Müşterek Avarya Nedir?

Müşterek avarya, Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenmiştir.

Müşterek avarya; Türk Ticaret Kanunu’nun 1272. maddesinde, “Ortak bir deniz sergüzeştine atılmış olan gemiyi, yükü, diğer eşyayı ve navlunu birlikte tehdit eden bir tehlikeden onları korumak amacıyla ve makul bir hareket tarzı oluşturacak şekilde, bile bile olağanüstü bir fedakârlık yapılması veya olağanüstü bir gidere katlanılması halinde “müşterek avarya hareketi” var sayılır ve bu hareketin doğrudan doğruya sonucu olan zarar ve giderler müşterek avarya olarak kabul edilir.” şeklinde tanımlanmıştır.

Müşterek avarya, ortak bir deniz yolculuğuna çıkan gemi ve yükü ortak bir tehlikeden korumak için bilerek ve isteyerek yapılan olağanüstü masraf ve fedakarlıkların, gemi ve yükün tamamen veya kısmen kurtulmuş olmaları halinde, korunan değerlerle orantılı olarak yüklenmesi olarak tanımlanabilmektedir.

Müşterek Avaryanın Unsurları Nelerdir?

Müşterek avaryanın unsurlarını ayrı ayrı incelemek gerekirse;

Gemi ve Yükün Ortak Bir Deniz Sergüzeştine Atılmış Olması

Gemi ve yükün müşterek bir deniz sergüzeştine atılmış olması, kısmen veya tamamen yüklü bulunan gemi ile yük arasında yükün taşınmak üzere yüklendiği andan boşaltmanın tamamlanmasın anına kadar devam eden bir kader birliğin söz konusu olmasıdır.

Gemi ve Yükü Birlikte Tehdit Eden Bir Tehlikenin Mevcut Olması

Gemi ve yükü tehdit eden müşterek tehlike, gemi ve yükün zıyaa veya hasara uğramasına sebep olacak önemli bir olaydır. Tehlikenin mevcut olması gerekir, muhtemel bir tehlike yeterli değildir. Tehlike hem gemiyi hem yükü aynı zamanda tehdit etmesi gerekir.

Fevkalade Bir Fedakârlık veya Fevkalade Bir Masraf Yapılmış Olması

Fevkalade fedakârlık veya masraf, gemi ve yükü tehlikeden korumak için yapılmış olmalıdır. Fedakârlık kararı hem gemiyi hem de yükü korumak amacıyla verilmesi gerekmektedir.

Fedakârlığın İradi Bir Şekilde Yapılması

Fedakârlık mutlaka irade bir şekilde yapılmış olması lazım.

Fedakârlık Hareketinin Makul Olması

Fedakârlık kararının makul bir hareket tarzı teşkil etmesi gerekir. Kaptanın olumlu bir sonuç vermesi ihtimali bulunmayan bir tedbire başvurması halinde fedakârlık veya masraf kararının makul hareket tarzı teşkil etmez.

Faydalı Netice

Gemi ve yük, tamamen veya kısmen kurtulmuş olmalıdır. Faydalı netice yapılan fedakarlıktan değil başka bir olaydan da meydana gelmiş olabilir.

Müşterek Avarya Tipleri

Müşterek avarya tipleri şunlardır:

• Denize yük atılması,
• Karaya oturtma,
• Yüzdürmede makine ve kazanlara verilen zarar,
• Hafifletme,
• Yangın Söndürme Müşterek Avaryası,
• Barınma,
• Muvakkat Tamir Müşterek Avaryası,

Barınma Müşterek Avarya Kapsamına Neler Girer?

Barınma müşterek avarya kapsamı şu şekildedir:

• Barınma limanı veya barınma limanına gidiş masrafları.
• Zorunlu olarak barınma limanından başka bir barınma limanına geçiş esnasında meydana gelen masraflar.
• Barınma limanında yük, yakıt veya kumanyayı boşaltmak veya gemi içinde elden geçirmek için yapılan giderler zorunlu olması koşuluyla barınma müşterek avaryası kapsamına girer.
• Yük, yakıt ve kumanyanın elden geçirme ve boşaltma giderlerinin müşterek avaryaya dahil olduğu her halde, bu yük, yakıt veya kumanyanın makul şekilde yapılmış oldukça sigorta da dahil depo giderleri ile tekrar yükleme ve istif giderleri.

Muvakkat Tamir Müşterek Avarya Kapsamına Neler Girer?

Muvakkat tamir müşterek avarya kapsamı şu şekildedir:

• Geminin müşterek selamet uğruna muvakkat tamiri.
• Müşterek avaryadan doğan hasarların muvakkat tamiri.
• Kazaen ortaya çıkan hasarların yolculuğun tamamlanması için muvakkaten tamir edilmesi.

Dispeç Ne Demek?

Müşterek avarya sayılan zarar ve masrafların gemi, yük ve navlun arasında paylaşılması işlemine dispeç denir.

Bu paylaşıma ilişkin hesapların gösterildiği belge ise dispeç raporu olarak adlandırılır.

Dispeç, ilgililerin oy birliği ile atayacakları bir veya birden fazla dispeççi tarafından yapılır. Ancak ilgililer arasında oy birliği sağlanamazsa, dispeççi, dispecin yapılacağı yer mahkemesi atar. Donatan gecikmeksizin dispeci yatırmakla yükümlüdür; bu yükümlülüğünü yerine getirmezse ilgililerin her birine karşı sorumlu olur.

Dispeç raporu dört kısmından meydana gelir. Birinci kısımda müşterek avarya olayı anlatılır. İkinci kısımda alacaklı masa yer almaktadır. Üçüncü kısımda bütün varlıkların toplandığı, pay ödeyecek olan borçlu masa teşkil edilir. Dördüncü kısımda ise müşterek avarya paylaştırma oranı bulunur.

Müşterek avarya garamesine giren zarar ve giderler, gemi, yük ve navlun arasında paylaştırılır. Dispeçle varılmak istenen hedef, paylaşmaya katılan bütün varlıklara uygulanacak oranın bulunmasıdır. Paylaştırma oranı, borçlu masa tutarının alacaklı masa tutarına bölünmesi suretiyle elde edilir.

Deniz Ticareti Hukuku, oldukça kapsamlı bir konu olup uzmanlık gerektirmektedir. Deniz Ticareti Hukukuna ilişkin olarak herhangi bir hukuki işlemin avukat desteğiyle gerçekleştirilmesi, hak kayıplarının önüne geçecek olup bu hususta Ekin Hukuk Bürosu ile iletişime geçebilirsiniz.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Mehmet Can CİVAN