Yakalama ve Gözaltına Alma Nedir?

Yakalama, suç şüphesi altında bulunan kimsenin hakim kararı olmaksızın yetkili kişilerce özgürlüğünden alıkonulmasıdır.

Yakalama; adli yakalama ve idari yakalama olarak ikiye ayrılmaktadır. Adli yakalama; Ceza Muhakemesi Kanunu’nda düzenlenmiş olup suç şüphesi ile yapılan yakalamalardır. İdari yakalama ise Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu’nda düzenlenmiş olup henüz bir suç şüphesi bulunmadan tehlikeye maruz kalmak veya tehlikeye neden olmak durumunda geçici olarak yakalanmasıdır.

Herkes Yakalama Yetkisine Sahip Mi?

CMK m. 90’a göre suçüstü halinde herkes geçici olarak yakalama yetkisine sahiptir.

Bir kimseye suç işlerken rastlanılması halinde bunu gören kişi, zarar gören veya başkaca üçüncü kişi bu suçun failini yakalayabilir.

Suçüstü bir fiilden dolayı kişinin kaçma olasılığının bulunması veya hemen kimliğinin belirlenme olanağının bulunmaması halinde herkes, suçun failini yakalayabilir.

Soruşturması ve kovuşturması şikayete bağlı suçlar açısından failin yakalanabilmesi için şikayet koşulunun gerçekleşmesi gerekmektedir. Suçun çocuklara, beden veya akıl hastalığı, malullük veya güçsüzlükleri nedeniyle kendini idareden aciz olanlara karşı işlenmesi halinde şikayet koşulu aranmaz.

Kolluğun Yakalama Yetkisine Sahip Olduğu Durumlar

Kolluk, herkes tarafından yakalama yapılabilen durumda suç faillerini yakalayabilmektedir.

CMK m. 90/2’de yer alan durumların bulunması. Bu durumlar aşağıda sayılmıştır:

• Tutuklama kararı veya yakalama emri düzenlenmesini gerektirir bir durumun bulunması gerekmektedir.
• Gecikmesinde sakınca bulunan bir halin bulunması gerekmektedir.
• Cumhuriyet savcısına veya amirlerine derhal başvurma olanağı bulunmamalıdır.
• Şikayete bağlı suçlarda şikayet koşulu gerçekleşmiş olmalıdır.
• Yakalama yasağı bulunmamalıdır.

Yakalama Emri Düzenlenebilecek Durumlar Nelerdir?

Yakalama emri düzenlenebilecek durumlar aşağıda sayılmıştır:

• Şüphelinin soruşturma evresinde çağrı üzerine gelmemesi, çağrı yapılamaması halinde ise Cumhuriyet savcısının istemi üzerine sulh ceza hakimi tarafından yakalama emri düzenlenebilir,
• Tutuklama isteminin reddi kararına itiraz üzerine itiraz mercii tarafından yakalama emri düzenlenebilir,
• Yakalanmış iken kaçan şüpheli veya sanık, tutuklu veya hükümlü hakkında Cumhuriyet savcıları ve kolluk kuvvetleri yakalama emri düzenlenebilir,
• Kovuşturma evresine kaçan sanık hakkında yakalama emri re’sen veya istem üzerine hakim veya mahkeme tarafından düzenlenebilir.

Çocuklar Hakkında Yakalama Tedbiri Uygulanır Mı?

Çocuklar hakkında yakalama tedbiri uygulanıp uygulanamayacağı yaşına göre değişkenlik göstermektedir.

Suçun işlendiği zaman on iki yaşını doldurmamış olanlar ile on beş yaşını doldurmamış sağı ve dilsizler suç nedeni ile yakalanamazlar. Bu kişiler sadece kimlik ve suç tespiti için yakalanabilir akabinde hemen serbest bırakılır.

On iki yaşını doldurmuş ancak on sekiz yaşını doldurmamış olanlar suç sebebiyle yakalanabilir.

Yakalamanın Sonuçları Nelerdir?

Yakalamanın sonuçları aşağıda sayılmıştır:

• Yakalanan kişi üzerinde kaba üst araması yapılarak silah ve benzeri unsurlardan kişi arındırılır.
• Kural olarak yakalanan kimseye kelepçe takılması yasaktır.
• Kolluk gerekli tedbirleri aldıktan sonra kişiye yasal haklarını derhal bildirir.
• Kolluk, Cumhuriyet savcısına hemen bilgi verilerek Cumhuriyet savcısının emri doğrultusunda işlem yapılır. Yakalama işlemi yakalama tutanağına bağlanır.
• Yakalama işleminin akabinde yakalanan kişinin yakınına derhal haber verilir.
• Hakim veya mahkeme kararıyla yakalama emri üzerine yakalanan kişi en geç yirmi dört saat içinde yetkili hakim veya mahkeme önüne çıkartılır.
• İfadesi alınmak sebebiyle düzenlenen yakalama emri ile mesai saatleri dışında yakalanan ve belirtilen tarihte yargı mercii önünde hazır bulunmayı taahhüt eden kişi serbest bırakılabilir.

Gözaltına Alma Nedir? Şartları Nelerdir?

Gözaltına alma; yakalanan kişinin yetkili mercii önüne çıkarılana kadar Cumhuriyet savcısının emriyle yasal süre içerisinde özgülüğünden geçici olarak yoksun bırakılmasıdır.

Gözaltına Alma Kararı Verilebilmesinin Koşulları

Gözaltına alma kararı verilebilmesinin koşulları aşağıda sayılmıştır:

• Gözaltına alma tedbirinin uygulanmasının soruşturma yönünden zorunlu olması gerekmektedir.
• Kişinin suçu işlediği yönünde somut kanıtların bulunması gerekmektedir.
• Gözaltına alma kararının verilebilmesi için kanuni bir engelin bulunmaması gerekir.
• Gözaltına alma koruma tedbiri için Cumhuriyet savcısının emri gerekmektedir. Cumhuriyet savcısının emri yazılı olmak zorunda değildir, sözlü de olabilir.

Kolluk amirlerinin gözaltına alma yetkisinin bulunduğu durumlar şunlardır:

• Suçüstü halinin mevcut olması gerekmektedir.
• Katalog suçların veya kamu düzeninin ciddi bir şekilde bozulmasına yol açabilecek toplumsal olaylardan, toplu olarak işlenen suçlardan biri söz konusu olmalıdır.
• Gözaltına alma kararı yalnızca mülki amirlerce belirlenecek kolluk amirleri tarafından verilebileceğinden, kolluk amirine mülki amirce yetki verilmelidir.

Gözaltı Süresi

Gözaltı süresi; savcının gözaltına aldırma kararıyla başlayıp, kişinin serbest bırakılması veya mahkeme kararı ile tutuklanmasına kadar geçirilen süreyi ifade eder.

Yakalanan kişinin, yakalama yerine en yakın hakim veya mahkemeye gönderilmesi için zorunlu süre on iki saatten fazla olamaz. Bireysel suçlarda hakim önüne çıkartılması gerekli süre hariç gözaltı süresi yirmi dört saati geçemez.

Toplu olarak işlenen suçlarda ise Cumhuriyet savcısı tarafından gözaltı süresi her defasında bir gün olmak üzere toplam üç gün uzatılabilir.

Gözaltına Alma Kararına Sulh Ceza Hakimliğine Başvuru

Gözaltına alma veya gözaltı süresinin uzatılmasına ilişkin Cumhuriyet savcısının yazılı emrine karşı yakalanan kişi, müdafi, yasal temsilcisi, eşi, birinci veya ikinci derece kan hışmı sulh ceza hakimliğine başvurabilir.

Stj. Av. Ebrugül KOÇAK & Av. Ahmet EKİN