Deniz Yoluyla Yolcu Taşıma Sözleşmesi (Yolculuk Çarteri) Nedir?

Deniz yoluyla yolcu taşıma sözleşmesi, yolcunun veya yolcu ve bagajının deniz yolu ile taşınması için taşıyan tarafından veya onun adına ve hesabına yapılan sözleşme olarak tanımlanmaktadır.

Ücret; yolcu taşıma sözleşmesinin zorunlu bir unsuru olmadığından ücretsiz taşımalar da yolcu taşıma sözleşmesi niteliğindedir.

Deniz Yoluyla Yolcu Taşıma Sözleşmesi Nasıl Kurulur?

Deniz yoluyla yolcu taşıma sözleşmesinin kurulmasında şekil şartı öngörülmemiş olup yolcunun talebi üzerine bilet düzenlenmesine dair de bir düzenleme mevcut değildir.

Yolcu taşıma sözleşmesi her ne kadar sözlü olarak yapılabilse de ispat açısından yolcu taşıma sözleşmesinin yazılı yapılması ve bilet düzenlemesi gerekmektedir.

Deniz Yoluyla Yolcu Taşıma Sözleşmesinin Niteliği

Deniz yoluyla yolcu taşıma sözleşmesinin niteliğini belirleyen unsur, taşıyanın yolcunun bagajı ile birlikte taşınması borcudur. Söz konusu borç maddi olmayan bir sonucu meydana getirdiğinden, yolcu taşıma sözleşmesi eser sözleşmesi niteliğinde olduğu kabul edilmelidir.

Bunun yanında taşıyan yolcuya bir kabin tahsis etmek, belirli hizmetlerde bulunmak ve yemek vermeyi üstlenmiş olabileceğinden bu durumlarda yolcu taşıma sözleşmesi ayriyeten eser, kira, hizmet ve satım sözleşmeleri unsurlarını içeren karma sözleşme niteliğindedir.

Deniz Yoluyla Yolcu Taşıma Sözleşmesinin Tarafları

Taşıyan; taşıma ister bizzat onun tarafından, isterse bir başkası, fiili taşıyan tarafından gerçekleştirilmiş olsun, taşıma sözleşmesini yapan veya taşıma sözleşmesi adına ve hesabına yapılan kişidir. Bir kimsenin taşıyan sıfatına sahip olabilmesi için deniz yolu ile yolcu veya yolcu ve bagajını taşımayı taahhüt etmiş olması yeterlidir.

Fiili taşıyan, taşıyandan farklı bir kişi olup, bir geminin maliki, kiracısı veya işleteni olarak, taşımanın tamamını veya bir kısmını fiilen gerçekleştiren kişidir.

Yolcu ise, deniz yoluyla taşıma sözleşmesine dayanarak taşınan kişidir. Gemi adamları ile kılavuzluk sözleşmesi gereğince gemide bulunan kılavuz yolcu niteliğinde değildir.

Deniz Yoluyla Yolcu Taşıma Sözleşmesinde Bagajın Niteliği

Bagaj, deniz yoluyla yolcu taşıma sözleşmesi gereğince taşınan eşya ve araçları ifade eder.

Canlı hayvanlar ile navlun sözleşmesine dayanılarak taşınan eşya ile araçlar bagaj niteliğinde değildir.

Deniz Yoluyla Yolcu Taşıma Sözleşmesinde Yolcunun Hakları ve Yükümlülükleri Nelerdir?

Deniz yoluyla yolcu taşıma sözleşmesinde yolcunun hakları ve yükümlülükleri şu şekilde sayılabilir:

• Yolcu sözleşmede taahhüt edildiği şekilde taşınmasını talep hakkına sahiptir.
• Taşıma ücreti ödeme borcu, taşıyanla sözleşmeyi akdeden kişiye aittir.
• Yolcu gemiye alınırken, gemide ve gemiden inerken kaptanın gemide düzenin sağlanmasına yönelik tüm talimatlara uymak zorundadır.
• Yolcu bagajı hakkında doğru bilgiyi vermek zorundadır. Nitekim kaptan, kendisine eksik veya yanlış bilgi verilerek ya da gizlice gemiye getirilen eşyayı her zaman ve herhangi bir yerde gemden çıkarmaya yetkilidir.
• Yolcu gemiye zamanında gelmek zorundadır; aksi takdirde kaptan yolcuyu beklememiş olsa bile yolcu, taşıma ücretini ödemek zorundadır.

Deniz Yoluyla Yolcu Taşıma Sözleşmesinde Taşıyanın Hakları Nelerdir?

Deniz yoluyla yolcu taşıma sözleşmesinde taşıyan, yolcu taşıma sözleşmesi uyarınca taşıma ücreti talep etme hakkına sahiptir.

Taşıma ücreti genellikle peşin olarak ve biletin karşılığında ödenmektedir.

Zamanında gemiye gelmeyen yolcu, tüm ücreti ödemek zorundadır. Kural olarak taşıyan, aksi kararlaştırılmış olmadıkça yolcunun beraberinde getirdiği bagaj için ayrıca bir ücret talep edemez.

Deniz Yoluyla Yolcu Taşıma Sözleşmesinde Taşıyanın Borçları Nelerdir?

Deniz yoluyla yolcu taşıma sözleşmesinde taşıyanın borçları şu şekilde sayılabilir:

• Yolculuğu vaktinde yapma,
• Yolcuyu sağ ve salim olarak taşıma,
• Yolcu beraberindeki bagajı taşıma,
• Onikiden fazla yolcu taşımak için ruhsat almış bir gemi için sorumluluk sigortası yapılması zorunludur.

Deniz Yoluyla Yolcu Taşıma Sözleşmesinde Taşıyanın Sorumluluğu Nedir?

Deniz yoluyla yolcu taşıma sözleşmesinde taşıyanın sorumluluğu şu şekilde incelenebilir:

 Yolcunun Ölümü veya Yaralanmasından Sorumluluk

Taşıyan, yolcunun ölümüne ve yaralanmasına, yolcunun kastının veya ihmalinin sebebiyet verdiğini ya da bunda etkisinin bulunduğunu ispat ederse, mahkeme, taşıyanın kısmen veya tamamen sorumlu olmadığına karar verebilir.

Taşıyanın ölüm veya yaralanmadan sorumlu tutulabilmesi için ölüm ya da yaralamaya neden olan olayın taşıma süresi içerisinde meydana gelmesi şarttır. Taşıma süresi içerisinde meydana geldiğini zarar gören ispatlayacaktır.

Taşıyan, yolcunun gemi kazası yüzünden ölmesi veya yaralanmasından doğan zarardan kusur aranmaksızın sorumludur. Taşıyanın bu sorumluluğu tehlike sorumluluğudur.

Gemi kazası aşağıdaki sebeplerden dolayı meydana gelirse taşıyan sorumluktan kurtulur:

• Savaş, terör, iç savaş, isyan,
• Kaçınılması ve engellenmesi mümkün olmayan istisnai nitelikteki bir doğa olayı,
• Tamamıyla bir üçüncü kişinin onu meydana getirmek kastıyla gerçekleştiği bir fiil veya ihmal.

Yolcunun gemi kazası kapsamında olmayan bir sebeple ölümü veya yaralanması halinde, taşıyan, kendisi veya adamları ile fiili taşıyan ve onun adamları ölüme veya yaralanmaya neden olan olayın meydana gelmesinde kusurlu ise sorumlu olur.

Gemi kazası olmayan bir sebeple yolcunun ölümü veya yaralanmasından sorumlulukta kusuru ispat yükü zarar görene aittir.

Bagajın Ziya veya Hasara Uğramasından ya da Geç Telimi Edilmesinden Sorumluluk

Taşıyan, bagaj zararlarından, zıyaa veya hasara ya da geç teslime neden olan olayın taşıma süresi içinde gerçekleşmiş olması şartıyla sorumludur. Zararın taşıma süresi içinde meydana geldiğini ve zarar miktarını ispat yükü zarar görene aittir.

Yolcu açıkça belli olan hasar veya zıyaı bagajın teslimi sırasında veya öncesinde, haricen belli değilse, bagajın indirilmesinden veya tesliminden ya da teslim edilmesi gereken tarihten itibaren 15 gün içinde taşıyana veya temsilcisine yazılı olarak bildirmesi gerekir. Bu bildirim yapılmadığı takdirde bagaj iyi halde alındığı kabul edilmektedir.

Taşıyan, yolcuya ait para, kıymetli evrak, altın, gümüş, mücevher, sanat eseri, süs eşyası ve diğer değerli eşyanın zıyaından veya hasarından sorumlu değildir. Ancak bu eşyalar taşıyana saklanmak için verilmiş ise taşıyan bu durumda sorumlu olacaktır.

Taşımanın Kısmen veya Tamamen Fiili Taşıyana Bırakılması Halinde Taşıyanın ve Fiili Taşıyanın Sorumluluğu

Taşıyan, taahhüt ettiği bir yolcu taşımasının yapılmasını kısmen veya tamamen fiili taşıyana bırakmış olsa bile taşımanın tamamından sorumlu kalmaya devam eder. Fiili taşıyan da taşımanın kendisi tarafından yapılan bölümü için sorumlu olur. Taşıyan, taşımanın fiili taşıyan tarafından yapıldığı hallerde, fiili taşıyanın kusurundan ve onun adamlarının görevlerini yerine getirdikleri sırada işledikleri kusurdan sorumludur. Taşıyan ile fiili taşıyan sorumlulukları, birlikte sorumlu oldukları takdirde ve ölçüde müteselsildir.

Deniz Yoluyla Yolcu Taşıma Sözleşmesinde Zamanaşımı

Deniz yoluyla yolcu taşıma sözleşmesinde yolcunun ölümünden ve bedensel zararından ilgisi lehine doğan bütün tazminat istemleri on yılda zamanaşımına uğrar.

Deniz yoluyla yolcu taşıma sözleşmesinde bagajın zıyaa veya hasara uğramasından doğan alacaklar dâhil diğer bütün alacaklarda zamanaşımı süresi 2 yıldır.

Deniz Ticareti Hukuku, oldukça kapsamlı bir konu olup uzmanlık gerektirmektedir. Deniz Ticareti Hukukuna ilişkin olarak herhangi bir hukuki işlemin avukat desteğiyle gerçekleştirilmesi, hak kayıplarının önüne geçecek olup bu hususta Ekin Hukuk Bürosu ile iletişime geçebilirsiniz.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Mehmet Can CİVAN