Sözleşmenin Hukuki Niteliği

Sözleşme, hukuki bir işlemdir. Hukuki fiillerin en önemli unsurlarını hukuki işlemler oluşturmaktadır. Hukuk düzeninin kendisine hüküm ve sonuç bağladığı olaylar hukuki olay olarak adlandırılır. Bir bebeğin doğumu, ölümü, deprem, sel hukuki olaydır.

Hukuki fiiller hukuka uygun fiiller ve hukuka aykırı fiiller olmak üzere iki türden oluşmaktadır. Hukuka aykırı fiiller ise kendi arasında haksız fiil ve borca aykırı davranış olmak üzere iki gruba ayrılır.

Hukuka uygun fiiller üç adettir. Bunlar bilgi ve haber verme açıklamaları, duygu açıklamaları ve irade ya da iş ve emek açıklamalarıdır.

Hukuki işlem, hukuk düzeninin belirlemiş olduğu bir sonuca yönelen irade açıklaması olarak tanımlanabilir. Maddi fiillerde irade açıklaması olmaz. İş ya da emek açıklaması teşkil eder. Define bulmak maddi fiildir.

Sözleşmenin Unsurları

Hukuki işlemin üç unsuru vardır. Bu unsurlar;

• İrade açıklamasının varlığı,
• İrade açıklamasının hukuki sonuca yönelmiş olması,
• Hukuk düzeninin ilgili irade açıklamasına hedeflenen hukuki sonucu bağlamış olması gerekir.

Sözleşme Türleri

Sözleşme türleri; özel hukukun farklı alanlarıyla ilişkin olmalarına göre, etkilerini sağlar arasında ya da ölümden sonra meydana getirmelerine göre, malvarlığı üzerinde yapmış olduğu etkiye göre, sebebe bağlı olup olmadığına göre, kazandırıcı olup olmamasına göre, sebebin gösterilmiş olup olmamasına göre ve taraf sayısına göre ayrımlara tabi tutulur.

Özel Hukukun Farklı Alanlarına İlişkin Olmalarına Göre

Özel hukukun farklı alanlarına ilişkin olmalarına göre ayrımı; hukuki işlemin medeni hukukun alt dallarına, ticaret hukukuna ya da usul hukukuna ilişkin bir işlem olup olmamasına göre yapılır. Bu bağlamda hukuki işlemler çeşitli ayrımlara tabi tutulur.

Bu ayrımlar; şahsın hukukuyla alakalı hukuki işlemler, eşya hukukuna ilişkin hukuki işlemler, aile hukukuna ilişkin hukuki işlemler, borçlar hukukuna ilişkin hukuki işlemler, miras hukukuna ilişkin hukuki işlemler, ticaret hukukuna ilişkin hukuki işlemler, usul hukukuna ilişkin hukuki işlemler şeklindedir.

Etkilerini Sağlar Arasında Ya Da Ölümden Sonra Meydana Getirmelerine Göre

Yapılan bir hukuki işlemin etkisini tarafların sağlığında göstermesi durumunda sağlar arası hukuki işlem, taraflardan birinin ya da işlemi yapan kişinin ölümünden sonra hüküm ve netice yaratması durumunda ölüme bağlı hukuki işlem olarak adlandırılır. Ölüme bağlı hukuki sözleşmeler miras sözleşmesi ve vasiyet olmak üzere ikiye ayrılır. Vasiyet ise vasiyetname, el yazılı vasiyetname ve sözlü vasiyet olmak üzere üç tanedir.

Malvarlığı Üzerinde Yaptıkları Etkiye Göre

Malvarlığını oluşturan etkenler kişiye ait ekonomik değer taşıyan mal, hak ve borçların tamamıdır. Mevcut mal ve haklar kişinin malvarlığının aktif kısmını, borçlar ise pasif kısmını oluşturmaktadır.

Yapılan hukuki işlemin bir kimsenin malvarlığının pasifini arttırması durumunda işlem, taahhüt işlemi; aktifini azaltıyor ise tasarruf işlemi olarak tanımlanır. Sözleşmenin kendisi taahhüt işlemi, sözleşmeden doğan borcun ifası ise tasarruf işlemidir. Tasarruf işlemi niteliği taşıyan üç çeşit sözleşme vardır. Bunlar alacağın devri sözleşmesi, ibra sözleşmesi ve ticari işletmenin devri sözleşmesidir.

Sebebe Bağlı Olup Olmamalarına Göre

İşlemin sebebi kendi içinde olabilir ya da bu işlem dışında farklı bir işlem de olabilir. İşlemin sebebinin kendi içerisinde olduğu durumda bağlılık ve soyutluk söz konusu olmaz. Taahhüt işlemlerinde de aynı durum mevcuttur.

Bir işlemin sebebinin başka bir işlem olması durumunda işlemin sebebe bağlı olup olmadığı önem arz eder. İşlem sebebe bağlı ise sebebi oluşturan işlemin geçersiz olması halinde sebebi oluşturan işlemi takiben yapılan işlem de geçersiz olur. Eğer ki işlem sebepten soyut ise  sebebi oluşturan işlemin geçersiz olması ilgili işlemden sonra yapılan işlemin de geçersiz olması sonucunu doğurmaz.

Kazandırıcı Olup Olmamasına Göre

Yapılan işlemin işlemi yapan kişi açısından borç doğuran bir işlem olması halinde borçlandırıcı işlem, yapılan işlemin işlemi yapan kişi açısından kazandırıcı nitelikte olması halinde ise kazandırıcı işlem söz konusu olur.

Sebebin Gösterilmiş Olup Olmamasına Göre

Sebebin gösterilmiş olup olmamasına göre ayrımı borç senetleri açısından önem arz etmektedir. Borç senetlerinin sebebinden kasıt, borç senedinde yer alan borcun kaynağını oluşturan temel borç ilişkisidir. Borç senedi adi senet ve ticari senet olmak üzere iki çeşittir. Adi senette borcun sebebini oluşturan temel borç ilişkisi senet metninde gösterilmiş ya da gösterilmemiş olabilirken ticari senetlerde sebep gösterilmez.

Taraf Sayısına Göre

Taraf sayısına göre hukuki işlemler tek taraflı hukuki işlemler ile iki ve çok taraflı hukuki işlemler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Temsil yetkisi verme, icap, fesih, vasiyetname gibi hukuki işlemler tek taraflı hukuki işlemdir. Sözleşmeler ise iki taraflı hukuki işlemlerdir.

Ekin Hukuk Bürosu olarak alanında uzman kadromuzla dava ve işlemlerinizi takip edebilmemiz için bizimle iletişim kurabilirsiniz.

Duygu Maide KARATAŞ & Av. Ahmet EKİN