Tüm Haklarımı Aldım Şeklindeki İbraname Geçerli Midir?
| İşçiden alınan “Ben işten kendi isteğimle ayılıyorum. Bugüne dek hak etmiş olduğum ücretlerimi, kıdem-ihbar tazminatlarımı, yıllık izin ücretlerimi ve tüm kanuni haklarımı aldım.” şeklindeki ibraname geçersizdir. Yargıtay 22. Hukuk Dairesi Esas: 2017/18379 Karar: 2018/26445 K. Tarihi: 06.12.2018 |
İbraname diğer ismiyle ibra sözleşmesi ile borç ifa edilmeksizin sona ermektedir. Alacaklının alacağının bir kısmından veya tamamından vazgeçmesi de ibradır. İbra sözleşmesi genel olarak iş hukuku alanında kullanılmaktadır.
Yargıtay, iş hukukunun işçiyi koruyucu temel ilkesi gereğince ibranamenin dar yorumlanması gerektiğine ilişkin kararlar vererek bu konunun altını çizmiştir.
Türk Borçlar Kanunu madde 420’de ibra sözleşmesinin geçerlilik şartları, “İşçinin işverenden alacağına ilişkin ibra sözleşmesinin yazılı olması, ibra tarihi itibarıyla sözleşmenin sona ermesinden başlayarak en az bir aylık sürenin geçmiş bulunması, ibra konusu alacağın türünün ve miktarının açıkça belirtilmesi, ödemenin hak tutarına nazaran noksansız ve banka aracılığıyla yapılması şarttır. Bu unsurları taşımayan ibra sözleşmeleri veya ibraname kesin olarak hükümsüzdür.” şeklinde düzenlenmiştir.
İbranameye çoğu zaman “borcu / alacağı kalmamıştır” şeklinde basit bir belge düzenleme işlemi olarak bakılsa da ibranamenin ait olduğu hukuk dalına göre bir takım geçerlilik şartları bulunmaktadır.
İbranamenin geçersizliğine yol açabilecek bir diğer durum da Yargıtay kararları ışığında; istifa eden işçinin imzalamış olduğu ibranamede “kıdem ve ihbar tazminatı alacaklarımı aldım” gibi beyanların yer almasıdır.
Karara konu olayda da görüldüğü üzere, uygulama ve içtihatlarda çelişki olarak kabul edilen bu durum ibranamenin geçersizliğine sebebiyet vermektedir.
Yargıtay 22. Hukuk Dairesi’nin 2017/18379 Esas, 2018/26445 Karar sayılı ve 06.12.2018 tarihli ilamında; işçiden alınan “Ben işten kendi isteğimle ayılıyorum. Bugüne dek hak etmiş olduğum ücretlerimi, kıdem-ihbar tazminatlarımı, yıllık izin ücretlerimi ve tüm kanuni haklarımı aldım.” şeklindeki ibranamenin geçersiz olduğu içtihat edilmiştir.
| YARGITAY 22. HUKUK DAİRESİ Esas: 2017/18379 Karar: 2018/26445 K. Tarihi: 06.12.2018 Taraflar arasında görülen dava sonucunda verilen kararın, temyizen incelenmesi taraf vekillerince istenilmekle, temyiz taleplerinin süresinde olduğu anlaşıldı. Dava dosyası için Tetkik Hakimi … tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü: Davacı vekili, müvekkili işçinin kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, yıllık ücretli izin, fazla çalışma ile ulusal bayram ve genel tatil ücreti alacaklarının hüküm altına alınmasını talep etmiştir. Davalılar, davanın reddini savunmuştur. Mahkemece, toplanan deliller ve bilirkişi raporuna dayanılarak yazılı gerekçeyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir. Kararı, taraf vekilleri temyiz etmiştir. 1-Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere göre ve özellikle bildirilen temyiz nedenlerine göre tarafların aşağıdaki bentlerin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir. 2-Taraflar arasında, 31.03.2010 ve 31.12.2011 tarihli ibranamelerin geçerli olup olmadığı; bu ibranamelerin makbuz hükmünde kabul edilip edilemeyeceği noktasında uyuşmazlık bulunmaktadır. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun yürürlüğe girdiği 01.07.2012 tarihinden sonra düzenlenen ibra sözleşmeleri için, kanuni koşulların varlığı aranmalıdır. 6098 sayılı Kanun’un yürürlükte olmadığı dönemde imzalanan ibranamelerin geçerliliği sorunu ise, Yargıtayın konuyla ilgili aşağıda açıklanan ilkeleri çerçevesinde çözülmelidir: a)İş ilişkisi devam ederken düzenlenen ibra sözleşmeleri geçersizdir. İşçi bu dönemde tamamen işverene bağımlı durumdadır ve iş güvencesi hükümlerine rağmen iş ilişkisinin devamını sağlamak veya bir kısım işçilik alacaklarına bir an önce kavuşabilmek için iradesi dışında ibra sözleşmesi imzalamaya yönelmesi mümkün olup, Dairemizin kararlılık kazanmış uygulaması bu yöndedir. b)İbranamenin tarih içermemesi ve içeriğinden de fesih tarihinden sonra düzenlendiğinin açıkça anlaşılamaması durumunda ibranameye değer verilemez. c)İbranamenin geçerli olup olmadığı, 01/07/2012 tarihine kadar yürürlükte olan 818 sayılı Borçlar Kanunu’nun irade fesadını düzenleyen 23-31. maddeleri yönünden de değerlendirilmelidir. İbra sözleşmesi yapılırken taraflardan birinin esaslı hataya düşmesi, diğer tarafın veya üçüncü şahsın hile ya da korkutmasıyla karşılaşması halinde, ibra iradesinden söz edilemez. Öte yandan 818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 21. maddesinde sözü edilen aşırı yararlanma (gabin) ölçütünün de ibra sözleşmelerinin geçerliliği noktasında değerlendirilmesi gerekir. İbranamedeki irade fesadı hallerinin, 818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 31. maddesinde öngörülen bir yıllık hak düşürücü süre içinde ileri sürülmesi gerekir. Ancak, işe girerken alınan matbu nitelikteki ibranameler bakımından iş ilişkisinin devam ettiği süre içinde bir yıllık süre işlemez. d)İbra sözleşmesi, varlığı tartışmasız olan bir borcun sona erdirilmesine dair bir yol olmakla, varlığı şüpheli ya da tartışmalı olan borçların ibra yoluyla sona ermesi mümkün değildir. Bu nedenle, işçinin hak kazanmadığı ileri sürülen bir borcun ibraya konu olması düşünülemez. Savunma ve işverenin diğer kayıtları ile çelişen ibra sözleşmelerinin geçersiz olduğu kabul edilmelidir. e) Miktar içeren ibra sözleşmelerinde ise, alacağın tamamen ödenmiş olması durumunda borç ifa yoluyla sona ermiş olur. Buna karşın kısmi ödeme hallerinde, ibraya değer verilmemekte ve yapılan ödemenin makbuz hükmünde olduğu kabul edilmektedir. Miktar içeren ibranamenin çalışırken alınmış olması makbuz etkisini ortadan kaldırmaz. f) Miktar içermeyen ibra sözleşmelerinde ise, geçerlilik sorunu titizlikle ele alınmalıdır. İrade fesadı denetimi yapılmalı ve somut olayın özelliklerine göre ibranamenin geçerliliği konusunda çözümler aranmalıdır. Fesihten sonra düzenlenen ve alacak kalemlerinin tek tek sayıldığı ibranamede, irade fesadı halleri ileri sürülüp kanıtlanmadığı sürece ibra iradesi geçerli sayılmalıdır. g)Yine, işçinin ibranamede kanuni haklarını saklı tuttuğuna dair ihtirazi kayda yer vermesi ibra iradesinin bulunmadığını gösterir. h) İbranamede yer almayan işçilik alacakları bakımından, borcun sona erdiği söylenemez. İbranamede yer alan işçilik alacaklarının bir kısmı yönünden savunma ile çelişkinin varlığı ibranameyi bütünüyle geçersiz kılmaz. Savunma ile çelişmeyen kısımlar yönünden ibra iradesine değer verilmelidir. Başka bir anlatımla, bu gibi durumlarda ibranamenin bölünebilir etkisinden söz edilebilir. Bir ibraname bazı alacaklar bakımından makbuz hükmünde sayılırken, bazı işçilik hak ve alacakları bakımından ise çelişki sebebiyle geçersizlikten söz edilebilir. Aynı ibranamede çelişki bulunmayan ve miktar içermeyen kalemler bakımından ise borç ibra yoluyla sona ermiş sayılabilir. Somut uyuşmazlıkta, davacının SGK’ya bildirilen çalışmaları 12.03.2008 – 30.06.2009, 01.07.2009 – 31.07.2009, 01.08.2009 – 31.12.2009, 01.01.2010 – 31.12.2011, 01.01.2012 – 20.07.2014, 21.07.2014 – 23.01.2015 tarihleri arasındadır. Dosyada bulunan 31.03.2010 tarihli ibraname; 12.03.2008 – 31.03.2010 tarihleri arasındaki çalışma için düzenlenmiş matbu nitelikte bir belge olup düzenleme tarihi itibariyle çalışmanın halen devam ettiği anlaşılmaktadır. Bu ibraname Mahkemece kıdem ve ihbar tazminatı ödemesi içerdiğinden makbuz hükmünde kabul edilmiştir. Dosya içerisinde bulunan diğer ibraname ise 01.04.2010-31.12.2011 tarihleri arasındaki çalışma nedeniyle 31.12.2011 tarihli olarak düzenlenmiş, matbu nitelikte olup düzenleme tarihi itibariyle çalışma halen devam ettiğinden mahkemece kıdem ve ihbar tazminatı ile yıllık ücretli izin ödemesi içermesi nedeniyle makbuz hükmünde kabul edilmiştir. Mahkemece, çalışma devam ederken düzenlenen ibranamelere geçerlilik tanınmamasında bir isabetsizlik bulunmamakta ise de, bu ibranamelerin makbuz hükmünde kabul edilmiş olması dosya içeriğine ve benzer mahiyetteki dava dosyalarına uygun düşmemiştir. Davacı yanca, işverence çalışma devam ederken bazı belgelere imzalar attırıldığı iddia edilmiştir. Bir başka deyişle imzaya itirazda bulunulmamak ile birlikte içeriğine itiraz edilmiştir. Yargıtay (Kapatılan) 7. Hukuk Dairesi’nin 2014/17999 ve … esas ve Dairemizin 2013/7727 ve 2017/2894 esas sayılı dava dosyalarında, davacıların boşa imza attığı, belgelerin içeriğinin sonradan doldurulduğu ve karşılığının ödenmediği kabul edilmiş, bu tür ibranameler makbuz hükmünde dahi kabul edilmemiştir. Mahkemelerin bu yöndeki kabulleri Yargıtay Dairelerince onanmıştır. Eldeki dava dosyasında da ibranamelerin matbu ve boşluk doldurma şeklinde olduğu, ibranamelerin düzenlendiği tarih itibariyle çalışmanın devam ettiği ve hatta 31.03.2010 tarihli ibranamenin düzenlendiği tarihte kayden bir çıkış dahi bildirilmediği, emsal dosyalarda ibranamelerin makbuz hükmünde dahi kabul edilmediği hususları ile tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirildiğinde; Mahkemece ibranamelere hiç bir şekilde değer verilmemesi gerekirken makbuz hükmünde kabul edilmeleri hatalı olup bozmayı gerektirmiştir. 3-Kabul şekline göre, hükme esas alınan bilirkişi raporundan net tutarlar olduğu anlaşılmasına karşın hüküm yerinde davalılardan tahsiline karar verilen alacakların net mi yoksa brüt mü olduğunun açıkça belirtilmemesi de infazda tereddüt yaratır mahiyette olduğundan doğru bulunmamıştır. SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde taraflara iadesine, 06.12.2018 tarihinde oybirliğiyle karar verildi. |
