İkamet İzni Nasıl Alınır?

Ülkemizde uzun süreli kalmak isteyen yabancılar, ikamet izni almalılardır.

İkamet İzni Nedir?

İkamet izni (oturma izni), yabancıların, vize süresi, vize muafiyeti ya da 90 günlük süreden daha uzun süre kalmaları durumunda almak zorunda oldukları bir izin türüdür. Bu izin, ilgili ülkede yasal olarak uzun süreli kalış hakkı sağlar.

İkamet izni 6458 sayılı Yabancılar Ve Uluslararası Koruma Kanunu’nda şöyle tanımlanmıştır;

Türkiye’de, vizenin veya vize muafiyetinin tanıdığı süreden ya da doksan günden fazla kalacak yabancıların ikamet izni almaları zorunludur. İkamet izni, altı ay içinde kullanılmaya başlanmadığında geçerliliğini kaybeder. (6458 sayılı Kanun m. 19)

İkamet İzni Nasıl Alınır?

Yabancılar, ikamet izni almak için e-ikamet sistemi üzerinden başvuru yaparak randevu alır. Bu işlem ön başvuru niteliğindedir. Başvuru sonucunda yabancıya, randevu günü ve saati bildirilir. Belirtilen tarihte yabancı, gerekli belgelerle birlikte İl Göç İdaresi’ne giderek başvurusunu tamamlar.

İkamet İzni Çeşitleri Nelerdir?

Türk hukukunda altı çeşit ikamet izni bulunmaktadır. Bu izin çeşitleri şöyledir;

• Kısa dönem ikamet izni
• Aile ikamet izni
• Öğrenci ikamet izni
• Uzun dönem ikamet izni
• İnsani ikamet izni
• İnsan ticareti mağduru ikamet izni

Kısa Dönem İkamet İzni

Kısa dönem ikamet izni, Türkiye’de vize süresinden veya vize muafiyeti süresinden daha uzun süre kalmak isteyen yabancıların alması gereken bir izin türüdür. Bu izin, belirli şartları taşıyan yabancılara belirli sürelerle verilir.

Aşağıda belirtilen yabancılara kısa dönem ikamet izni verilebilir: 

• Bilimsel araştırma amacıyla gelecekler 
• Türkiye’de taşınmaz malı bulunanlar 
• Ticari bağlantı veya iş kuracaklar 
• Hizmet içi eğitim programlarına katılacaklar
• Türkiye Cumhuriyeti’nin taraf olduğu anlaşmalar ya da öğrenci değişim programları çerçevesinde eğitim veya benzeri amaçlarla gelecekler 
• Turizm amaçlı kalacaklar
• Kamu sağlığına tehdit olarak nitelendirilen hastalıklardan birini taşımamak kaydıyla tedavi görecekler 
• Adli veya idari makamların talep veya kararına bağlı olarak Türkiye’de kalması gerekenler
• Aile ikamet izninden kısa dönem ikamet iznine geçenler 
• Türkçe öğrenme kurslarına katılacaklar 
• Kamu kurumları aracılığıyla Türkiye’de eğitim, araştırma, staj ve kurslara katılacaklar
• Türkiye’de yükseköğrenimini tamamlayanlardan mezuniyet tarihinden itibaren altı ay içinde müracaat edenler

Aile İkamet İzni

Aile ikamet izni, Türk vatandaşlarının veya ikamet izni bulunan yabancıların yabancı uyruklu eşine, kendisinin veya eşinin ergin olmayan ya da bağımlı yabancı çocuğuna verilen oturum iznidir. Aynı şekilde, bu izin mültecilere ve ikincil koruma statüsü sahiplerine de, kendisinin veya eşinin ergin olmayan ya da bağımlı yabancı çocuğu için verilebilir.

Aile ikamet izni taleplerinde, destekleyicide aşağıdaki şartlar aranır: 

• Toplam geliri asgari ücretten az olmamak üzere, ailedeki fert başına asgari ücretin üçte birinden az olmayan aylık geliri bulunmak 
• Ailenin nüfusuna göre, genel sağlık ve güvenlik standartlarına uygun barınma şartlarına sahip olmak ve tüm aile fertlerini kapsayan sağlık sigortası yaptırmış olmak
• Başvuru tarihi itibarıyla, beş yıl içinde aile düzenine karşı suçlardan herhangi birinden hüküm giymemiş olduğunu adli sicil kaydıyla belgelemek 
• Türkiye’de en az bir yıldır ikamet izniyle kalıyor olmak

Başvuru sahibinin aile ikamet izni alabilmesi için sağlaması gereken şartlar şunlardır:

• Başvurucu, destekleyenin yabancı eşi ise bu durumu evlilik cüzdanı veya muadili bir belge ile kanıtlamalıdır.
• Çocuk için başvuruluyorsa, çocuğun destekleyenin veya eşinin ergin olmayan ya da bağımlı ergin çocuğu olduğunu ispatlayan bilgi ve belgeler sunulmalıdır.
• Başvurucu, destekleyici ile birlikte yaşadığını veya birlikte yaşama niyetinde olduğunu göstermelidir.
• Evlilik, yalnızca ikamet izni almak amacıyla yapılmamış olmalıdır.
• Başvuran yabancı eşin 18 yaşını doldurmuş olması gereklidir.
• İkamet şartı hariç, destekleyici için aranan tüm koşullar başvurucu tarafından da yerine getirilmelidir.

Öğrenci İkamet İzni

Türkiye’de bir yükseköğretim kurumunda ön lisans, lisans, yüksek lisans ya da doktora öğrenimi görecek yabancılara öğrenci ikamet izni verilir. 

Bakımı ve masrafları gerçek veya tüzel kişi tarafından üstlenilen ilk ve orta derecede öğrenim görecek yabancılara, velilerinin veya yasal temsilcilerinin muvafakatiyle öğrenimleri süresince birer yıllık sürelerle öğrenci ikamet izni verilebilir ve uzatılabilir.

Öğrenim süresi bir yıldan kısa ise öğrenci ikamet izni süresi öğrenim süresini aşamaz

Türkiye’de örgün öğrenim gören ön lisans, lisans, yüksek lisans ve doktora öğrencileri, çalışma izni almak kaydıyla çalışabilirler. Ancak, ön lisans ve lisans öğrencileri için çalışma hakkı, ilk yıldan sonra başlar.

Uzun Dönem İkamet İzni

Uzun dönem ikamet izni, Türkiye’de kesintisiz en az 8 yıl ikamet izniyle kalan veya İçişleri Bakanlığı tarafından belirlenen şartları karşılayan yabancılara verilen süresiz bir oturma iznidir. Bu izni alan yabancılar, harç ücreti ödemeden süresiz olarak Türkiye’de ikamet etme hakkına sahip olur.

Uzun dönem ikamet iznine geçişte aşağıdaki şartlar aranır: 

• Kesintisiz en az sekiz yıl ikamet izniyle Türkiye’de kalmış olmak 
• Son üç yıl içinde sosyal yardım almamış olmak
• Kendisi veya varsa ailesinin geçimini sağlayacak yeterli ve düzenli gelir kaynağına sahip olmak 
• Geçerli sağlık sigortasına sahip olmak 
• Kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından tehdit oluşturmamak

Uzun dönem ikamet izni bulunan yabancılar;

• Askerlik yapma yükümlülüğü, 
• Seçme ve seçilme, 
• Kamu görevlerine girme,
• Muaf olarak araç ithal etme, ve özel kanunlardaki düzenlemeler hariç, sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış hakları saklı kalmak ve bu hakların kullanımında ilgili mevzuat hükümlerine tabi olmak şartıyla, Türk vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanırlar.

İnsani İkamet İzni

Yabancılar Ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 46. Maddesinde düzenlenen insani ikamet izni, bazı istisnai durumlar halinde yabancılara verilen ikamet izni çeşididir.

YUKK 46. maddeye göre insani ikamet izni alma şartları şunlardır:

• Çocuğun yüksek yararının söz konusu olması,
• Sınır dışı etme veya Türkiye’ye giriş yasağı kararı alınmasına rağmen yabancının Türkiye’den çıkışının sağlanamaması ya da ayrılmasının makul veya mümkün görülmemesi,
• YUKK m.55 kapsamında sınır dışı kararı verilemeyen kişilerin durumu,
• Sınır dışı etme, kabul edilemez başvuru, başvurunun geri çekilmesi veya geri çekilmiş sayılması kararlarına karşı yargı yoluna başvurulması,
• Başvuru sahibinin ilk iltica ülkesi veya güvenli üçüncü ülkeye gönderilmesi işlemlerinin devam etmesi,
• Acil durumlar, ülke menfaatlerinin korunması ya da kamu düzeni ve güvenliği açısından Türkiye’de kalmasına izin verilmesi gereken yabancıların, diğer ikamet izinlerinden birini alma imkanı bulunmaması,
• Olağanüstü durumların varlığı.

Bu durumlarda, diğer ikamet izinlerinin şartları aranmaksızın insani ikamet izni başvurusu yapılabilir. Ayrıca, insani ikamet izni verilen yabancıların, iznin verildiği tarihten itibaren 20 iş günü içinde adres kayıt sistemine kayıt yaptırmaları zorunludur.

İnsan Ticareti Mağduru İkamet İzni

İnsan ticareti mağduru olduğu veya olabileceği yönünde kuvvetli şüphe duyulan yabancılara, yaşadıklarının etkisinden kurtulabilmeleri ve yetkililerle iş birliği yapıp yapmayacaklarına karar verebilmeleri amacıyla valiliklerce otuz gün süreli ikamet izni verilir.

Bu ikamet izinlerinde, diğer ikamet izinlerinin verilmesindeki şartlar aranmaz.

İnsan ticareti mağduru olduğu veya olabileceği yönünde kuvvetli şüphe bulunan yabancıların, kendi girişimleriyle suçun failleriyle yeniden bağ kurduklarının belirlendiği durumlarda ikamet izinleri iptal edilir.

İkamet İzni Kaç Yıllık Verilir?

Oturma izni süresi, başvurulan oturma izni türüne göre değişiklik göstermektedir ve 30 gün ile 5 yıl arasında değişen sürelerde verilir. Oturma izni türleri ve süreleri şöyledir:

• Kısa dönem ikamet izinleri, en fazla 2’şer yıl olacak şekilde verilebilir.
• Yatırım yoluyla oturma izni alanlar ile eşleri ve bağımlı çocuklarına, en fazla 5 yıllık süreyle verilebilir.
• Yükseköğrenim mezunlarına, mezuniyet tarihinden itibaren 6 ay içinde başvurmaları halinde, en fazla 1 yıl süreli oturma izni verilir.
• Türkçe öğrenme kursuna katılanlara, en fazla 2 defa ve her defasında 2’şer yıllık süreyle izin verilir.
• Aile ikamet izni, her defasında en fazla 3 yıl süreyle verilir ancak destekleyicinin ikamet süresini aşamaz.
• Öğrenci ikamet izni, öğrenim süresini kapsar ve 1 yıldan kısa öğrenimlerde bu süreyi aşamaz. İlk ve orta derecede öğrenim görenlere ise 1’er yıllık sürelerle verilir.
• Uzun dönem ikamet izni, süresiz olarak verilir.
• İnsan ticareti mağduru oturma izni, 30 gün süreyle verilir ve en fazla 6’şar aylık dönemlerle uzatılır; toplam süre 3 yılı geçemez.
• Turizm, tedavi veya gayrimenkul yoluyla alınan oturma izinleri, en fazla 2’şer yıllık sürelerle verilebilir.
• İnsani oturma izni, başvuru sahibinin durumuna göre Göç İdaresi tarafından genellikle 1 yıl için verilir ve İçişleri Bakanlığı onayı ile belirlenir.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Furkan DİLER