat ödenmesini gerektirir.” Hükmü bulunmaktadır. Bu maddeye göre iş sözleşmesi işveren tarafından fesih hakkı kötüye kullanılarak feshedilen işçiler işverenden kötü niyet tazminatı talep edebilirler.
Zamanaşımı
Kötü niyet tazminatında zamanaşımı kıdem tazminatında olduğu gibi 25/10/2017 tarihinde 7036 Sayılı kanunun yürürlüğe girmesiyle değişiklik göstermektedir. 25/10/2017 tarihinden itibaren iş sözleşmesi feshedilen işçiler için zamanaşımı süresi 5 yıl iken 25/10/207 tarihinden önce iş sözleşmesi feshedilen işçilerin için zamanaşımı süresi 10 yıldır.
İhbar Tazminatı
İş Kanununda belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerektiği bahsedilmektedir. Bu bildirim süreleri işçinin çalışma süresine göre farklılık göstermektedir.
- İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra
- İşi altı aydan bir buçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta sonra
- İşi bir buçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra
- İşi üç yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak sekiz hafta sonra
Bildirim şartına uymayan taraf, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır.
İşveren bildirim süresine ait ücreti peşin vermek suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir. İşveren işçinin iş akdini haklı nedenlerle feshetmiş ise ihbar tazminatı ödemez. Aynı şekilde işçi iş sözleşmesini haklı bir nedenden ötürü feshetmiş ise ihbar tazminatına hükmedilmez.
İhbar tazminatında da tıpkı kıdem tazminatı giydirilmiş ücret esas alınır.
Zamanaşımı
İhbar tazminatında zamanaşımı kıdem tazminatında olduğu gibi 25/10/2017 tarihinde 7036 Sayılı kanunun yürürlüğe girmesiyle değişiklik göstermektedir. 25/10/2017 tarihinden itibaren yapılan fesihlerde zamanaşımı süresi 5 yıl iken 25/10/207 tarihinden önce yapılan fesihlerde zamanaşımı süresi 10 yıldır.
Yıllık İzin Ücret Alacağı
İşyerinde 1 sene boyunca çalışan işçinin dinlenebilmesi için öngörülen izindir. Bu izin çalışmadan geçirilir ve izin günlerinin ücreti ödenir. İş Kanunu Madde 53’te “İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir. Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez” hükmü bulunmaktadır. İşçilere verilecek izin süresi işçinin hizmet süresine göre değişiklik göstermektedir.
- Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara on dört günden
- Beş yıldan fazla on beş yıldan az olanlara yirmi günden
- On beş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmi altı günden az olamaz.
Yer altı işlerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin süreleri dörder gün arttırılarak uygulanır. Ancak 18 ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz.
Yıllık ücretli izin işveren tarafından bölünemez. Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmaz.
İşveren, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye, yıllık izin dönemine ilişkin ücretini ilgili işçinin izine başlamasından önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermek zorundadır. Yıllık ücretli iznini kullanmakta olan işçinin izin süresi içinde ücret karşılığı bir işte çalıştığı anlaşılırsa, bu izin süresi içinde kendisine ödenen ücret işveren tarafından geri alınabilir.
Zamanaşımı
İş sözleşmesinin, herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir. Bu ücrete ilişkin zamanaşımı iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren başlar.
7036 Sayılı kanunun yürürlüğe girmesiyle beraber iş sözleşmesi 25/10/2017 tarihinde itibaren feshedilen işçiler için yıllık izin ücreti zamanaşımı 5 yıldır.
İşçilik alacaklarına veya İş Hukukuna ilişkin bir uyuşmazlığınız mevcut ise bu konularda büromuzdan hukuki yardım alabilirsiniz.
Stj. Av. Büşra KARATAŞ / Av. Ahmet EKİN