Kamu Davası Nedir?

Kamu davasının ne olduğu toplum tarafından merak edilen kavramlar arasındadır. İşlenen her suç toplum düzenine karşı tehdit olduğu için bu suçların cezalandırılması gerekir. Bu sebeple suçu işlediği iddia edilen kişi hakkında kamu davası açılır. Kamu davasını açıklayacak olursak; kamu davası, ceza hukukunda suç işlediği iddia edilen şüpheli hakkında Cumhuriyet savcısı tarafından düzenlenen iddianamenin mahkemece kabul edilmesi sonrası sanığın yargılanmasıdır.

Kamu Davasının Açılması

Türk ceza hukukunda vatandaşların tek başlarına hukuk davası açması mümkünken ceza davası açmaları mümkün değildir. İşlenen suçlar bir taraftan kamu düzenini de ilgilendirdiğinden kamu davasını açma devlet organlarına mahsus bir yetkidir.

Kamu davası suçun işlendiği konusunda yeterli şüphe sebebi doğuran delil elde eden Cumhuriyet savcısının iddianame denilen bir belge ile suç işlediği iddia edilen kişi hakkında dava açmasıdır. Yani kamu davası iddianame sayesinde olur. Mahkemenin düzenlenen iddianameyi kabul etmesi ile kamu davası açılmış olur.

Kamu Davası Açılmasının Ertelenmesi

Ceza muhakemesine hâkim olan ilkeler arasında kovuşturmanın mecburiyeti ilkesi vardı. Yani bir suç işlediğinde bu suçun kural olarak yargılanması ve şartları gerçekleştiyse bu suçun cezalandırılması gerekir.

Bu ilkenin bazı istisnaları vardır. Bunlardan biri de kamu davasının açılmasının ertelenmesidir. Bu durum CMK madde 171/2’de düzenlenmiştir. Bu madde uyarınca;

• Uzlaştırma ve önödeme kapsamındaki suçlar hariç olmak üzere, Cumhuriyet savcısı, üst sınırı üç yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlardan dolayı, yeterli şüphenin varlığına rağmen, kamu davasının açılmasının beş yıl süre ile ertelenmesine karar verebilir.

Kamu davasının açılmasının ertelenebilmesi için bu maddede bazı şartlar öngörülmüştür. Bu şartları açıklayacak olursak;

• Şüphelinin daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı hapis cezası ile mahkûm olmamış bulunması,
• Yapılan soruşturmanın, kamu davası açılmasının ertelenmesi halinde şüphelinin suç işlemekten çekineceği kanaatini vermesi,
• Kamu davası açılmasının ertelenmesinin, şüpheli ve toplum açısından kamu davası açılmasından daha yararlı olması,
• Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı ve Cumhuriyet savcısı tarafından tespit edilen zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi gerekir.

Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesine İtiraz?

Cumhuriyet savcısı şüpheli hakkında kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verirse, şüpheli ve suçtan zarar görenin bu karara itiraz hakkı doğar. İtiraz hakkı CMK madde 171/2-son cümlede düzenlenmiştir. Bu maddeye göre;

• Suçtan zarar gören veya şüpheli, bu karara 173 üncü madde hükümlerine göre itiraz edebilir.

Madde 173’te esasen KYOK itiraz usulü düzenlenmiştir. Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararına itiraz da KYOK’a itiraz usulü ile yapılır. Şüphelinin itiraz edebilmesinin sebebi ise suç işlemediğini düşünmesi ve bunun ortay çıkmasını istemesidir. Neticede KYOK sanık için kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararından daha lehedir.

Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Sicile İşler mi?

Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı sicile işlemez. Bu hüküm CMK madde 171/5’in yansımasıdır. Bu hükme göre;

• Kamu davasının açılmasının ertelenmesine ilişkin kararlar, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak bir soruşturma veya kovuşturmayla bağlantılı olarak Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından istenmesi halinde, bu maddede belirtilen amaç için kullanılabilir.

Sonuç olarak bu karar ayrı bir sicile işlenir ve yalnızca kişinin ertelemesi süresi içerisinde suç işlemesi durumunda kullanılabilir.

Kamu Davası Nasıl Düşer?

Kamu davası çeşitli şekillerle düşebilir. Ancak düşme kararı, beraat kararı ile karıştırılmamalıdır. Düşme kararı çeşitli durumların ortaya çıkması ile verilebilir. Örneğin dava şartları gerçekleşmeden açılan bir dava söz konusu ise ve artık o şartın gerçeklemeyeceği anlaşılırsa kamu davasının düşmesine karar verilir. Yine zamanaşımı ve sanığın ölmesi gibi durumlarda da düşme kararı verilir. CMK madde 223/8’de düşme sebepleri genel olarak düzenlenmiştir.

Kamu Davasına Katılma

Kamu davasına katılma, Mağdur, suçtan zarar gören gerçek ve tüzel kişiler ile malen sorumlu olanların ilk derece mahkemesinde hüküm verilinceye dek katılma iradelerini bildirerek davaya katılmalarını ifade eder. Katılma durumu, mağdur, suçtan zarar gören ve malen sorumlu olan kişilere bazı haklar tanır. Bu haklar CMK madde 239/1 ve 242’de düzenlenmiştir. Bunları belirtecek olursak, CMK madde 239/1’e göre;

• Mağdur veya suçtan zarar gören davaya katıldığında, cinsel saldırı, çocukların cinsel istismarı veya ısrarlı takip suçları ile kadına karşı işlenen kasten yaralama, işkence veya eziyet suçlarında ve alt sınırı beş yıldan fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda, baro tarafından kendisine avukat görevlendirilmesini isteyebilir.

CMK madde 242’ye göre;

• Katılan, Cumhuriyet savcısına bağlı olmaksızın kanun yollarına başvurabilir.

Kamu Davası Cezaları

Açılan kamu davası neticesinde sanığın suç işlediği sabit görülürse sanık hakkında ceza verilir. Verilen ceza hapis cezası, para cezası veya suça göre değişmekle beraber hem hapis hem de para cezası olabilir.

Hakkında Kamu Davası Açılan Kişiye Ne Ad Verilir?

Soruşturma aşamasında şüpheli olarak adlandırılan kişi hakkında iddianame düzenlenip kamu davası açılırsa bu kişiye artık sanık ismi verilir. Mahkûmiyet kararı verilirse de sanığın adı mahkûm olarak değişir.

Kamu Davası Ne Kadar Sürer?

Kamu davasının ne kadar süreceği somut olaya bağlı olarak değişir. Ne tür bir suç işlendiği, delillerin toplanıp toplanmadığı, kaç sanık olduğu ve sanıkların aynı ilde yaşayıp yaşamadıkları, ceza davasının bir hukuk veya idare davası ile bağlantılı olup olmadığına bağlı olarak değişir.

Ortalama bir ceza davası ilk derece mahkemesinde 12-18 ay arası sürebilmektedir. İstinaf ve temyiz de dâhil edilince süre 4 5 yıla çıkmaktadır.

Kamu Davası Açma Yetkisi Kime Aittir?

Kamu davasını açmada esasen takdir yetkisi yoktur. Cumhuriyet savcılığı yeterli şüphe sebebi doğuran delil elde ettiyse kamu davasını açmaya mecburdur.  Ancak Cumhuriyet savcısı, elde delillerin kamu davası açmaya yeterli olmadığı kanısına varırsa kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilebilir.

Kamu Davasına Giren Suçlar Nelerdir?

Türk Ceza Kanunu ve diğer özel ceza kanunlarında düzenlenen her türlü suç için kamu davasının açılması mümkündür. Bu sebeple burada özel bir ayrım yapılmaz.

Sonuç

Ceza hukukunda Cumhuriyet savcısının, yeterli şüphe sebeplerini gösteren somut delil elde etmesi durumunda kamu davası açılır. Kamu davasının açıldığı veya bundan önceki soruşturma aşamasında mağdur, suçtan zarar gören veya katılan ya da sanığın kendisini daha iyi temsil edebilmesi, haklarını en iyi şekilde savunabilmesi için avukat yardımı alması gerekir.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Muzaffer TAŞ