Elkoyma Nedir? Alıkoyma Nedir?

Elkoyma, bir eşya veya malvarlığı değerinin geçici olarak devletin hakimiyeti altına alınmasıdır. Elkoyma, bir ceza değil, bir koruma tedbiridir.

Elkoyma kararını genellikle hâkim verir, ancak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısı veya kolluk amiri de elkoyma işlemi yapabilir. Elkoyma kararına itiraz edilebilir.

Elkoyma işlemi, arama sırasında veya sonrasında yapılabilir. Elkoyma işlemi yapıldığında, elkonulan eşya veya malvarlığı değerinin listesi tutanakla belgelenir. Elkoyma işlemi, bazı suçlarda taşınmazlara, hak ve alacaklara, banka hesaplarına, kıymetli evraklara, ortaklık paylarına, kiralık kasa mevcutlarına ve diğer malvarlığı değerlerine de uygulanabilir. Elkoyma işlemi, askerî mahallerde Cumhuriyet savcısının nezaretinde ve askerî makamların katılımıyla yapılır.

Elkoyma Türleri Nelerdir?

Elkoyma, ceza muhakemesinde kanıt olabilecek veya müsadere edilebilecek bir eşya üzerinde, zilyedin sahip olduğu tasarruf yetkisinin kaldırılarak söz konusu eşyanın resmi makamların denetimi altına alınmasıdır. Elkoyma, bir koruma tedbiri olarak uygulanır ve elkonulan eşya, yargılama sonunda ilgili kişiye iade edilebilir.

Elkoyma türleri şunlardır:

• Basit elkoyma: İspat aracı olarak yararlı görülen veya eşya ve kazanç müsaderesinin konusu olan mal varlığı değerlerine elkoymadır. (CMK m. 123)
• Taşınmazlara, hak ve alacaklara elkoyma: Şüpheli veya sanığın taşınmazlarına, hak ve alacaklarına veya bunların teminatı olan mal varlığı değerlerine elkoymadır. (CMK m. 128)
• Postada elkoyma: Şüpheli veya sanığın posta yoluyla gönderdiği veya alacağı mektup, paket, telgraf veya diğer iletişim araçlarına elkoymadır. (CMK m. 129)
• Avukat bürosunda elkoyma: Şüpheli veya sanığın avukatı ile arasındaki mektup veya belgelere elkoymadır. Bu kimselerin nezdinde bulundukça elkonulamaz. (CMK m. 130)
• Bilgisayarlara, bilgisayar programlarına ve kütüklerine elkoyma: Şüpheli veya sanığın bilgisayar, bilgisayar programı veya kütüğüne elkoymadır. Bu işlem, arama, kopyalama ve elkoyma şeklinde yapılır. (CMK m. 134)
• Kaçaklara ilişkin elkoyma: Kaçakçılık suçlarından dolayı kaçak eşya, kaçakçılıkta kullanılan araç, gereç ve belgelere elkoymadır. (CMK m. 248)
• Basılmış eserlere elkoyma: Basın Kanunu’na göre, suç teşkil eden veya suçun delili olan basılmış eserlere elkoymadır. (Basın Kanunu m. 25)

Ekoyma Koşulları Nelerdir?

Elkoyma için aranan koşullar şu şekilde sayılabilir:

• Makul suç şüphesi,
• Hakim kararı ya da yetkili merciin yazılı emri,
• Elkonulacak eşya bulunması.

Elkoyma Kararı Vermeye Yetkili Merci

Elkoyma genellikle arama süreciyle ilişkilendirilen bir koruma tedbiridir. Suç kanıtlarının tespiti amacıyla yapılan bir aramanın ardından, el konulabilecek bir malzemenin varlığı veya yokluğu belirlenebilir. Bu nedenle, arama ve elkoyma kararlarının birlikte verilmesi uygun olabilir.

Elkoyma kararı genellikle bir hakim tarafından verilir. Ancak, gecikmenin sakıncalı olduğu durumlarda, Cumhuriyet savcısının veya savcıya ulaşılamadığı durumlarda kolluk amirinin yazılı emriyle kolluk görevlileri tarafından elkoyma işlemi gerçekleştirilebilir.

Hakim kararı olmaksızın gerçekleştirilen elkoyma işlemi, en geç yirmi dört saat içinde ilgili hakimin onayına sunulmalıdır. Hakim, kararını elkoyma işleminden itibaren kırk sekiz saat içinde açıklar; aksi takdirde elkoyma işlemi kendiliğinden geçersiz hale gelir.

Elkonulan Eşyaların Mahiyeti

CMK ile elkonulabilecek eşyalar düzenlenmiştir. Bu eşyalar şunlardır:

• İspat aracı olarak yararlı görülen mal varlığı değerleri,
• Eşya ve kazanç müsaderesinin konusu olan mal varlığı değerleri.

Şüpheli veya sanık ile tanıklıktan çekinebilecek kimseler arasındaki mektuplara ve belgelere elkonulamaz.

Elkoyma İşlemi

El konulacak eşya veya diğer mal varlığı değerlerini bulunduran kişi, talep edildiğinde bunları göstermek ve teslim etmekle yükümlüdür. Elkoyma işlemi resmi bir tutanakla belgelenir. Kolluk görevlisinin açık kimliği, elkoyma işlemiyle ilgili tutanakta kayıt altına alınır.

Askeri mahallerde yapılacak elkoyma işlemi, Cumhuriyet savcısının nezaretinde, askeri makamların katılımıyla, adli kolluk görevlileri tarafından yerine getirilir.

Elkoyma koruma tedbirleri uygulanırken, devam eden soruşturma veya kovuşturmayla doğrudan ilişkisi olmasa da başka bir suçun işlendiğine dair şüpheyi uyandırabilecek bir kanıt ortaya çıkarsa; bu kanıt muhafaza altına alınır ve durum hemen cumhuriyet savcılığına bildirilir.

Devlet Sırrı Niteliğindeki Belgelerin İncelenmesi

Bir suç olayına dair bilgileri içeren belgeler, devlet sırrı olmaları nedeniyle mahkemede gizli tutulamaz. Ancak bu belgeler, sadece mahkeme hakimi veya heyeti tarafından incelenebilir.

Bu belgelerde bulunan ve yalnızca suçun açıklığa kavuşturulmasına katkı sağlayabilecek nitelikteki bilgiler, hakim veya mahkeme başkanı tarafından resmi bir tutanakla kaydedilir. Ancak bu kaydın yapılabilmesi için şüpheli veya sanığa isnat edilen suçun, en az beş yıl veya daha uzun hapis cezasını gerektiren bir suç olması şarttır.

Elkonulan Eşyanın Geri Verilmesi

Elkonulan eşyanın geri verilmesi, ceza muhakemesinde elkoyma işlemi sonucunda elkonulan eşyanın, soruşturma veya kovuşturma bakımından muhafazasına gerek kalmaması veya müsadereye tabi tutulmayacağının anlaşılması halinde, ilgili kişiye iade edilmesi işlemidir.

Elkonulan eşyanın geri verilmesi, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 131. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, elkonulan eşyanın geri verilmesine, re’sen veya istem üzerine Cumhuriyet savcısı, hakim veya mahkeme tarafından karar verilir. İstemin reddi kararlarına itiraz edilebilir. Elkonulan eşyanın geri verilmesi için, elkoyma kararını veren merciye başvurulması gerekir. Başvuru dilekçesinde, elkonulan eşyanın niteliği, elkoyma tarihi, elkoyma kararının dayanağı, elkonulan eşyanın geri verilmesi için yasal dayanak ve deliller belirtilmelidir.

Elkonulan Eşyanın Muhafazası veya Elden Çıkarılması

Elkonulan eşyanın muhafazası veya elden çıkarılması, elkoyma işlemi sonucunda elkonulan eşyanın, soruşturma veya kovuşturma bakımından muhafazasına gerek kalmaması veya müsadereye tabi tutulmayacağının anlaşılması halinde, ilgili kişiye iade edilmesi veya zarara uğraması veya değerinde esaslı ölçüde kayıp meydana gelme tehlikesinin varlığı halinde, hükmün kesinleşmesinden önce satılması veya başka bir şekilde elden çıkarılması işlemidir.

Elkonulan eşyanın muhafazası veya elden çıkarılmasına, re’sen veya istem üzerine Cumhuriyet savcısı, hakim veya mahkeme tarafından karar verilir. Karar verilmeden önce eşyanın sahibi olan şüpheli, sanık veya ilgili diğer kişiler dinlenir; elden çıkarma kararı, kendilerine bildirilir. Elkonulan eşyanın değerinin muhafazası ve zarar görmemesi için gerekli tedbirler alınır.

Alıkoyma Nedir?

Alıkoyma, bir suç soruşturması veya kovuşturması sebebiyle kara, deniz ve hava taşıtlarının sicilinde kayıt düşülerek sahibine iade edilmeksizin, geçici olarak idarenin gözetimi ve denetimi altında tutulması işlemidir.

Alıkoymanın Koşulları Nelerdir?

Alıkoymanın koşuları şunlardır:

• Alıkoyma kararının verilebilmesi için usulüne uygun verilmiş bir elkoyma kararının olması gerekir.
• Alıkoyma kararı verebilmek için elkonulan şeyin bir kara, hava veya deniz aracı olması gerekir.
• Kanunda öngörülen durumlardan biri gerçekleşmiş olmalıdır. Bu koşullar:
• Kaçak eşyanın, suçun işlenmesini kolaylaştıracak veya eylemin ortaya çıkmasını engelleyecek şekilde özel olarak hazırlanmış gizli tertibat içerisinde saklanmış veya taşınmış olması
• Elkonulan aracın Türkiye’de sicile kayıtlı olmaması
• Elkonulan aracın soruşturma ve kovuşturma devam ederken, kaçakçılık suçunun işlenmesinde tekrar kullanılması.

Ekin Hukuk Bürosu olarak Ceza Hukuku alanında uzman avukat kadromuzla iletişime geçmek ve dava ve işlemlerinizi takip etmek için bize ulaşabilirsiniz.

Stj. Av. Nesrin KOŞAR & Av. Ahmet EKİN