Ticari Temsilci Kimdir?

Ticari temsilci, Türk Borçlar Kanunu’nun 547/1 maddesi uyarınca işletme sahibinin, ticari işletmeyi yönetmek ve işletmeye ilişkin işlemlerde ticaret unvanı altında, ticari temsil yetkisi ile kendisini temsil etmek üzere, açıkça ya da örtülü olarak yetki verdiği kişidir. Ticari temsilciye ticari mümessil de denmektedir. Ticari temsilci gerçek kişi olmalıdır. Ticari temsilci atanan ticari işletmeler, mümessili ticaret siciline tescil ettirmek zorundadır (BK m.547/2).

Ticari Temsilciyi Kimler Atayabilir?

Ticari temsilci, bir işletmenin işlerini idare etmek adına atanmaktadır. Ticari temsilci atanabilmesi için bu işletmenin ticari işletme olması ve bu işletmenin ticaret siciline kayıtlı olması gerekmektedir. Dolayısıyla esnaf işletmeleri adına ticari temsilci atanamamaktadır.

Ticari temsilci, işletmeyi işleten kişi yani tacir tarafından atanmaktadır.

Kamuya yararlı dernek ve vakıflar ile kamu tüzel kişileri her ne kadar ticari işletme sayılmasalar da ticari temsilci atayabilmektedirler. Velayet altındaki küçüklere ait ticari işletmelerde ise ticari temsilci bu kişilerin velileri tarafından atanır.

Ticari Temsilcinin Tam Ehliyetli Olması Şart Mıdır?

Ticari temsilci olarak atanacak kişinin tam ehliyetli olma şartı bulunmamaktadır. Kişinin ayırt etme gücüne sahip olması yeterlidir.

Ticari Temsilcinin Temsil Yetkisinin Kapsamı

Türk Borçlar Kanunu madde 548 uyarınca “Ticari temsilci, iyi niyetli üçüncü kişilere karşı, işletme sahibi adına kambiyo taahhüdünde bulunmaya ve onun adına işletmenin amacına giren her türlü işlemleri yapmaya yetkili sayılır. Ticari temsilci, açıkça yetkili kılınmadıkça, taşınmazları devredemez veya bir hak ile sınırlandıramaz.”

Ticari temsilciler, iyi niyetli 3. kişilere karşı poliçe, çek, bono düzenleyebilir, mal alıp satabilir, borç altına girebilir ve borç verebilir, sözleşme yapabilir ve sözleşmeyi feshedebilir. Bütün bunlar genel yetki niteliğindedir.

Fakat ticari temsilci, TBK m. 548/2 hükmü gereğince taşınmazları devredemez veya ayni hak ile sınırlayamaz. Bu işlemlerin yapılabilmesi için tacir tarafından ticari temsilciye açık yetki verilmelidir. Ticari temsilci işletmeyi devredemez, iflas ve konkordato başvurusunda bulunamaz. Ticari temsilci işletmenin türünü, amacını, ticaret unvanını değiştiremez.

Temsil Yetkisinin Sınırlandırılması

Türk Borçlar Kanunu m. 549 “Temsil yetkisi, bir şubenin işleriyle sınırlandırılabilir. Temsil yetkisi, birden çok kişinin birlikte imza atmaları koşuluyla da sınırlandırılabilir. Bu durumda, diğerlerinin katılımı olmaksızın temsilcilerden birinin imza atmış olması, işletme sahibini bağlamaz. Temsil yetkisine ilişkin yukarıdaki sınırlamalar, ticaret siciline tescil edilmedikçe, iyiniyetli üçüncü kişilere karşı hüküm doğurmaz. Temsil yetkisine ilişkin diğer sınırlamalar, tescil edilmiş olsalar bile, iyiniyetli üçüncü kişilere karşı ileri sürülemez.”

Sınırlamalar kanunla doğmakla birlikte, işletme sahibinin iradesi ile temsil yetkisinin sınırlandırılabileceği 2 durum vardır:

• Şube İşleri ile Sınırlandırma: Ticari temsilcinin bir şubeye atanması halinde sadece o şubede iş yapabilir.
• Birlikte Temsil Kaydıyla Sınırlandırma: Temsil, birden çok kişinin müşterek hareketiyle gerçekleşir, tek imza yeterli olmaz. Buna “çift imza” da denmektedir.

Birlikte Temsil ve Birden Çok Ticari Temsilci Farkı

Birlikte temsil ve birden çok ticari temsilcinin bulunması birbirinden farklıdır. Ticari işletme adına birden çok ticari temsilci atanabilmektedir. Birlikte hareket etme zorunluluğu getirilmedikçe tek başlarına hareket edebilirler. Birlikte temsilde de birden çok temsilci vardır fakat burada temsilciler tek başlarına hareket edemezler. Burada söz konusu işlemlerin bağlayıcı olması için birlikte hareket etmek zorundadırlar.

Temsil Yetkisinin Sona Ermesi

Türk Borçlar Kanunu m. 550 uyarınca temsil yetkisinin verildiği ticaret siciline tescil edilmemiş olsa bile, sona erdiği tescil edilir. Temsil yetkisinin sona erdiği ticaret siciline tescil ve ilan edilmediği sürece, bu yetki iyi niyetli üçüncü kişiler için geçerliliğini korur.

Tacir mağduriyet yaşamaması için temsil yetkisinin sonlandığı ticaret siciline tescil edilmek zorundadır.

İradi Olarak Sona Erme Şekilleri

• Geri Alma: Burada azil işlemi bulunmaktadır. İşletme sahibi, temsilciye vermiş olduğu temsil yetkisini gerekçe sunmadan da her zaman geri alabilmektedir.
• İstifa: Ticari temsilci, herhangi bir sebep sunmadan istifa edebilir.

Kendiliğinden Sona Erme Şekilleri

• Ticari Temsilcinin Ölümü-Gaipliği-Temyiz Kudretini Kaybetmesi: Burada temsil zorunlu nedenden dolayı sona erer. İşletme sahibinin Ölümü-Gaipliği-Temyiz Kudretini Kaybetmesi durumunda ise işlerin ortada kalmasının engellenmesi amacıyla temsil yetkisi kendiliğinden sonra ermez. Mirasçılar veya kanuni temsilci, ticari temsilciyi her zaman azledebilir.
• İflas: İflasın açılmasıyla müflisin kendi malları üzerindeki tasarruf yetkisi sona ermektedir ve bu yetki artık iflas masasına geçer. Ticari temsilcinin yetkisi sonlanır.
• İşletmenin Tasfiyesi: Ticari temsilcinin yetkisi sona erer.
• İşletmenin Devri: Aksi bir durum söz konusu olmadığı takdirde devir halinde ticari işletmenin sahibi değişeceği için temsil yetkisi de sona ermektedir. Çünkü ticari temsilciye, temsil yetkisini tacirin kendi vermektedir.
• Sürenin Sona Ermesi: Ticari temsilci belirli bir süre için tayin edilmişse, söz konusu tayin süresinin dolmasıyla temsil ilişkisi sona erer.

Av. Ahmet EKİN & Şevval Asude DOĞAN