Sayıştay ve Görevleri

Sayıştay, merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idareleri ile sosyal güvenlik kurumlarının bütün gelir ve giderleri ile mallarını Türkiye Büyük Millet Meclisi adına denetlemek ve sorumluların hesap ve işlemlerini kesin hükme bağlamak ve kanunlarla verilen inceleme, denetleme ve hükme bağlama işlerini yapmakla görevlidir. (AY m. 160/1).

Sayıştay tarafından gerçekleştirilen denetim de bir yargısal denetimdir.

Sayıştay, bir mahkemedir; fakat Anayasa Mahkemesi, Uyuşmazlık Mahkemesi, Danıştay ve Yargıtay gibi bir yüksek mahkeme değildir. Vergi, benzeri mali yükümlülükler ve ödevler hakkında Danıştay ile Sayıştay kararları arasındaki uyuşmazlıklarda Danıştay kararları esas alınır (AY m. 160/2).

Sayıştay’ın Yapısı

Sayıştay’ın kuruluşu, işleyişi, denetim usulleri, mensuplarının nitelikleri, atanmaları, ödev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri ve diğer özlük işleri, Başkan ve üyelerinin teminatı 6085 sayılı Sayıştay Kanunu ile düzenlenmiştir. Bu kanuna göre, Sayıştay’ın kuruluşuna dahil organlar şunlardır:

• Başkanlık,
• Daireler,
• Genel Kurul,
• Temyiz Kurulu,
• Daireler Kurulu,
• Rapor Değerlendirme Kurulu,
• Yüksek Disiplin Kurulu,
• Meslek Mensupları Yükseltme ve Disiplin Kurulu, 9 Denetim, Planlama ve Koordinasyon Kurulu,
• Başsavcılık (SayK m. 11).

Sayıştay mensupları ise şunlardır:

• Meslek mensupları (Sayıştay Başkanı, Daire başkanları ve üyeler, Sayıştay denetçileri),
• Başsavcı ve savcılar,
• Yönetim mensupları (SayK m. 10).

Sayıştay’ın Görevleri

Sayıştay’ın görevleri Sayıştay Kanunu’nda gösterilmiştir (m. 5). Buna göre;

• Kamu idarelerinin mali faaliyet, karar ve işlemlerini hesap verme sorumluluğu çerçevesinde denetler ve sonuçları hakkında Türkiye Büyük Millet Meclisine doğru, yeterli, zamanlı bilgi ve raporlar sunar.
• Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin; gelir, gider ve mallarına ilişkin hesap ve işlemlerinin kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygun olup olmadığını denetler, sorumluların hesap ve işlemlerinden kamu zararına yol açan hususları kesin hükme bağlar.
• Genel uygunluk bildirimini Türkiye Büyük Millet Meclisine sunar.
• Kanunlarla verilen inceleme, denetleme ve hükme bağlama işlerini yapar

Sayıştay’ın Denetim Alanı

Sayıştay’ın denetim alanına giren kuruluşlar Sayıştay Kanunu’nda gösterilmiştir. Buna göre,

• Merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idareleri,
• Sosyal güvenlik kurumları
• Mahallî idareler,
• Sermayesinde doğrudan veya dolaylı olarak kamu payı olan özel kanunlar veya Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile kurulmuş anonim ortaklıklar,
• Merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki idarelere bağlı veya bu idarelerin kurdukları veya doğrudan doğruya ya da dolaylı olarak ortak oldukları her çeşit idare, kuruluş, müessese, birlik, işletme ve şirketler
• Diğer kamu idareleri.

Sayıştay’ın Yargısal Denetimi ve Sonuçları

Yargılamanın Yapılışı

Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin hesap ve işlemlerinin denetimi sırasında denetçiler tarafından kamu zararına yol açan bir husus tespit edildiğinde sorumluların savunmaları alınarak mali yılsonu itibariyle yargılamaya esas rapor düzenlenir. Yargılamaya esas raporun düzenlenmesinde, tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde cevap vermeyen sorumluların savunmaları dikkate alınmaz (SayK m. 48/1). Yargılamaya esas raporlar eki belgelerle birlikte Başkanlığa sunulur. Başkanlık bu raporları en geç 15 gün içinde hesap yargılamasının yapılacağı daireye gönderir (m. 48/2).

Daire başkanları dairelerine verilen yargılamaya esas raporlar hakkında başsavcılığın yazılı düşüncesini alır (m. 49/1). Daire başkanı başsavcılığın yazılı düşüncesini içeren yargılamaya esas raporu düşüncesini bildirmesi için üyelerden birine verir. Üye kendisine verilen yargılamaya esas rapor üzerinde gerekli incelemeyi yapar ve yazılı düşüncesi ile birlikte daire başkanlığına geri verir ve raporda konu edilen hesap ve işlemlerin yargılanmasına başlanır (m. 49/2). Hesap yargılaması sırasında savcı da hazır bulunur ve görüşünü açıklar (m. 49/3).

Daireler tarafından yapılan hesap yargılaması sonucunda; hesap ve işlemlerin yasal düzenlemelere uygunluğuna veya kamu zararının sorumlulardan tazminine hükmedilir. Bu hükümler dışında, gerekli görülen hususların ilgili mercilere bildirilmesine karar verilebilir (m. 50/1). Verilen hüküm ve kararlar gerekçeli olarak tutanağa bağlanır ve daire başkanı ve üyeler tarafından imzalanır (m. 50/2).

İlamlar gerekçeli olarak düzenlenir (m. 51/1). Sayıştay ilamları; sorumlulara, sorumluların bağlı olduğu kamu idarelerine, genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri için Maliye Bakanlığına, ilgili muhasebe birimine ve başsavcılığa tebliğ edilir (m. 52/1). Taraflardan her biri kararların tavzihini yahut yanlışlıkların düzeltilmesini isteyebilir (m. 52/2).

Kanun Yolları

Sayıştay’da kanun yolları:

• Temyiz: Sayıştay dairelerince verilen ilamlar Sayıştay Temyiz Kurulunda temyiz olunur. Bu Kurulca verilen kararlar kesindir (m. 55/1). Temyiz süresi ilamın ilgiliye tebliğinden itibaren 60 gündür (m. 55/3). Sayıştay dairelerinin ilamları; 1) kanuna aykırılık, 2) yetkiyi aşmak ve 3) hesap yargılaması usullerine riayet etmemek gibi sebeplerle temyiz olunabilir (m. 55/2). Temyiz dilekçesiyle buna ekli evrak karşı tarafa tebliğ olunur. Cevap süresi tebliğden itibaren 30 gündür. Bu cevaplar temyiz edene tebliğ olunur. Temyiz eden buna 15 gün içinde cevap verir. Bu cevaplar da karşı tarafa tebliğ olunur. Buna da 15 gün içinde cevap verilir (m. 55/4). O halde süreler; 60-30-15-15 şeklindedir. Cevaplar alındıktan sonra veya taraflardan biri süresi içinde karşılık vermediği takdirde temyiz incelemesi yapılarak karara bağlanır (m. 55/5).
• Yargılamanın İadesi: İlgililer tarafından yargılamanın iadesi istenebileceği gibi Sayıştay dairelerince de doğrudan doğruya buna karar verilebilir (m. 56/1). Yargılamanın iadesi isteminde bulunma süresi ilamın tebliği tarihinden itibaren 5 yıldır (m. 56/3).
• Karar Düzeltilmesi: Temyiz Kurulu kararları hakkında ilgililer yazılı bildirim tarihinden itibaren 15 gün içinde bir defaya mahsus olmak üzere kanunda sayılı sebeplerle karar düzeltilmesi isteminde bulunabilirler (m. 57/1).

İdare hukuku alanında gerçekleştireceğiniz işlemler ve açılmış ya da açılacak davalarınızın takibi için, uzman ve tecrübeli avukat kadromuzla iletişim kurup hak kaybı yaşamanızın önüne geçebilirsiniz.

Av. Ahmet EKİN & Şevval Asude DOĞAN