Bağımsız Tacir Yardımcıları

Bağımsız tacir yardımcıları tacir ile arasındaki ilişki temelde bir vekalet ilişkisidir. Bağımsız tacir yardımcıları; simsarlık, acentelik, komisyonculuktur.

Simsar (Tellal) Ne Demek?

Simsar; simsarlık sözleşmesi kurmak isteyip bir araya gelemeyen taraflara sözleşme kurulmasını sağlamak için aracılık yapan kimsedir. Simsar, taraflar arasında asıl sözleşmenin kurulması için aracılık eder ve sözleşmenin kurulmasıyla ücrete hak kazanmaktadır.

Simsarlara örnek olarak; emlak komisyoncusu, evlilik ajansları, özel istihdam büroları verilebilir. Simsar ayrıca yetkilendirilmedikçe müvekkilini temsilen işlemler yapamaz.

Simsarlıktan doğan tüm istemler beş yıllık zamanaşımına tabidir.

Simsarlık sözleşmesi; azil, istifa, ölüm, iflas, ehliyet kaybı sebepleri ile sona ermektedir.

Simsarlığın Unsurları Nelerdir?

Simsarlığın unsurları şunlardır:

• Simsar ile müvekkili arasında kurulan ilişki geçicidir.
• Simsar çalışmasını, müvekkilin emir ve talimatları altında sürdürmez. Simsar sadece işin görülmesi ile ilgili hususlarda müvekkilin talimatlarını esas alır.

Simsarın Yükümlülükleri Nelerdir?

Simsarın yükümlülükleri şunlardır:

• Simsar müvekkilin menfaatlerine uygun davranarak sözleşme kurulabilecek uygun tarafı bulur.
• Simsarın özen ve sadakat yükümlülüğü bulunmaktadır. Simsarın talimatlara uyma, sır saklama, hesap verme gibi yükümlülükleri bulunmaktadır.

Simsarın Hakları Nelerdir?

Simsarın sahip olduğu haklar şunlardır:

• Tarafların arasındaki asıl sözleşmenin geçerli olarak kurulması halinde simsarın ücret hakkı bulunmaktadır. Müvekkil, simsarın getirdiği kişiyle anlaşama sağlamak zorunda değildir fakat simsarlık ücreti ödememek için simsar aradan çıkarılarak sözleşme kurulması halinde simsar yine de ücrete hak kazanmaktadır.
• Simsar, sözleşmede kararlaştırılmış olması şartıyla masraflarını da isteyebilmektedir.

Acente Ne Demek?

Acente, sözleşmeye dayanarak belirli bir yer veya bölge içerisinde ticari işletmeyi ilgilendiren sözleşmelere aracılık eden veya bunları tacir adına yapmayı meslek edinen kimsedir.

Acente, acentelik sözleşmesine dayanarak iş yapar ve acentelik sözleşmesi kural olarak şekle tabi değildir. İstisnası ise aşağıda yazılı durumlarda yazılı şekil şartı aranmaktadır:

• Acente ile müvekkil arasında doğan rekabet yasağının kaldırılması,
• Acentenin müvekkil adına sözleşme kurma yetkisinin verilmesi,
• Acentelik sözleşmesinin sona ermesinden sonraki dönemdeki iki yıllık rekabet yasağının kaldırılmasına ilişkin hususlar yazılı yapılmak zorundadır.

Acente sadece belirli bir bölgede iş yapmaktadır ve sadece ticari işletme için atanabilir. Acente, acentelik işini meslek edinmek zorundadır çünkü devamlılık unsuru vardır.

Acente, ticari işletmeyi ilgilendiren sözleşmelerde aracılık etmeyi üstlenmişse aracı acente; ticari işletmeyi ilgilendiren sözleşmeyi yapma yetkisine sahipse sözleşme yapan acente denilmektedir.

Acentenin yetkisi olmadığı olmadığı halde müvekkil adına sözleşme kurması halinde; müvekkil icazet verebilir. Müvekkilin icazet vermediği durumda, sözleşmeden bizzat acente sorumlu olmaktadır.

Acente, aracılıkta bulunduğu sözleşmelerle ilgili protesto, ihbar gibi hakkı koruyucu beyanlarda bulunma ve bunları kabule yetkilidir. Acente, müvekkilin izni ve yazılı onayı olmadan bedeli tahsil etme ve malları alma yetkisi bulunmamaktadır.

Acente, aracılık ettiği veya yaptığı sözleşmelerden doğan uyuşmazlıklarda davacı veya davalı sıfatına sahip olabilmektedir.

Acentenin Yükümlülükleri ve Hakları

Acentenin yükümlülükleri şunlardır:

• Aktif çaba gösterme yükümlülüğü
• Haber verme borcu
• Önleyici tedbirler alma borcu
• Müvekkile ait parayı gönderme borcu
• Rekabet etmeme yükümlülüğü altındadır.

Acentenin Ücret Hakkı

Acente müvekkil ile üçüncü şahıs arasında sözleşme kurulmasını sağlayarak veya kurarak ücret hakkı elde eder. Müvekkilin, acentenin tekel bölgesine girerek doğrudan işlem yapması halinde de acente ücrete hak kazanmaktadır.

Acentelik ilişkisi bitse dahi; sonradan kurulan sözleşmeler için acente aracılık etmişse, önemli ölçüde emek harcayarak işlemi kendisi hazırlamışsa acente ücrete hak kazanmaktadır.

Türk Ticaret Kanunu’na göre; işlemin yeri getirildiği anda ve ölçüde acentenin ücrete hak kazanacağını düzenlemiştir.

Acente, işlemi gerçekleştirmek için olağan olan işçilerin ücreti gibi hususları kendi ücretinden karşılamaktadır. Acentenin müvekkilden isteyebileceği masraflar ise işlem için gerçekleştirilmiş olan olağanüstü masraflardır.

Müvekkilin, acenteye ödemediği ücret ve alacaklar bulunuyorsa acente, müvekkile ait kıymetli evrak ve taşınırlar hakkında hapis hakkı bulunmaktadır.

Müvekkilin Hak Ve Yükümlülükleri

Müvekkil, acenteye mallar ile ilgili belge ve bilgileri vermek, acentenin yaptığı işleri kabul edip etmediğini uygun sürede bildirmek, acentenin ücretini ödemek yükümlülükleri bulunmaktadır.

Acentelik İlişkisinin Sona Ermesi

Acentelik ilişkisi aşağıdaki durumlarda sona erer:

• Belirli süreli acentelik sözleşmelerinde başka bir koşula ihtiyaç bulunmaksızın süre sonunda sözleşme sona erer.
• Belirsiz süreli acentelik sözleşmelerinde, taraflardan her biri, üç ay önceden bildirmek koşuluyla sözleşmeyi feshedebilir.
• Belirli veya belirsiz süreli acentelik sözleşmelerinde haklı nedenlerin varlığı halinde bildirim süresi beklenilmeksizin sözleşme derhal sonlandırılabilmektedir.
• Tarafların, ehliyet kaybı ve iflası halinde de acentelik sözleşmesi sona ermektedir.

Acentelik sözleşmesinden kaynaklanan talepler beş yıllık zamanaşımına tabidir.

Acentelikte Rekabet Yasağı Anlaşması

Rekabet yasağı anlaşması yazılı şekle tabidir, anlaşmanın acentelik ilişkisinin devamı sırasında yapılması gereklidir. Rekabet yasağı anlaşması sözleşmenin bitiminden itibaren en çok iki yıl içinde yapılabilmektedir. Müvekkil, rekabet sınırlaması için acenteye uygun bir miktar bedel ödemelidir.

Acentelik Hakkında Hükümlerin Uygulanacağı Diğer Kişiler

Acentelik hakkında sözleşme hükümlerinin uygulanacağı diğer kişiler şunlardır:

• Sözleşmeleri yerli veya yabancı işletme hesabına ve kendi adına gerçekleştirmeye daimi yetkili bulunanlar,
• Türkiye Cumhuriyeti içerisinde merkez veya şubesi olmayan yabancı tacirlerin adı ve hesabına ülke içinde işlemlerde bulunanlara acenteliğe ilişkin hükümler uygulanmaktadır.

Komisyoncu Ne Demek?

Komisyoncu, bir ücret karşılığında; alım satım işlerinde aracılık eden ve müvekkili dolaylı olarak temsil yetkisine sahip olan kişidir.

Komisyoncu, vekalet verenle devamlı bir ilişki içerisinde olmayıp kendisine verilen bir ya da birkaç işi tamamlamasıyla sözleşme sona erer.

Komisyoncu, vekalet verenin işlemleri ve menfaati için yaptığı bütün giderleri faiziyle birlikte isteme hakkına sahiptir.

Komisyoncu, kendisine verilen iş yapılıncaya kadar ücretini isteyebilir. Aynı zamanda, kendisine verilen işin yapılamaması vekalet verenin bir hareketinden kaynaklanıyorsa yine veya başka nedenlerle işin yapılması imkansızlaşmışsa yerel adete göre belirlenecek ücret karşılığını isteyebilir.

Sözleşmede aksi kararlaştırılmamışsa komisyoncu kendisiyle işlem yapabilmektedir ve böyle bir işlem yapıldığı vekalet verene aynı gün bildirilmelidir.

Komisyonculuğu son bulması hakkında vekalete ilişkin hükümler uygulanmaktadır.

Taşıma İşleri Komisyonculuğu Ne Demek?

Taşıma işleri komisyonculuğu, komisyonculuğun bir türü olup bu durumda komisyoncu bir eşya taşıtmayı üstlenmektedir. Komisyoncu, eşyanın taşınabilmesi için bir taşıyıcı bulur ve kendi adına müvekkil hesabına taşıma sözleşmesi yapmayı üstlenir.

Taşıma işleri komisyoncusu, hakimiyetinde bulunan eşyanın zıyaından ve hasarından yükümlülüğünü yerine getirmediği takdirde sorumludur.

Taşıma işleri komisyoncusu, kendi adamlarının, taşıma işlemini yerine getirirken yararlandığı kişilerin fiillerinden kendi fiilleri gibi sorumludur.

Taşıma komisyonculuğundan doğan haklarda zamanaşımı süresi bir yıldır.

Ekin Hukuk Bürosu olarak ticaret hukuku alanında yaşadığınız hukuki uyuşmazlığın çözüm sürecinin takibini gerçekleştirebilir. Uzman avukat kadromuzla görüşmek için bizimle iletişime geçebilirsiniz.

Stj. Av. Ebrugül KOÇAK & Av. Ahmet EKİN