Evlilik Birliğinin Genel Hükümleri
Eşlerin kişisel ilişkileriyle ilgili olan hükümler, bir taraftan eşlerin hak ve yükümlülüklerine, diğer taraftan evlilik birliğin temsili ve evlilik birliğinin korunmasına ilişkin hükümleridir.
Eşlerin Hak ve Yükümlülükleri
Önceki Medeni Kanun aile hukukunda kadın-erkek eşitliğini tam anlamıyla sağlayamamışken, yeni Medeni Kanun kadın-erkek eşitliğini tam anlamıyla gerçekleştirmede başarılı olmuştur.
Eşler için Ortak Haklar
Bu hakları ortak konut seçme hakkı, birliği yürütme hakkı, birlikte yaşama hakkı ve birliği temsil etme hakkı olarak başlıca dört nokta olmak toplanabilmektedir.
Ortak Konut Seçme
Aile konutu, eşlerin birlikte oturulacak konuttur. Türk Medeni Kanunun 186. Maddesine göre “eşler oturacakları konutu birlikte seçerler.” Eşler ortak konutu seçme hakkını kullanırken, ailenin ekonomik durumunu ve ödeme gücünü dikkate almak zorundadırlar. Dolayısıyla her iki eşin bu hakkını kullanırken uygun davranması, ödeme gücünü aşacak ve aileyi sıkıntıya sokacak seçimlerden kaçınması gerekmektedir.
Birlikte Yaşama
Eşlerin seçim haklarını kullanırken belirlemiş oldukları ortak konutta birlikte yaşama hakları vardır. Eşlerin birlikte yaşaması bir hak olduğu kadar, aynı zamanda onların yerine getirmek zorunda oldukları bir yükümlülüktür.
Birliği Yönetme ve Temsil Etme
Evlilik birliğini yönetme hakkı eşlere tanınmış olan ortak haklar arasında yer almaktadır. Birliğin yönetiminde her iki eşin eşit olarak söz hakkı vardır. Eşlerden her biri, yönetime ilişkin bir girişimde bulunmadan önce diğer eşi bu konuda bilgilendirmek ve bu girişime onun da katılımını sağlamak zorundadır.
| TMK Madde 186/2 Birliği eşler beraberce yönetirler |
Ortak Yükümlülükler
Birliğin Mutluluğunu Sağlama
Eşler, evlilik birliğinin mutluluğunu beraberce sağlamakla yükümlüdür. Esasen eşler, mutlu bir aile yuvasına sahip olmak ve mutluluk içinde yaşamak için evlenmişlerdir.
Sadakat Gösterme
Eşler birbirlerine karşı sadık olmakla, sadakat göstermekle yükümlüdürler.
Birlikte Yaşama
Eşlerin beraberce seçtikleri ortak konutta, kanunun deyimiyle aile konutunda birlikte oturmak, ortak hayatı birlikte aynı çatı altında sürdürmek yükümlülükleri vardır. Terk edilen eş belli bir süre geçtikten sonra boşanma davası açabilmektedir.
Dayanışma ve Yardımcı Olma
Eşler, karşılıklı olarak birbirlerine yardımcı ve destek olmakla ve karşılıklı dayanışma içinde bulunmakla yükümüdürler. Yardım etme manevi yardım şeklinde anlaşılmalıdır.
Çocuklara Bakma ve Yetiştirme
Eşler, çocukların bakımlarına, gözetilmelerine, korunmalarına ve eğitimlerine beraberce özen göstermek, çocuklarının maddi ve manevi bütün ihtiyaçlarını imkânları ölçüsünde karşılamakla da yükümlüdürler.
Giderlere Katılma
Türk Medeni Kanunun 338. Maddesine göre, “eşler birliğin giderlerine güçleri oranında emek ve malvarlıklarıyla katılırlar.” Evlilik birliğinin giderleri eşler tarafından birlikte karşılanacak, belirli bir gelire sahip olan eş gücü oranında malvarlığı ile belirli bir geliri olmayan eş ise gücü oranında emeği ile giderlere katkıda bulunacaktır.
Meslek veya İş Seçiminde Özen Gösterme
Kanun eşlere meslek veya iş seçiminde geniş bir serbestlik vermiş, bir eşin diğerine müdahalede bulunmasına imkân tanımamıştır. Ancak meslek ve iş seçiminde ve bunların yürütülmesinde evlilik birliğinin huzur ve yararı göz önünde tutulur.
Kadının Soyadı
Türk Medeni Kanunun 187. Maddesinde kadının soyadı hakkında bir düzenlenme mevcuttur:
| TMK Madde 187 Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır; ancak evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadı önünde önceki soyadını da kullanabilir. Daha önce iki soyadı kullanan kadın, bu haktan sadece bir soyadı için yararlanabilir. |
Evlilik Birliğinin Temsili
Temsil, bir kimsenin diğer bir kimsenin adına ve hesabına hareket ederek onunla ilgili hukuki işlemler yapması demektir. Evlilik birliğinin temsili, birliğin ihtiyaçlarını gidermek ve ortak yaşamın amaçlarını gerçekleştirmek üzere eşlerden birinin üçüncü kişiler ile hukuki işlemlerde bulunması anlamını ifade eder. Eşlerden her birine tanınan temsil yetkisi, sadece ailenin sürekli ihtiyaçları içindir.
Ailenin sürekli ihtiyaçları ifadesinde hangi ihtiyaçların kastedilmekte olduğu, ailenin sosyal düzeyine, içinde bulunduğu ekonomik duruma ve nihayet yerel adetlere göre belirlenir. Ailenin sürekli ihtiyaçları için eşlerden her biri diğerinin rızasına ve katılımına ihtiyaç olmaksızın tek başına yapmak yetkisine sahiptir.
Ailenin diğer ihtiyaçların karşılanması için eşlerin birlikte hareket etmesi, yani temsil yetkisini birlikte kullanmaları şarttır.
Eşlerin Sorumluluğu Türk Medeni Kanunun 189. Maddesinde düzenlenmiştir:
| TMK Madde 189 Birliği temsil yetkisinin kullanıldığı hallerde, eşler üçüncü kişilere karşı müteselsilen sorumlu olurlar. Eşlerden her biri, birliği temsil yetkisi bulunmaksızın yaptığı işlemlerden kişisel olarak sorumludur. Ancak, temsil yetkisinin üçüncü kişilerce anlaşılmayacak şekilde aşılması halinde eşler müteselsilen sorumludurlar. |
Evlilik Birliğinin Korunması
Anayasa’nın 41. Maddesinin ikinci fıkrasına göre, “Devlet, ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması ve aile planlamasının öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri aşır, teşkilat kurar” şeklinde bir düzenleme mevcuttur. Hakim ancak
Eşlerden her birinin ayrı yarı veya her iki eşin birlikte istemde bulunması üzerine koruyucu önemler alabilir.
Hakimin Müdahalesi İçin Aranan Şartlar Nelerdir?
Eşlerden hangi hallerde hakimden böyle istemde bulunabilecekleri TMK 195. Maddesinde düzenlenmiştir.
| TMK Madde 197/1 Evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerin yerine getirilmesi veya evlilik birliğine ilişkin önemli bir konuda uyuşmazlığa düşülmesi halinde, eşler ayrı ayrı veya birlikte hakimin müdahalesini isteyebilirler. |
Hakim Hangi Önlemleri Alır?
Hakim öncelikle kusurlu olan eşi veya gerektiğinde eşlerin her ikisini de yükümlülükleri konusunda uyarır. Eşler, evlilik birliğine ilişkin önemli bir konuda uyuşmazlığı düştüklerinden dolayı hakimin müdahalesi isteminde bulunmuşlarsa, hakim onları uzlaştırmaya çalışır. Eşlerden biri, ortak hayat sebebiyle kişiliği, ekonomik güvenliği veya aile huzuru ciddi biçimde tehlikeye düştüğü sürece ayrı yaşama hakkında sahiptir.
Hakim ayıca istem üzerine, ailenin geçimi için eşlerden her birinin yapacağı parasal katkıyı belirler. Giderlerine katılma borcunu yerine getirmeyen eşe hakim, bu eşin borçlularına ödemeyi tamamen veya kısmen diğer eşe yapmalarını emredebilir. Hakim, belirleyeceği malvarlığı değerleriyle ilgili tasarrufların ancak istemde bulunan eşin rızasıyla tapılabileceğine karar verebilir.
Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Mehmet Can CİVAN
