Bağlı Çalışan Avukatların Sorunları & Çözüm Önerileri

Bağlı çalışan avukatların sorunları; ülkemizde neredeyse yok sayılan ve gerek Türkiye Barolar Birliğinin gerek avukatların bağlı bulunduğu Baroların gerekse de işverenlerin birçoğunun herhangi bir çözüm desteği sağlamadığı konulardandır.

Bağlı çalışan avukatlar, bir işverene bağlı olarak çalışan kanunen “işgören avukat” olarak belirtilen, uygulamada ise “işçi avukat, ücretli avukat” olarak tanımlanan avukatlardır. Bağlı çalışan avukatların bir işverene bağlı olma zorunluluğu, beraberinde pek çok sorunu meydana getirmektedir.

Bağlı çalışan avukatların sorunları, en genel haliyle şu başlıklar altında toplanmaktadır:

• Bağlı çalışan avukatların özerklik ve kontrol eksikliği,
• Bağlı çalışan avukatlar ve işveren arasındaki güç dengesizliği,
• Bağlı çalışan avukatlara karşı gerçekleştirilen mobbing ve iş dışı baskılar,
• Bağlı çalışan avukatların finansal bağımsızlık ve gelir kontrolü,
• Bağlı çalışan avukatların kariyer ilerlemesi engelleri,
• Bağlı çalışan avukatların iş yükü ve çalışma koşulları,
• Bağlı çalışan avukatların özlük hakları ve sosyal güvenceler.

Bağlı çalışan avukatların işverenin çalışma koşullarına uyma zorunluluğu bulunması sebebiyle karşılaştığı başlıca sorunları bu yazımızda ayrı ayrı belirteceğiz. Bu sorunlar; bağlı çalışan avukatların öncelikle iş ortamında karşılaştığı kısıtlamaları, kariyer ilerlemesindeki engelleri doğurmaktadır.

Bağlı Çalışan Avukatların İş Güvencesi ve İş Dışı Baskılar

İşverenle arasında güç dengesizliği bulunan bağlı çalışan avukatların sorunlarının başında iş güvencesi ve iş dışı baskılar gelmektedir. Bağlı çalışan avukatlar uygulamada çoğunlukla, işverenin belirlediği koşullara ve performans beklentisine bağlıdır.

İşverenin işyeri politikaları, ekonomik durum, iş hacmi gibi etkenler bağlı çalışan avukatların her an işten çıkarılması riskini doğurmaktadır.

Özellikle ülkemizde, hukuk fakültesi sayılarının ve kontenjanlarının artması birçok sorunu meydana getirmiştir. İşverenin niteliğe bakmaksızın her an yeni çalışan bulabilmesi kolaylığı ortaya çıkmıştır. Bu kolaylık, ekonominin durgun olduğu dönemlerde bağlı çalışan avukatların işten çıkarılma riskini doğurmaktadır.

İş güvencesinin bulunmaması, bağlı çalışan avukatlar üzerinde endişe duyduğu başlıca sorunlardandır. Zira böyle bir durumda işten çıkarılan bağlı çalışan avukatlar, yeni bir işyeri bulma arayışıyla karşı karşıya gelmektedir.

Bağlı çalışan avukatların karşılaştığı diğer sorunlardan biri de karşılaşılan iş dışı baskılardır. Özellikle yoğun çalışma temposuna sahip hukuk bürolarında, yüksek performans ve beklenti bulunmaktadır.

Bağlı çalışan avukatlara karşı; müvekkiller ve işverenlerin sürekli olarak “daha fazlasını” ve “daha iyisini yapma” beklentisi bulunmaktadır. Bu durum, uzun çalışma saatlerini, hızlı ve tempolu iş görmeyi, sıkı çalışma düzenini ortaya çıkarmaktadır. Maruz kalınan bu baskı; bağlı çalışan avukatların stres, tükenmişlik, özgüven ve özsaygı kaybı duygularını meydana getirmektedir.

Bağlı çalışan avukatların sorunlarından biri de müvekkiller ve işveren arasında denge kurma baskısıdır. Özellikle yoğun hukuk bürolarında müvekkillerin tatil günleri geceleri de dahil olmak üzere günün belirsiz saatlerinde görüşme gerçekleştirme istekleri, işverenin bu yöndeki beklentisi iş dışı baskıların başında gelmektedir.

Maaş ve Ücret Adaletsizlikleri: Bağlı Çalışan Avukatların İstihdam Koşulları Sorunları

Bağlı çalışan avukatlar, neredeyse bağlı çalıştıkları dönemin tamamında maaş ve ücret adaletsizlikleriyle karşı karşıya kalmaktadır.

Özellikle yoğun, müvekkil ve çalışan sayısının fazla olduğu hukuk bürolarında çalışanlar belirli bir ücret skalasına tabidir.

Bağlı çalışan avukatlar, ülkemizde çoğu hukuk bürosunda aynı pozisyonda olmalarına rağmen maaş farklılıkları ile karşılaşmaktadırlar. Mesleki kıdem, işveren ile kurulan güven ilişkisinden kaynaklanan uzun süreli çalışma, iş performansı gibi faktörler bu durumda olağan karşılanmaktadır.

Maaş ve ücret adaletsizliklerinin kanaatimizce dayandığı faktörler; keyfi ve öznel kararlar ile cinsiyet ayrımcılığıdır.

Özellikle “kadın bağlı çalışan avukatlar” uygulamada genellikle iş yükünü itiraz etmeksizin kaldırabilecek ve yaşanan mobbinge sessiz kalabilecek nitelikte görülmekte, bahsi geçen adaletsizliklerle istihdam edilmektedir.

Cinsiyet ayrımcılığı, iş ilanlarında dahi karşımıza çıkmaktadır. Bu hususta İstanbul Barosuna kayıtlı bir stajyer avukat tarafından, yakın tarihte TİHEK’e başvuruda bulunulmuştur. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK) tarafından 23.02.2023 tarihinde, internet sitesinde yer alan istihdam amaçlı ilanların ayrımcılık yasağını ihlal etmesi sebebiyle İstanbul Barosu aleyhine 50.000,00 TL idari para cezası uygulanmasına karar verilmiştir. İlgili TİHEK kararını okumak için tıklayabilirsiniz.

Bağlı çalışan avukatın, maaş ve ücret adaletsizlikleri ile karşılaşması beraberinde birçok sorunu da meydana getirecektir. Aynı pozisyonda çalışan, aynı nitelikteki bir diğer meslektaşın daha yüksek maaş ve ücret almasının iş tatmini, motivasyon ve performans kaybı yaşanmasına sebep olacağı, bağlılığı azaltacağı kuşkusuzdur.

Bağlı çalışan avukatların maaş ve ücret adaletsizliklerine ilişkin sorunlarının çözülmesi elbette mümkündür. İşverenin daha şeffaf ve adil bir ücret politikası uygulaması sorunun çözümü için en temel gerekliliktir.

Performansa ve yarara bağlı bir objektif ücretlendirme sisteminin kurulması, cinsiyet farklılığının ücrete etkisinin ortadan kaldırılması gerekmektedir. Yine çalışanlar arasında açık iletişim ve geri bildirim süreçlerinin korunması da önem arz edecektir.

Bağlı Çalışan Avukatların Mobbing (Taciz) Problemleri

Bağlı çalışan avukatların karşılaştığı en büyük problemlerden birisi de gerek işyeri ortamında gerekse de adliye içerisinde karşılaştıkları mobbing (taciz)’dir.

Mobbing, çalışma ortamında bir kimsenin özellikle psikolojik olarak baskı altında tutulması anlamına gelmektedir. Mobbing etkileri psikolojik, duygusal ve hatta fiziksel olabilmektedir.

Bağlı çalışan avukatların mobbinge uğramasının başlıca nedenleri şunlardır:

• İşveren ve bağlı çalışan avukat arasındaki güç dengesizliği,
• Bağlı çalışan avukatın iş tanımı dışında kalan işlerden sorumlu tutulması,
• Rekabetçi ortam,
• Takdir eksikliği,
• İş yükü ve zaman baskısı.

Avukatlık sektöründe, serbest bir piyasa söz konusudur. Bu durumda yalnızca işveren tarafından değil, diğer işgören avukatlar tarafından da daha başarılı olmak gibi nedenlerle mobbing uygulanması söz konusu olabilmektedir.

Yine avukatlık mesleğinde stres oranının yüksek olması nedeniyle de içinde kalınan baskı diğer çalışanlara yansıtılabilmektedir.

Mobbingin bağlı çalışan avukatlar üzerindeki başlıca etkileri ise şunlardır:

• Anksiyete, depresyon, özgüven kaybı, öfke veya özsaygı eksikliği gibi psikolojik sorunlar,
• İş performansının düşmesi,
• Fiziksel sağlık sorunları,
• İş tatmininin azalması ve motivasyon kaybı,
• İş ilişkilerinin bozulması,
• İşten ayrılma isteği.

Bağlı Çalışan Avukatların İş ve Özel Hayat Dengesi Problemleri

Bağlı çalışan avukatların iş ve özel hayat dengesi problemleri, yoğun iş temposu ve yüksek beklenti sebebiyle ortaya çıkmaktadır. Bu durum, bütün sektörlerde kişisel yaşamı ve aile ilişkilerini olumsuz etkilemektedir.

Bağlı çalışan avukatların iş ve özel hayatına ilişkin denge problemi yaşamasının başlıca sebepleri şunlardır:

• Yoğun çalışma saatleri,
• Esnek olmayan çalışma beklentisi,
• Stres ve baskı,
• Zihinsel olarak dinlenme eksikliği,
• Aile ve sosyal çevrenin beklentileri.

Kanaatimizce; bağlı çalışan avukatların iş ve özel hayat dengesinin kurulması ve korunması için uygulanabilecek birtakım çözümler şunlardır:

• Zaman yönetimi becerisini geliştirmek,
• Sınırların belirlenmesi,
• İşverenler tarafından uygulanabilecek esnek çalışma programları,
• Bağlı çalışan avukatlara Barolar tarafından destek ağları oluşturulması,
• Hobilerin geliştirilmesi ve çeşitlendirilmesi konusunda kararlı olmak,
• Tatil ve izin kullanımını artırmak.

İşveren-Avukat İlişkisi ve İletişim Problemleri

Bağlı çalışan avukatlar ile işveren arasında bulunan “güç dengesizliği” çoğu problemin ana sebebidir.  İşveren ile bağlı çalışan avukatlar arasında yaşanan ve işin ilerleyişini büyük ölçüde etkileyen en önemli şeylerden biri iletişimdir.

İşveren ile bağlı çalışan avukatlar arasında yaşanan iletişim problemlerinin başlıca nedenleri şunlardır:

• Yetersiz iletişim,
• Karşılıklı beklentilerin belirsizliği,
• İşverenin aşırı beklentisi,
• Geri bildirim ve takdir eksikliği,
• Ayrımcılık ve mobbing,
• İşverenin taleplerinin değişkenliği.

Yaşanan iletişim problemleri, işveren ve bağlı çalışan avukatlar arasında güvensizlik, memnuniyetsizlik ve motivasyon kaybına neden olmaktadır.

Kanaatimizce; bağlı çalışan avukatlar ile işveren arasındaki iletişimin güçlendirilmesi ve sağlıklı sürdürülebilmesi için uygulanabilecek birtakım çözümler şunlardır:

• Açık ve düzenli iletişimin kurulması,
• Bağlı çalışan avukatlara, işverenler tarafından düzenli olarak geri bildirim yapılması ve motivasyonun korunması,
• Bağlı çalışan avukatların taleplerinin dinlenmesi ve dikkate alınması,
• Bağlı çalışan avukatların kariyer ilerlemesinin desteklenmesi,
• İşverenin çalışanlara adaletli ve tarafsız bir yaklaşım sergilemesi,
• İşverenin ayrımcılığa ve mobbinge karşı “sıfır tolerans” politikasını benimsemesi,
• Çalışma koşullarının şeffaf ve esnek bir biçimde belirlenmesi.

Bağlı Çalışan Avukatların Kariyer İlerlemesi ve Yükselme Engelleri

Bağlı çalışan avukatların kariyer ilerlemesi ve yükselmesinde birtakım engeller söz konusu olmaktadır. Bu engellerden bazıları şunlardır:

• Yetersiz kariyer fırsatları ve yüksek pozisyonların azlığı,
• Bağlı çalışan avukatların iş tanımı ve mesleki gelişiminden bağımsız bir şekilde farklı alanların iş yükü altında bırakılması,
• Yüksek rekabet ortamı,
• Bağlı çalışan avukatlar tarafından yerine getirilen işin daha üst pozisyonda yer alan kişiler tarafından sahiplenilmesi,
• İşyeri politikaları,
• Özellikle kadın avukatlara karşı gerçekleştirilen cinsiyet ayrımcılığı.

Bağlı çalışan avukatların kariyer ilerlemesi ve yükselme engelleri, uygulamada fazlasıyla denk gelinmektedir. Bu duruma ilişkin olarak bağlı çalışan avukatlara sunulabilecek birtakım öneriler şunlardır:

• Eğitime devam etme,
• İyi iletişim kurma ve etkili bir şekilde ağ ilişkileri kurma,
• Başarının paylaşılması,
• Kariyer gelişimine uygun pozisyonlarda çalışma,
• Yenilikçi olma ve uzmanlık alanının genişletilmesi,
• Kariyer planlaması yapma,
• Zaman yönetimi becerisini geliştirme,
• Çeşitlilik arz eden projelerde yer alma ve deneyim kazanma.

Bağlı Çalışan Avukatların Özlük Hakları ve Sosyal Güvenceler

Bağlı çalışan avukatlar, özlük hakları ve sosyal güvenceleri konusunda birtakım zorluklarla ve yasalara aykırılıklarla karşılaşmaktadır.

Bağlı çalışan avukatların, haftanın büyük bir çoğunluğunda fazla mesai yaptığı bilinen bir gerçektir. Fazla mesai ücretinin, mesleğin doğasının bir gereği olarak düşünülerek ödenmemesi de ülkemizde fazlasıyla karşılaşılan bir sorundur.

Bağlı çalışan avukatların ücret ve maaş düzenlemeleri de yine önem arz eden konular arasında yer almaktadır. Bu konuda bağlı çalışan avukatlar, uygulamada çoğunlukla adaletsizlikler ve belirsizliklerle karşı karşıya kalmaktadır. Ülkemizde ne yazık ki, birçok şehirde “geçim sağlama kaygısıyla” iş başvurusu yapan meslektaşlarımıza asgari ücretin altında ücret ödenmesinin teklif edildiği dahi bilinen bir durumdur.

Bir Avukat Yanında, Avukatlık Ortaklığında veya Avukatlık Bürosunda Ücret Karşılığı Birlikte Çalışan Avukatlar Yönergesi’nde ücret hususu da düzenlenmiştir. Söz konusu yönergede işveren avukatın, ödemesi gereken ücret “tarafların bağlı olduğu baro tarafından, tavsiye niteliğinde belirlenen ücretten az olmayan ücret” olarak belirlenmiştir.

Ne var ki ülkemizde gerek Türkiye Barolar Birliği gerekse de bağlı bulunan Barolar tarafından bu hususta herhangi bir somut adım, iyileştirme eylemi gerçekleştirilmemektedir.

Yine ülkemizde bu hususta karşılaşılan sorunlardan birisi de sigorta girişlerinin hiç yapılmaması veya sigorta primlerinin asgari ücret üzerinden ödenmesidir. Genellikle “gider ortaklığı” adı altında, bağlı çalışan avukata kendisine ait dosyaları alması hususunda imkan tanınarak vergi levhasını açtırması kabul edilmekte ve genç avukatlar bu konuda suistimal edilmektedir.

Kanaatimizce; bağlı çalışan avukatların özlük hakları ve sosyal güvencelerinin iyileştirilmesi için uygulanabilecek birtakım çözümler genel itibariyle şunlardır:

• İş sözleşmelerinin şeffaf bir şekilde düzenlenmesi,
• Yasaların uygulanması,
• Çalışma saatlerinin belirlenmesi,
• Fazla mesai sürelerinin yasada belirlenen sınırlar içerisinde gerçekleştirilmesi ve buna ilişkin yasal ücretin ödenmesi,
• İzin ve tatil haklarının belirlenmesi ve düzenlenmesi,
• Sağlık ve emeklilik planları başta olmak üzere sosyal güvenlik haklarının iyileştirilmesi,
• Mesleki gelişim imkanlarının sunulması,
• Çalışanlara adil ve eşit muamele gösterilmesi.

Alınabilecek önlemler, bağlı çalışan avukatların özlük hakları ve sosyal güvencelerini daha sağlıklı ve dengeli bir hale getirebilecektir.

Bağlı Çalışan Avukatların Meslektaşlarıyla İlişkilerinde Karşılaştığı Zorluklar

Bağlı çalışan avukatların meslektaşlarıyla ilişkilerinde yaşadığı zorlukların en temel nedeni rekabet duygusudur. Hukuk sektörünün rekabetçi bir yapıda olması sebebiyle aynı ortamda çalışan kişiler tarafından işbirliği ve takım çalışmasında aksaklıklar yaşanabilmektedir.

Yoğun çalışma temposu, iş yükü, aşırı yüksek beklentiler de yine yaşanan sorunlardandır. Bu durumda da koordinasyon kurulmasında olumsuzluklar oluşmakta ve iletişim eksikliği yaşanmaktadır.

Bazı durumlarda meslektaşlar arasında işbirliği, paylaşım eksikliği de söz konusu olmaktadır.

Yine uygulamada, genç avukatların ve stajyer avukatların da kıdemli avukatlar karşısında güç dengesizliğiyle karşılaştığı bilinmektedir. Bu durum, meslektaşlar arasındaki çekingenliği artırarak etik değerlerin korunmasını zorlaştırmaktadır.

Bağlı Çalışan Avukatların İşten Çıkarılma ve İşten Ayrılma Süreçleri

Bağlı çalışan avukatların işten çıkarılması ve işten ayrılması süreçlerinde de birçok sorunla karşılaşılmaktadır.

İşten çıkarılma ve işten ayrılma süreçlerini ayrı ayrı incelemekte fayda bulunmaktadır.

İşten Çıkarılma Süreci

İşten çıkarılma sürecinde karşılaşılan sorunlardan biri iş akdini sonlandırmak isteyen işverenin gerekçelerini açık ve net bir şekilde belirtmemesidir. Burada önemli olan husus, işverenin yasal gerekçelere ve ilgili mevzuata riayet etmesi gerekeceğidir.

Yine bu süreçte, gerek meslek etiğinden gerekse de verilen emeğin karşılığı olarak tazminatların ve hakların da yasalar çerçevesinde ödenmesi gerekmektedir. Bağlı çalışan avukatlara, işten çıkarılma süreçlerinde tazminat hakları ödenmeli ve avukatların yasal hakları korunmalıdır.

İşten Ayrılma Süreci

Bağlı çalışan avukatların da işten ayrılma sürecinde yerine getirmesi gereken birtakım hususlar bulunmaktadır. İstifa bildiriminin gerekli biçimde ve etik değerler içerisinde gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

İşten ayrılan kişinin işvereni ile açık bir iletişim kurması, her iki tarafa da fayda sağlayacaktır. İş devir sürecinin ve işten ayrılma tarihinin görüşülmesi de işin devamlılığı ve sağlıklı devam etmesi açısından önemlidir.

İşten ayrılma sürecinin saygılı ve profesyonel bir şekilde gerçekleştirilmesi, işveren ve diğer meslektaşlarla ilişkilerin sürdürülmesi açısından önem taşımaktadır.

Av. Ennur GÜVEN & Av. Ahmet EKİN